Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

1. Konsekwencje naruszenia prawa w wykorzystaniu środków publicznych Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Piotr Krasiński Zastępca Rzecznika dyscypliny finansów publicznych właściwy w sprawach rozpatrywanych przez Resortową Komisję Orzekającą przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

2. Podstawy prawne • Ustawa z dnia 17 grudnia 2004r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.) • Najistotniejsze przepisy materialne: • Ustawa z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.) • Ustawa z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2006r. Nr 164, poz. 1163 z późn. zm.) Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

3. Zakres odpowiedzialności Art. 24 ustawy – ”Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest niezależna od odpowiedzialności określonej innymi przepisami prawa […]” Wyjątki: • zawieszenie postępowania (ust. 2) w przypadku równoległego wszczęcia postępowania w sprawach o przestępstwo lub wykroczenie (także przestępstwo lub wykroczenie skarbowe) • umorzenie postępowania (ust. 3) w przypadku skazania w sprawach o przestępstwo lub wykroczenie (także przestępstwo lub wykroczenie skarbowe) Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

4. Odpowiedzialność podmiotowa • Osoby podlegające odpowiedzialności (art. 4): • 1) osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych otrzymującej środki publiczne lub zarządzającego mieniem tych jednostek; • 2) kierownicy jednostek sektora finansów publicznych; • 3) pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych; • 4) osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

5. Zasady odpowiedzialności (art. 19) • Popełnienie czynu określonego w obowiązującej ustawie • Przypisanie winy w momencie naruszenia • Wina umyślna – zamiar bezpośredni i pośredni (art. 22 ust. 2) • Wina nieumyślna – niezachowanie ostrożności (art. 22 ust. 3) • Odpowiedzialność osoby wydającej polecenie wykonania czynu naruszającego Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

6. Wyłączenia • W przypadkach określonych w art. 7, 11, 12, 15 i w art. 16 ust. 2 nie stanowi naruszenia działanie lub zaniechanie, skutkujące nieprzekroczeniem w roku łącznie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim ogłoszonego przez Prezesa GUS (art. 26) • Nie dochodzi się odpowiedzialności w przypadku działania lub zaniechania podjętego wyłącznie w celu ograniczenia skutków zdarzenia losowego (art. 27) • Brak odpowiedzialności osoby zgłaszającej zastrzeżenia co do wydanego polecenia skutkującego naruszeniem dyscypliny finansów publicznych (art. 29) • Nieświadomość (usprawiedliwiona) i choroba psychiczna (art. 23) Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

7. Znikoma szkodliwość • Art. 28: „Nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, którego stopień szkodliwości dla finansów publicznych jest znikomy”. • Kategoria niedookreślona, pozostawiona ocenie rzecznika i komisji • Brak precyzyjnie określonych kwot stanowiących granice znikomej szkodliwości. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

8. Znikoma szkodliwość c.d. • Przy ocenie stopnia szkodliwości uwzględnia się wagę: naruszonych obowiązków, sposób i okoliczności ich naruszenia oraz skutki naruszenia, w szczególności: • 1) wysokość uszczuplonych środków publicznych; • 2) kwotę środków publicznych niewpłaconych lub niezwróconych na właściwy rachunek budżetu państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych; • 3) kwotę środków publicznych wydatkowanych bez upoważnienia lub z jego przekroczeniem albo niezgodnie z przeznaczeniem; • 4) wysokość zobowiązań zaciągniętych bez upoważnienia lub z jego przekroczeniem; • 5) kwotę odsetek, kar i opłat zapłaconych wskutek zwłoki w opłaceniu należności. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

9. Naruszenie przy wydatkowaniu środków z UE • Art. 13: Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest: • 1) przyznanie lub przekazanie środkówpochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, bez zachowania lub z naruszeniem procedurobowiązujących przy ich przyznaniu lub przekazaniu; • 2) przyznanie lub przekazanieśrodków na realizację zadań Wspólnej Polityki Rolnej bez zachowania procedur obowiązujących przy uruchamianiu tych środków; • 3) wykorzystanie środków, o których mowa w pkt 1, niezgodnie z przeznaczeniem lub niezgodnie z obowiązującymi procedurami. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

