T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI

1. T.C.ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞIORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI Antalya Semineri

2. İDARE ZARARI ve FAİZ UYGULAMALARI HAZIRLAYANLAR: Yavuz MUŞTU Mevlüt DURUOĞLU

3. İDARE ZARARI Konunun daha iyi anlaşılması açısından zarar nedir, öncelikle bunu belirlemek yerinde olacaktır; Zarar verme, bazı fiiller ile diğer kişilerin mal varlığında kendi rıza ve iradeleri dışında bir eksilme, yok olma, değer kaybı meydana gelmesi şeklinde ortaya çıkabilir. Bunun parasal bir karşılık şeklinde giderilmesi amacıyla fiili işleyen kişiye yükletilen edime tazminat denilmektedir. Tazminatın yalnızca zararın giderilmesi ile sınırlı olması bunu aşmaması genel kuraldır.

4. Devletin de bir tüzel kişi olması nedeniyle, toplum yararına kamu hizmetlerinin görülmesi sırasında memur ve kamu görevlilerinin üçüncü kişilere yada bazen devlete zarar vermesi her zaman mümkün olabilir. Kamu Zararlarının Tahsiline ilişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin 4.c. Maddesine göre Kamu Zararı; “ Mevzuata aykırı karar, işlem, eylem veya ihmal sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıyla doğan zarar” olarak ifade edilmektedir.

5. Memurların veya kamu görevlilerinin ortaya çıkan bu zararlardan kaynaklanan sorumluluğunun tespiti önem taşımaktadır. Devlet Memurunun kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizliği sonucu idare zarara uğratılmışsa bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedeli üzerinden ödenmesi esastır. Ortaya çıkan bu zarara ilişkin sorumluluk Borçlar Kanunun 41. Maddesinde düzenlenen “…haksız bir surette diğer kimseye bir zarar ika eden şahıs o zararı tazmine mecburdur” şeklinde anlaşılmalıdır. Bu zarar verici fiilden dolayı bir sorumluluğun doğabilmesi için şu koşulların birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir:

6. Haksız fiil; fiilin hukuka aykırı olması, yasal düzenlemeleri çiğneyen bir fiilin olması gerekir. • Kusur; haksız fiilin bilerek ve istenerek işlenmesidir. • Zarar; haksız fiilin sonucunda karşı tarafın önceki hali ile eylemden sonraki hali arasında bir farkın doğması gerekir. • İlliyet bağı; eylem ile sonuç arasında doğrudan doğruya bir ilişkinin bulunmasıdır. Burada üzerinde durulması gereken, yukarıdaki belirtilen sorumluluğun cezai anlamda sorumluluk olmayıp, haksız fiilden dolayı kişinin bütün mal varlığı ile sorumlu olmasıdır .

7. İDARE ZARARINA İLİŞKİN MEVCUT HUKUKİ DÜZENLEMELER

8. BORÇLAR KANUNU KAPSAMINDA İDARE ZARARININ OLUŞUMU İdare zararlarındaki sorumluluk sorunu Borçlar Kanunu 41. ve 55. Maddeleri hükümlerine göre çözümlenmiştir. Genel esaslar olarak bu maddeler dikkate alınmıştır. Bu maddelere göz atacak olursa; Haksız Muamelelerden Doğan Borçlar Madde 41 - Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp yahut tedbirsizlik ile haksız bir surette diğer kimseye bir zarar ika eden şahıs, o zararın tazminine mecburdur.

9. İstihdam Edenlerin Mesuliyeti Madde 55 - Başkalarını istihdam eden kimse, maiyetinde istihdam ettiği kimselerin ve amelesinin hizmetlerini ifa ettikleri esnada yaptıkları zarardan mesuldür. Şu kadar ki böyle bir zararın vuku bulmaması için hal ve maslahatın icab ettiği bütün dikkat ve itinada bulunduğunu yahut dikkat ve itinada bulunmuş olsa bile zararın vukuuna mani olamayacağını ispat ederse mesul olmaz. İstihdam eden kimsenin, zamin olduğu şey ile zararı ika eden şahsa karşı rücu hakkı vardır.

