SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER

1. Doç. Dr. Şule Akçay Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD 8 Nisan 2009 SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ ALT YAPISI, ANKETLER

2. Hastasının sigarayı bırakmasını sağlamak her hekimin görevi değil midir? EVET! • Ülkemizde yaklaşık 20 milyon sigara içen • Yılda 100.000 sigaraya bağlı erken ölüm • Dünyada 5 milyon/yıl ölüm

4. Hekimlerin %15’inden azı sigarayı bırakma konusunda destek oluyor MG Goldstein, Arch Intern Med 1997;157

5. Sigara bağımlılığı, tedavi edilebilir, kronik, hekim yönetimi gerektiren bir hastalıktır • Sigara bırakmada etkili farmakolojik tedaviler bulunmaktadır JE Anderson CHEST 2002;121:923

6. Sigara Bırakma Polikliniği (SBP) adı ile bir yapılanma gerekli midir? KESİNLİKLE EVET!

7. Sigara bırakma uzlaşıları • JAMA 2000 Fiore et al. (USA) • Thorax 2000 West et al. (UK) • Chest 2002 Anderson et al. (USA-ACCP) • US Public Health Service 1996, 2000, 2008 Clinical Practice Guideline

8. Uzlaşılarda davranış tedavisi ile birlikte farmakolojik tedavinin uygulanacağı özelleşmiş sigara polikliniklerinin her merkezde kurulması önerilmekte • Sigara bırakma polikliniklerine başvurularla bırakma oranları yükselmekte West R, Thorax 2000;55:987 US 2008 Report

9. SİGARA POLİKLİNİKLERİNİN ROLÜ • Sigaranın bıraktırılması bir çok hastalık için mortalite ve morbiditeyi azaltmakta • Sigaraya başlama potansiyeli olan gençler için çevredeki model sayısını azaltmakta • Topluma sigaranın bırakılması gerektiği mesajını vermekte • Ayrıca sigara poliklinikleri sigara mücadelesinin de odak noktaları, simgeleri olmakta

10. 25 20 15 10 Davranış değişikliği 5 0 -5 -10 -15 Burling 2001 Molyneux 2003 Ockene 1992 Windsor 1998 Fiore 2004 Total Yüz yüze görüşmenin sigara bırakmada etkileri 6 aydan uzun bırakan olgular: biyokimyasal konfirmasyon R.West World Conf.on Tobacco,Washington 2006

11. Grup görüşmelerinin sigara bırakmada etkileri 40 35 30 25 20 Davranış değişikliği 15 10 5 0 -5 -10 Curry 1988 DePaul DePaul Nevid Bakkevig Hall 2002 Romand Total 1989 1994 1997 2000 2005 12 aydan uzun süreli bırakma, biyokimyasal konfirmasyon R.West World Conf.on Tobacco,Washington 2006

12. EUROPEAN RESPİRATORY MONOGRAPH SON SAYI

13. NELER GEREKLİ? • Bir sigara polikliniğinin kurulabilmesi için çok büyük kaynağa gerek yoktur! ("low resource-low budget") Nardini S. Monaldi Arch Chest Dis 2000;55

14. POLİKLİNİK ÇALIŞMA ŞEMASI Randevu (Telefon ya da şahsen) İlk Görüşme İstenecek Tetkikler Eğitim Anamnez, FM Broşür, kitapçık, görsel vb Fagerström testi CO, EKG, SFT, Akcgrafi, Biyokimya 2.Görüşme Tedavi İzlem

15. EKİP • Gönüllü eleman • Sigara mücadelesine inanan • Sigara içmeyen • Hekim, tercihen bir psikolog ve bir yardımcı sağlık personeli

16. HEKİM • Çalışacak hekimin herhangi bir uzmanlık alanından olma zorunluluğu yoktur • Pratisyen- uzman hekim, ama mutlaka gönüllü olmalı

17. Ülkemizde durum • Ülkemizde en sık Göğüs Hastalıkları Uzmanları • Halk Sağlığı Uzmanı • Pratisyen Hekim • Psikiyatrist

18. Yardımcı Sağlık Personeli • Yardımcı sağlık personeli olarak da genellikle hemşire • Görevi; randevuları ayarlamak, hastaların ilk başvuruda bilgilendirilmesini sağlamak ve daha sonraları telefon görüşmelerini yürütmek

19. MEKAN • Sigara polikliniklerinin diğer polikliniklerden ayrılmış özel ve ferah alanlarda olmalı • Arşiv, dosyalar ulaşılabilir olmalı • Hastaların bekleyecekleri bir salonun olması, afiş, TV-video gibi görsel yayınlarla sigara konusunda eğitim yapılmalı

26. TEKNİK OLANAKLAR • CO ölçüm aleti • P-A akciğer grafisi • SFT • EKG • Tam kan sayımı • Kolesterol paneli, KcFT Bir sigara polikliniği için ileri teknolojik düzen bulunması gerekli değil !

