Razmnožavanje biljaka

1. Razmnožavanje biljaka

2. RAZMNOŽAVANJE BILJAKA Razmnožavanje je jedno od osnovnih svojstava živih bića, a predstavlja pojavu ostavljanja potomstva u cilju nastavka održavanja vrste. • Spolni i bespolni način razmnožavanja • Bespolni način razmnožavanja: • vegetativno razmnožavanje • bespolno razmnožavanje u užem smislu • Spolni način razmnožavanja: • razmnožavanje spolnim procesom spajanjem spolnih ćelija (gameta)

3. BESPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • vegetativno razmnožavanje razvijanje novih individua iz vegetativnih organa biljke • bespolno razmnožavanje u užem smislu obrazovanje specijalnih ćelija (spora) koje se formiraju u tzv. sporangijama

4. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • Načini vegetativnog razmnožavanja: • razmnožavanje pomoću stolona • razmnožavanje rizomima • razmnožavanje krtolama • razmnožavanje lukovicama • razmnožavanje položenicama • razmnožavanje reznicama • razmnožavanje kalemljenjem

5. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje pomoću stolona Stolone ili vriježe su puzajući izdanci. Ovakvi izdanci obrazuju na nodijima (čvorovima) adventivno korijenje, a iz pazušnih pupoljaka, koji se nalaze takođe na čvorovima, obrazuju se vertikalni olistali izdanci. Internodiji naknadno odumiru čime novonastala biljka gubi vezu sa matičnom biljkom.

6. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje pomoću stolona Ovaj način vegetativnog razmnožavanja vrlo je čest kod: jagode (Fragaria vesca), ivice (Ajuga reptans), dobričice (Glechoma hederacea)... Fragaria vesca Ajuga reptans

7. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje rizomima Rizomi su podzemni izdanci izduženog oblika koji izvana podsjećaju na korijen. Ovakvi izdanci obrazuju na nodijima (čvorovima) adventivno korijenje i nadzemne izdanke. Kada stari dio rizoma izumre, novonastala biljka biva odvojena i postaje novi centar formiranja idividua.

8. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje rizomima Ovaj način vegetativnog razmnožavanja vrlo je čest kod: korovskih vrsta; (pirevina (Agropyrum repens), divlji sirak (Sorghum halepense), perunike (Iris germanica), đurđevka (Convallaria majalis) Iris germanica Convallaria majalis

9. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje krtolama Krtole predstavljaju metamorfozu korijena ili izdanka. Osim što su skladišta hrane, krtole služe i za vegetativno razmnožavanje jer na sebi nose vegetativne pupoljke ili su u stanju da ih naknadno obrazuju. Solanum tuberosum Dahlia variabilis

10. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje krtolama Korijenske krtole predstavljaju metamorfozu korijena, nastaju nagomilavanjem hranjivih materija u bočnim i adventivnim korijenima (Dahlia) Stablovne krtole predstavljaju metamorfozu izdanka. Mogu biti nadzemne i podzemne. Nadzemne - rotkvica (Raphanus sativus),keleraba (Brassica oleracea var. gongyloides) Podzemne - krompir (Solanum tuberosum) Brassica oleracea var. gongyloides Raphanus sativus

11. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje lukovicama Lukovica predstavlja metamorfozu izdanka. Biljci služi za prezimljavanje nepovoljnih perioda u toku godine, te za vegetativno razmnožavanje (luk (Allium cepa), šafran (Crocus sp.), gladiola (Gladiolus sp.)...)

12. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje lukovicama Po strukturi građe lukovice mogu biti: jednostavne i složene. Složene lukovice su sastavljene od više pojedinačnih lukovica Allium sativum Allium cepa

13. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje lukovicama Postoji više tipova lukovica: Tunikatne lukovice - periferni list postaje kožast i predstavlja zaštitu unutrašnjem lišću. Ovaj tip lukovica karakterizira većinu lukovičastih biljaka. Crijepaste lukovice – nemaju periferni zaštitni list, listovi su međusobno prekriveni slično crijepovima na krovu. Ovaj tip lukovica prisutan je kod ljiljana. Krtolaste lukovice – ovaj tip lukovice ima oblik krtole, ali na površini obrazuje listove slične tunikatnoj lukovici. Ovaj tip lukovica prisutan je kod šafrana i gladiole. Krtolaste lukovice Tunikatne lukovice Crijepaste lukovice

14. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje lukovicama Kod nekih biljaka lukovice se mogu formirati i na nadzemnim dijelovima biljke. U pazuhu listova formiraju se lukovice. Lukovice se formiraju u zoni cvasti. Dentaria bulbifera Allium sp.

15. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje položenicama Položenice predstavljaju dio biljke (izdanak) koji služi za vegetativno razmnožavanje na način da se taj dio biljke povija u jamice dubine 10 cm, te se zatrpava zemljom. Ovaj način vegetativnog razmnožavanja vrlo je čest kod: vinove loze (Vitis vinifera), ogrozda (Ribes grossularia), te nekih cvjetnih vrsta

16. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje reznicama • Reznice su zdravi i neoštećeni dijelovi izbojaka ili korijena čijim ožiljavanjem • nastaju nove biljke. • Osnovni tipovi reznica: • Stablovne (zelene, poluzrele, zrele) • Korijenske reznice • Lisne reznice Zelene reznice

17. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje reznicama Poluzrele reznice su zrele na vrhu, ali pri osnovi su odrvenjele. Ovaj tip reznica karakterističan je za razmnožavanje većine grmova. Zrele reznice su odrvenjeli, dobro razvijeni izboji ovogodišnjeg rasta.

18. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje reznicama Korijenske reznice su zdravi i neoštećeni dijelovi korijena koji moraju biti minimalno 5 mm debljine da bi služili za vegetativno razmnožavanje. Ovaj način vegetativnog razmnožavanja karakterističan je za mnoge voćne vrste.

19. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje reznicama Lisne reznice se mogu uzimati od dijelova lista, cijelog lista i lista sa peteljkom. Lisnim reznicama mogu se razmnožavati mnoge cvjetne vrste: afrička ljubičica, vodenica, begonija, sobna lozica...

20. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje kalemljenjem Kalemljenje je umjetni način vegetativnog razmnožavanja. Predstavlja spajanje plemke (epibiont) i podloge (hipobiont) i najčešći je način razmnožavanja kod voćarskih i vinogradarskih kultura. Plemka je odsječeni dio izdanka neke biljke, a podloga je korijen, baza stabla ili grana druge biljke.

21. VEGETATIVNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • razmnožavanje kalemljenjem Tehnike kalemljenja: Kopuliranje (kalemljenje odvojenom plemkom) Okuliranje (kalemljenje odvojenim pupom) Ablaktiranje (kalemljenje dodirom) Kalemljenje sa posrednikom (međupodlogom) Okuliranje

22. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA • stvaranje novih jedinki spolnim procesom • najuniverzalniji i najrašireniji tip razmnožavanja • izvor genetičke varijabilnosti • Pod pojmom spolnog razmnožavanja podrazumijeva se: • obrazovanje gameta • spajanje gameta suprotnih spolova • stvaranje zigote iz koje nastaje novi organizam Spolni način razmnožavanja je na najvišem stupnju kod odjeljka Spermatophyta Spermatophyta - sjemenice ili cvjetnice

23. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA Spolno razmnožavanje cvjetnica zasnovano je na smjeni sporofitne - diploidne i gametofitne - haploidne faze (to je nužno jer u protivnom bi se broj hromosoma neprekidno povećavao). Sporofit označava bespolnu generaciju koja nastaje od oplođene jajne ćelije - zigote Iz sporofita procesom sporogeneze (mejotičkom diobom) obrazuju se spore sa haploidnim brojem hromosoma. Proces obrazovanja muških spora naziva se mikrosporogeneza. Proces obrazovanja ženskih spora naziva se makrosporogeneza. Gametofit označava spolnu generaciju koja nastaje od haploidne spore U gametofitu procesom gametogeneze (mitotičkom diobom) obrazuju se specijalizirane spolne ćelije - gamete (n) Proces obrazovanja muških gameta naziva se mikrogametogeneza. Proces obrazovanja ženskog gameta naziva se makrogametogeneza.U spolno razmnožavanje spadaju : izogamija, anizogamija i oogamija.

24. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA Mikrosporogeneza • mikrosporogeneza se odvija u anterama prašnika • u mladim anterama od ćelija subepidermalnog sloja obrazuje se • sporogeno tkivo (arhesporijum) • ćelije arhesporijuma se dijele i daju materinske ćelije polena • materinske ćelije se dalje dijele mejotičnom diobom i od svake nastaju četiri • haploidne mikrospore • nakon mejoze mikrospora je jednoćelijska

25. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA Mikrogametogeneza • nakon diobe oko mikrospore se formira vlastita membrana i odvija se proces • vakuolizacije pri čemu se mikrospora postepeno preobraća u polenovo zrno • oko polenovog zrna se obrazuju dvije membrane (vanjska - egzina, unutarnja - intina) • na vanjskoj strani egzine često se nalaze određeni nabori ili izraštaji koji su • karakteristični za određene vrste, rodove i familije • nakon formiranja polenovog zrna počinje proces mitotske diobe tih ćelija • (mikrogametogeneza) • mitotskom diobom mikrospore (polenovog zrna) nastaju dvije ćelije: • jedna vegetativna (veća) i jedna generativna (manja) • vegetativna se dalje ne dijeli, a generativna se dijeli u dvije ćelije i u konačnici zrelo • polenovo zrnce se sastoji od tri ćelije (dvije generativne i jedna vegetativna) • kod većine cvjetnica u momentu oprašivanja polenova zrna su dvojedarna, a konačnu • trojedarnu formu dobijaju u momentu proklijavanja

26. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA Mikrosporogeneza i mikrogametogeneza

27. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA Makrosporogeneza • makrosporogeneza se odvija u plodniku tučka • u plodniku se nalazi jedan ili više sjemenih zametaka • iz ćelija subepidermalnog sloja nucelusa sjemenog zametka izdvaja se jedna • arhesporijalna ćelija (jednojedarna embrionova kesa) • arhesporijalna ćelija se mejotički dijeli dva puta i obrazuju se četiri haploidne • makrospore • u pravilu najniža makrospora raste i razvija se, a ostale tri izumiru

28. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA Makrogametogeneza • jedro makrospore (embrionove kese) se dalje dijeli mitotičnom diobom te • nastaju dvije ćelije • jedna ćelija (jedro) putuje na jedan pol, a druga na drugi pol embrionove kesice • i tamo se dva puta dijele • nakon raspodjele tih ćelija unutar gametofita u konačnici se formira osmojedarni • ženski gametofit • tri gornje predstavljaju jajni aparat, od kojih je središnje jedro krupnije i predstavlja • jajnu ćeliju, a dvije sa strane su pomoćne ćelije ili sinergide • dvije u sredini - središnje ćelije (sekundarno jedro embrionove kese) • tri donje - antipode (funkcija prehrane)

29. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJA Makrosporogeneza i makrogametogeneza

30. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJAIZOGAMIJA

31. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJAANIZOGAMIJA

32. SPOLNI NAČIN RAZMNOŽAVANJAOOGAMIJA