10. 41. maddede geçen “ haksız bir surette” ifadesi haksız fiille şeklinde anlaşılmalıdır. Bu da failin meydana getirdiği zararı tazmin konusunda bütün mal varlığı ile sorumlu olması demektir. Kusurlu sorumluluk ve meydana getirilen zarar verici fiilden bir tazminat borcunun meydana gelebilmesi için yukarıda da belirtildiği gibi şu koşulların gerçekleşmesi gerekir. • Haksızlık veya haksız eylem • Kusur • Zarar • İlliyet bağı

11. 657 SAYILI DMK’NDA YER ALAN KONU İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununda 12. Maddede memurlar ve diğer kamu görevlileri tarafından idareye verilen zarar, 13. Maddede ise kamu personelinin üçüncü şahıslara verdikleri zararlara ilişkin düzenlemeler anlatmaktadır. Buna göre;

12. Kişisel Sorumluluk ve Zarar Madde 12 - (Değişik madde: 12/05/1982 - 2670/5 md.) Devlet memurları, görevlerini dikkat ve itina ile yerine getirmek ve kendilerine teslim edilen Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Devlet memurunun kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizliği sonucu idare zarara uğratılmışsa, bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedeli üzerinden ödenmesi esastır. Zararların ödettirilmesinde bu konudaki genel hükümler uygulanır. Ancak fiilin meydana geldiği tarihte en alt derecenin birinci kademesinde bulunan memurun brüt aylığının yarısını geçmeyen zararlar, kabul etmesi halinde disiplin amiri veya yetkili disiplin kurulu kararına göre ilgili memurca ödenir.

13. Kişilerin Uğradıkları Zararlar Madde 13 - (Değişik madde: 12/05/1982 - 2670/6 md.) (Değişik fıkra: 06/06/1990 - 3657/1 md.) Kişiler kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak uğradıkları zararlardan dolayı bu görevleri yerine getiren personel aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açarlar. Ancak, Devlet dairelerine tevdi veya bu dairelerce tahsil veya muhafaza edilen para ve para hükmündeki değerli kağıtların ilgili personel tarafından zimmete geçirilmesi halinde, zimmete geçirilen miktar, cezai takibat sonucu beklenmeden Hazine tarafından hak sahibine ödenir. Kurumun, genel hükümlere göre sorumlu personele rücu hakkı saklıdır.

14. 12 nci maddeyle bu maddede belirtilen zararların nevi, miktarlarının tespiti, takibi, amirlerin sorumlulukları ve yapılacak işlemlerle ilgili diğer hususlar Başbakanlıkça düzenlenecek yönetmelikle belirlenir(Bu yönetmelik Resmi Gazetede yayınklanmış 13.08.1983 tarih ve 18134 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Devlete ve Kişilere Verilen Zararların Nevi ve miktarlarının Tespiti Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik) Kaldı ki Anayasanın 129. Maddesi; “Memurlar ve diğer Kamu Görevlilerinin yetkilerini kullanırken işledikleri kusurlardan doğan tazminat davaları kendilerine rücu edilmek kaydıyla ve kanunun gösterdiği şekil ve şartlara uygun olarak ancak idare aleyhine açılabilir” demektedir.

15. Buradaki önemli nokta zararın ortaya çıkmasında kişisel kusurun mu yoksa hizmet kusurunun mu etken olduğunun tespitidir. Sorumluluğun temeli, hizmet kusuru ise Devlet yada kamu tüzel kişisi, kişisel kusursa kamu görevlisi sorumlu tutulmuştur. Bu konudaki sorun ayrımın nasıl yapılacağıdır. Kişisel kusur ile hizmet kusurunu birbirinden ayırmak için iki kıstas vardır. Birincisi subjektif kıstas olup; memurun kötü niyeti, idareyi ve üçüncü kişileri zarara uğratmak kast ve niyetiyle hareket etmesidir. İhmali durumlar halinde de Yargı kararlarında kişisel kusura hükmedildiği görülmektedir. İkincisi objektif kıstas olup; Memur ve kamu görevlisinin bir hizmetin yerine getirilmesi sırasında kanuna, hukuka ve hizmet gereklerine uygun hareket edildiği sırada işlenen kusurdur. Memurun filinin hizmetten tamamen ayrılabilecek, yani hizmet gereği sayılamayacak, hizmete yabancı bir mahiyet göstermesi durumudur. Örnek; Öğretmenin öğrencisini dövmesi hizmete yabancı bir durumdur.

16. Hizmet Kusuruna örnek; Danıştay 10. Dairesi 1982/1325K ında; Tokat ilinde meydana gelen toplu olaylarda, halkın can ve mal güvenliğinin korunması şeklindeki kamu hizmetinin işleyişindeki yetersizlik nedeniyle idarenin hizmet kusuru bulunduğu; olaylar sırasında işyeri tahrip ve yağma edilen kişinin uğradığı zararın idarece tazmini gerektiği;ancak ilgiliye manevi tazminat verilemeyeceği hk. Yargıtay Genel Kurulunun 2001/643K ında; Hastaya müdahalede gecikerek hastanın kolunun kesilmesine neden olan doktorun kişisel sorumluluğuna hükmetmesi hk. Bu dava hangi açıdan bakılırsa bakılsın, ilişki ister kamusal ister adli kabul edilsin her iki halde de davalı doktorun görevinden ayrılabilir nitelikte salt kişisel kusurunun somut olayda ağır bastığı sonucuna varılmıştır.

17. Uyuşmazlık Mahkemesinin 1997/14K ında; “ eğer memurun bir hakkı ihlal eden hareketi hizmetin normal gereklerine ve kanuni sınırlarına uymamak gibi bir kötü niyet taşımakta ise bu takdirde ortada kişisel kusur vardır” demektedir. Uyuşmazlık mahkemesi burada, emniyet görevlisi tarafından işkence yapılarak ölüme sebebiyet verilen kişi için açılan davada yetkili yargı organının kişisel kusur söz konusu olduğundan dolayı adli yargı olacağı şeklinde karar vermiştir. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunda 22.10.1979 tarihinde 7/2 kararında idare çalışanının ızrar kastı, garez, kin, husumet, kıskançlık, intikam ve benzeri duyguların etkisi altında yaptığı işlem ve eylemlerde, kişisel kusurun söz konusu olduğu kararına varılmıştır.

18. Yine bilinen klasik örnekte, Yargı Kararlarını uygulamayan memur ve kamu görevlilerinin kusurunun da salt kişisel kusur olarak değerlendirilmesidir. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarında genellikle hizmet kusuru söz konusu olduğunda idari yargıya kişisel kusur söz konusu olduğunda ise davanın adli yargıda görülmesi kararı verilmektedir.

19. 5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU NDA YER ALAN DÜZENLEMELER 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda kamu zararına ilişkin olarak 71. ve 74. Maddelerde düzenlemeler mevcuttur.

20. Kamu Zararı Madde 71- (Değişik birinci fıkra: 25/4/2007-5628/4 md.) Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır. Kamu zararının belirlenmesinde; a) İş, mal veya hizmet karşılığı olarak belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması, b) Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması, c) Transfer niteliğindeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması, d) İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması, e) İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması, f) (Mülga:22/12/2005-5436/10 md.) g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması, Esas alınır.

21. (Değişik üçüncü fıkra: 22/12/2005-5436/10 md.) Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararının oluştuğu tarihten itibaren ilgili mevzuatına göre hesaplanacak faiziyle birlikte ilgililerden tahsil edilir. Alınmamış para, mal ve değerleri alınmış; sağlanmamış hizmetleri sağlanmış; yapılmamış inşaat, onarım ve üretimi yapılmış veya bitmiş gibi gösteren gerçek dışı belge düzenlemek suretiyle kamu kaynağında bir artışa engel veya bir eksilmeye neden olanlar ile bu gibi kanıtlayıcı belgeleri bilerek düzenlemiş, imzalamış veya onaylamış bulunanlar hakkında Türk Ceza Kanunu veya diğer kanunların bu fiillere ilişkin hükümleri uygulanır. Ayrıca, bu fiilleri işleyenlere her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil yapılan bir aylık net ödemelerin iki katı tutarına kadar para cezası verilir. Kamu zararının, bu zarara neden olan kamu görevlisinden veya diğer gerçek ve tüzel kişilerden tahsiline ilişkin usûl ve esaslar, Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir(19.10.2006 tarih 26324 Slı RG de yayımlanan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik).

22. Zamanaşımı Madde 74- Kamu zararının meydana geldiği ve bu Kanunda belirtilen para cezalarının verilmesini gerektiren fiilin işlendiği yılı izleyen malî yılın başından başlamak üzere zamanaşımını kesen ve durduran genel hükümler saklı kalmak kaydıyla onuncu yılın sonuna kadar tespit ve tahsil edilemeyen kamu zararları ile para cezaları zamanaşımına uğrar.

23. (1) Kamu zararından doğan alacaklarda zamanaşımı 818 sayılı Borçlar Kanunda belirtilen hallerde kesilir. Zamanaşımının kesildiği durumlarda, kesilme tarihinden itibaren yeni zaman aşımı süresi işlemeye başlar. Sorumlunun ve/veya ilgilinin borcunu bir senetle kabullenmesi veya borcun mahkeme kararı ile belirlenmesi halinde de yeni zamanaşımı süresi on yıldır(BK Md 133). (2) 818 sayılı Borçlar Kanunda belirtilen hallerde zamanaşımı durur. Bu durum ortadan kalktığında zamanaşımı, kaldığı yerden işlemeye devam eder(BK Md 132).