10. Naruszenie przy wydatkowaniu środków z UE c.d. • Odpowiedzialność podmiotu przyznającego i przekazującego środki • Odpowiedzialność podmiotu wykorzystującego środki „Dwoistość” odpowiedzialności Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

11. Naruszenie przy wydatkowaniu środków z UE c.d. • Przykład nr 1 • Obwiniony – Jan B., Burmistrz Miasta • art. 13 pkt 3 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych • wykorzystanie w 2004 r. kwoty 47.645,00 zł, pozyskanej w ramach Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich na realizację zadania pn. „Remont Szkoły Podstawowej w J.” z naruszeniem procedur określonych przez Bank Światowy • naruszenie art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych (obecnie – art. 201 ustawy o finansach publicznych) Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

12. Naruszenie przy wydatkowaniu środków z UE c.d. • Przykład nr 2 • Obwiniona – Pani M. – członek zarządu Fundacji F. • art. 13 pkt 1 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych • przekazanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej na dofinansowanie projektu określonego w umowie o dofinansowanie Działania 1, w ramach Programu Operacyjnego „Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dla Polski 2004 – 2006”, z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich przekazaniu Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

13. Charakter prawny środków unijnych • Klasyfikacja szeroko rozumianych środków unijnych w ustawie o finansach publicznych: • Art. 5. 1. Środkami publicznymi są: • 2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA); • 3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2; Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

14. Charakter prawny środków unijnych c.d. • Do środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie EFTA zalicza się (art. 5 ust. 3) • 1) środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych; • 2) środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa; • 3) środki: Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej "Sekcja Gwarancji", Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji, Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich; • 3a) niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie EFTA: Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego; • 4) inne środki. • Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, wykaz środków publicznych niezaliczanych do środków, o których mowa w ust. 3 pkt 3a i 4. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

15. Odpowiedzialność za naruszenie na zasadach ogólnych • Zaliczenie środków unijnych do „środków publicznych”, a co za tym idzie – do finansów publicznych sprawia, że ich naruszenia popełniane w toku ich wydatkowania mogą podlegać reżimowi także innych niż art. 13 przepisów ustawyo odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

16. Katalog naruszeń • Art. 5 • Nieustalenie, niepobranie, niedochodzenie, ustalenie w zbyt niskiej wysokości lub też niezgodne z przepisami umorzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych • niedochodzenie nadmiernie lub nienależnie pobranych środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub z innych źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi • Art. 16 Niewykonanie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

17. Katalog naruszeń c.d. • Art. 8 – 9: naruszenia dotyczące dotacji: • przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu; nierozliczenie lub nieterminowe rozliczenie przekazanej dotacji oraz nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu • wydatkowanie dotacji niezgodnie z określonym przeznaczeniem; nierozliczenie lub nieterminowe rozliczenie otrzymanej dotacji oraz niedokonanie lub nieterminowe dokonanie zwrotu dotacji w należnej wysokości Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

18. Katalog naruszeń c.d. • Art. 11 - Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatkuze środków publicznych bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia. • Art. 15 - Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaciągnięcie zobowiązaniabez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

19. Katalog naruszeń c.d. • Art. 17 – naruszenia związane z udzielaniem zamówień publicznych, dotyczące: • Udzielania zamówień publicznych • Zawierania i ewentualnych zmian umów w sprawie zamówień publicznych • Unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego • Członków komisji przetargowych (wyłączenia i składanie oświadczeń) Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

20. Obowiązki • Dwa typu obowiązków wynikających z reżimu dyscypliny finansów publicznych: • Obowiązki zarówno przekazującego jak i wykorzystującego środki publiczne – gospodarowanie środkami publicznymi w sposób pozwalający zachować dyscyplinę finansów publicznych • Obowiązki „kontrolne” – znajdujące końcowy wyraz w obowiązku składania zawiadomień o naruszeniu (art. 93 - zawiadomienia składają kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, kierownicy jednostek otrzymujących środki publiczne, organy sprawujące nadzór organy kontroli oraz dysponenci przekazujący środki publiczne) Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

21. Dziękuję za uwagę Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych