470 likes | 692 Views
Evolutie: van Kosmos tot Mens. Het Heelal 29 okt. Ons wereldbeeld (Rintro + R1) 5 nov. Sterren stralen (R2 + R3) 12 nov. Cosmic Microwave Background (R5,R7) 19 nov. De zwaartekracht en Zwarte Gaten (R5 + R6) 26 nov. De vorming van sterrenstelsels (R4 + R5 + R7)
E N D
Evolutie: van Kosmos tot Mens • Het Heelal • 29 okt. Ons wereldbeeld (Rintro + R1) • 5 nov. Sterren stralen (R2 + R3) • 12 nov. Cosmic Microwave Background (R5,R7) • 19 nov. De zwaartekracht en Zwarte Gaten (R5 + R6) • 26 nov. De vorming van sterrenstelsels (R4 + R5 + R7) • 3 dec. Het allereerste begin en de verre toekomst (R8,R9)
Geschiedenis • Zijn de nevelvlekken sterreneilanden als het onze? • Immanuel Kant (1724-1804) • Het heelal is niet onveranderlijk! • William Herschel (1738-1822), dubbelsterren • Waarom is het‘s nachts niet even licht als overdag? • Heinrich Olbers: Olbers paradox (1826) • Het heelal dijt uit! • Vesto Slipher 1912; Edwin Hubble 1929 • Is de oergloed nog zichtbaar? • George Gamow 1948; Arno Penzias & Robert Wilson 1963 • Is het heelal homogeen en isotroop? • Gerard de Vaucouleurs 1970; Hubble Space Telescope
1.Dopplereffect en Uitdijing heelal Wet van Hubble
Dopplereffect Frequentie hangt af van relatieve snelheid:
Heelal dijt uit en koelt af • Omkeren: heelal vroeger steeds kleiner en heter (Gamow) • “Big Bang” (Oerknal) • Oergloed nog zichtbaar? • COBE (1989) (Nobelprijs 2006)
Babyfoto van het heelal!!!! Na aftrek van dipoolcomponent en galactische straling van stof (termische straling), heet gas (vrij-vrij straling), kosmische straling in magneetveld (synchrotronstraling).
Kosmische AchtergrondstralingThermisch spectrum T ~ 2.726 K COBE FIRAS 1991-1995 Per polarisatierichting en gemiddeld over richting en polarisatie. De fout in de waarnemingen is veel kleiner dan de dikte van de (Planck-)kromme
De inertie van de wetenschap • 1964 Penzias & Wilson Nobelprijs 1974 • 1965 Dicke & Peebles • 1948 Gamov,Hermann, Alpher: 5 - 28 K! Voorspelling reststraling • 1940 McKellar: 2,3 K! Vibratietemperatuur interstellair CN, CH, CH
Boomerang 1998 Mt. Erebus Antarctica
Revolutie in de Kosmologie • Kosmologie is (zeer) kwantitative tak van wetenschap geworden • Combinatie WMAP, Grote optische telescopen, Hubble space telescope en röntgentelescopen (in de ruimte) • Eigenschappen heelal in detail bekend • Grote verrassing: donkere energie
Eigenschappen ruimte
Vlakheid en massa gerelateerd en bepalen verdere uitzettingssnelheid Grote verrassing: heelal zet versneld uit!
Conclusie: Heelal is vlak + Kosmologische constante
Krabnevel: pulsar + relativistische wind 6000 ljr 1047 J: 2 % kinetisch + 98 % neutrinos
krabpulsar krabwind
Type Iasupernovae Kernfusie in C-witte dwerg