24. KAMU ZARARININ TESPİTİ 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa göre çıkartılan 13.08.1983 tarih 18134 Slı RG de yayımlanan Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkındaki Yönetmelik ile, 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanuna göre çıkartılan 19.10.2006 tarih 26324 Slı RG de yayımlanan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliklerde zararın miktarının nasıl tespit edilerek, nasıl tahsil edileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkındaki Yönetmelik’in 7. Maddesine göre Memurun kasıt, ihmal veya tedbirsizliği sonucu idarenin malca uğradığı zararın ilgili tarafından rayiç bedel üzerinden ödenmesinin esas olduğu belirtilerek, zarara uğrayan Devlet malının rayiç bedelinin tesbitine ilişkin usul ve esaslar üç madde halinde belirlenmiştir;

25. a) Demirbaş defterinde alındığı tarihteki değeri de belli edilmek suretiyle kayıtlı bulunan veya demirbaş defterinde kayıtlı olmakla beraber değeri belli olmayan veya teberru yoluyla veya başka suretle Devlete mal edilen mallarda zarar söz konusu ise ait oldukları kurumlarca üç kişiden az olmamak üzere teşkil edilecek bir heyet tarafından zarara uğrayan malın rayiç değeri, piyasa araştırması yapılmak, ticaret odaları ile belediyelerden bilgi istemek suretiyle belirlenir ve ondan sonra zararın miktarı tespit edilir. Zarar gören Devlet malı eğer amortismana tabii mallardan ise rayiç bedelden amortisman payı düşülür. b) Tarihi ve bedii değeri olan her nevi eşya ve mallarda bir zarar söz konusu ise bilirkişilerden oluşan (eski eser uzmanları) bir heyet tarafından önce eserin değeri, ondan sonra husule gelen zararın miktarı tesbit edilir.

26. c) Zarar gören Devlet malı, bir yerden gönderilmiş veya getirilmiş ise taşıma masrafları malın rayiç fiyatına ilave edilmek suretiyle malın esas fiyatı belirlenerek ondan sonra zararın miktarı tespit edilir. Memurların 5 inci maddenin (a) fıkrasında tanımlanan (Kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile belirlenmiş görevlerini kasıt, ihmal veya tedbirsizlik sonucu gerekli dikkat ve itina ile yapmamaları sebebiyle idarenin veya kişilerin uğradığı zararlar) hizmet kusurlarından doğan zararların miktarı kurum ve kuruluşların en üst yöneticilerinin belirleyeceği iki kişi ile zarara sebebiyet veren memurun ilk amirinden oluşan 3 kişilik bir heyet tarafından tespit edilir.

27. Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik in 6. Maddesine göre kamu zararının belirlenmesinde; a) Yapılan iş, alınan mal veya hizmet karşılığı olarak ilgili mevzuatında belirtilen ya da mevzuatında öngörülen karar, onay, sözleşme ve benzeri belgelerde belirlenen tutardan fazla ödeme yapılması, b) İlgili mevzuatında öngörülen haller dışında, iş yaptırılmadan, mal veya hizmet alınmadan önce ödeme yapılması, c) Transfer niteliğindeki giderlerde, fazla veya yersiz ödemede bulunulması, ç) İlgili mevzuatı gereğince görevlendirilen komisyon veya kişilerce rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması,

28. d) Kamu idarelerine ait malların kiraya verilmesi, tahsisi, yönetimi, kullanımı ve elden çıkarılması işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması, e) Görevlilere teslim edilen taşınırların zarara uğraması, f)İdare gelirlerinin tarh, tahakkuk veya tahsil işlemlerinin mevzuata uygun bir şekilde yapılmaması, g) Kamu idaresinin yükümlülüklerinin mevzuatına uygun bir şekilde yerine getirilmemesi nedeniyle kamu idaresine faiz, tazminat, gecikme zammı, para cezası gibi ek malî külfet getirilmesi, ğ) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması esas alınır.

29. Aynı Yönetmeliğin 7. Maddesinde de kamu zararının nasıl tespit edileceği hususu düzenlemekte olup; (1)Kamu zararları 6 ncı maddede belirtilen hususlar göz önünde bulundurulmak suretiyle; a)Kontrol, denetim veya inceleme, b) Sayıştayca kesin hükme bağlama, c)Adlî, idarî veya askerî yargılama, sonucunda tespit edilir.