27. Randevu • Hasta yığılmalarını önler • Ciddiyeti sağlar • Randevu süresinde hastaların kararlılıklarının pekişmesi, kararsızların elenmesi

28. Yoğun Klinik Görüşmeler • Sigarayı bırakmak isteyen tüm sigara içicilere yoğun bir tedavi programı uygulanmalı • Klinisyen, hastalık riskleri ve bırakmanın yararları konusunda bilgi vermeli, gerektiğinde farmakoterapi uygulamalı • Hekim dışı sağlık personeli ise psikososyal yardım veya davranış eğitimi açısından yardımcı olmalı

32. Programın Yoğunluğu • Program 4 veya daha fazla seanstan oluşmalı • Görüşme süreleri 10 dakikadan az olmamalı • Toplam görüşme süresi 30 dakikanın üstünde olmalı

33. Programın Formatı • Görüşmeler, hem bireysel hem de grup görüşmeleri şeklinde yapılabilir • Ayrıca telefon görüşmeleri etkili bir uygulama

34. İZLEM • Hastalar bırakma gününden sonraki ilk 15 gün içinde en az bir kez • İzleyen 3 ay, ayda bir kez görülmeli • Daha sonra 3 ayda bir görüşmelerle 1 yıllık izlem tamamlanmalı

35. ANKETLER • Fagerström • DSM: Diagnostic Interview Schedule • TDS: Tobacco Dependence Screener • CDS: Cigarette Dependence Scale • EMASH: European Medical Association Smoking or Health • NIDDS: Nicotine Dependence Sydrome Scale • WISDM-68: Wisconsin Inventory of Smoking Dependence Motives

36. Bağımlılık Ölçütü • Tolerans • Yoksunluk • Relaps

37. ANKETLER

38. Fagerström 6 soruluk anket • Günde ne kadar sigara içiyorsunuz? • < 10 0 • 11- 20 1 • 21-30 2 • 31> 3 • İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz? • İlk 5 dk içinde 3 • 6- 30 dk2 • 31- 60 dk1 • 1 saatten > 0

39. Sigara içme yasağı olan yerlerde zorlanıyor musunuz? • Evet 1 • Hayır 0 • En fazla vazgeçmek istemediğiniz sigara hangisi? • Sabah ilk sigara 1 • Diğerleri 0 • Günün ilk saatlerinde daha sonraki saatlere göre daha sık mı içiyorsunuz? • Evet 1 • Hayır 0 • Günün büyük bölümünü yatakta geçirmenize yol açan bir hastalığınız olsa da içer misiniz? • Evet 1 • Hayır 0

40. SKORLAMA • 0-2 Çok düşük • 3-4 Düşük • 5 Orta • 6-7 Yüksek • 8-10 Çok yüksek

41. Fagerström Fagerström, Eur Respir Mon 2008; 42: 44-50

42. EMASH: European Medical Association Smoking or Health, 1997 • Günde ne kadar sigara içiyorsunuz? • > 15 adet • İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz? • Uyandıktan sonra 30 dk içinde

43. SORUNLAR • Sigara bırakma poliklinikleri son 10 yılda artıyor, ancak yeterli değil! • Sağlıklı kişinin SBP’ne gelmesi olanaklı, ancak diğer kliniklerden de refere edilebilecek bir sistem kurulmalı • Tıp fakültelerinde hekim eğitiminin zorunlu bir komponenti olmalı • Yardımcı sağlık elemanı bulmak zor  • Enfeksiyon kontrol komitesi gibi bir sigara kontrol komitesi kurulabilir mi? • Birinci basamakta sigara bıraktırma hizmetleri yaygınlaşabilmeli, performans sisteminde yeri olmalı • Sorun kısıtlı olanaklar değil, kısıtlı ilgi • Sigara bıraktırmada kullanılan ilaçlar geri ödeme kapsamına alınmalı • Sigara bıraktırma poliklinikleri standardize edilmeli, denetlenmeli