30. (2) Tespit edilen kamu zararına ilişkin yazı, tutanak, rapor, ilâm ve benzeri belgeler ilgili kamu idarelerine gönderilir. Kontrol, denetim ve inceleme sonucunda tespit edilerek kamu idarelerine bildirilen kamu zararlarına ilişkin belgelerde yer alan hususlar, ilgili harcama yetkilisinin de görüşleri alınmak suretiyle merkezde üst yönetici, taşrada ise idarenin en üst yöneticisi tarafından değerlendirilir. Taşrada idarenin en üst yöneticisi ile harcama yetkilisi görevinin aynı kişide birleşmesi halinde değerlendirme üst yönetici tarafından yapılır. Yapılan değerlendirme sonuçları dosyasına konulur. (3) Kontrol, denetim veya inceleme sonucunda tespit edilen kamu zararına ilişkin belgelerde, sorumlularla birlikte tahsil sürecine dahil edilecek ilgililer de belirtilir. Bu belirlemenin yapılmadığı durumlarda, zararın tahsil sürecine dahil edilecek ilgililer merkezde üst yönetici, taşrada ise idarenin en üst yöneticisi tarafından yaptırılacak inceleme ile belirlenir.

31. (4) Yargı kararları ve Sayıştay ilâmlarıyla tespit edilen kamu zararı alacakları ile değerlendirme sonucunda takip ve tahsiline karar verilen alacaklar, merkezde strateji geliştirme birimlerince, taşrada ise takibe yetkili idare birimince takip edilir. (5) Sayıştay denetçileri tarafından inceleme sırasında mevzuata uygun bulunmayan veya noksan görülen işler hakkında kendilerine gönderilen kamu zararına ilişkin sorguların bir örneği, ilgili kamu görevlisince ilgisine göre üst yönetici veya en üst yöneticiye bildirilir. Bu sorgular, kamu idaresince ihbar kabul edilerek gerekli kontrol, denetim ve inceleme başlatılabilir.

32. Yine aynı Yönetmelikte 8. Maddede ise alacak takip dosyası başlığı altında alacak takip dosyasının nasıl tutulacağı izah edilmektedir buna göre; Madde 8: (1) Tespit edilerek kamu idarelerine bildirilen kamu zararından doğan alacakların her biri için merkezde strateji geliştirme birimlerince taşrada ise takibe yetkili birimce alacak takip dosyası açılır. (2) Sayıştayca düzenlenen sorgular ihbar kabul edilerek yaptırılan kontrol, denetim veya incelemenin değerlendirilmesi sonucunda kamu zararının oluştuğuna karar verilmesi durumunda da yukarıdaki fıkra hükmüne göre alacak takip dosyası açılır. (3) Alacağın tespit, takip ve tahsiline ilişkin bütün belgeler alacak takip dosyasında muhafaza edilir.

33. KAMU ZARARLARINDAN DOĞAN ALACAKLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik’in 9. Maddesinde ise kamu zararlarından doğan alacakların nasıl muhasebe kayıtlarına alınacağı hususunda; kamu zararından doğan alacakların muhasebe kayıtlarına alınması ve izlenmesine ilişkin diğer hususlarda kamu idarelerinin tabi oldukları muhasebe yönetmeliklerinde belirlenen usul ve esaslar uygulanır denilmekte olup, konu ile ilgili olarak 30.12.2006 tarih 26392 S.lı RG de(3.mükerrer) yayınlanan Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 82., 83. ve 84. Maddelerinde düzenlemeler yapılmıştır.  

34. Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde 140 – Kişilerden alacaklar hesabı başlığı altında 82. Maddesi; “Kişilerden alacaklar hesabı, kamu idarelerinin faaliyet alacakları ve kurum alacakları dışında kalan ve kamu idarelerince tespit edilenkamu zararından doğan alacaklar ile diğer alacakların izlenmesi için kullanılır.” Demekte olup, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 83. Maddesinde hesaba ilişkin işlemler detaylı olarak anlatılmaktadır:

35. 83 Madde; “Kişilerden alacaklar hesabına alınarak takibi gereken alacaklar; kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda ortaya çıkar.” Demekte olup devamında; Kişilerden alacaklar hesabına; düzenleyici ve denetleyici kurumların kendi özel düzenlemeleri saklı kalmak üzere, 27/9/2006 tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenen kamu zararları ile diğer mevzuat çerçevesinde ortaya çıkan ve aşağıda sayılan alacak tutarları kaydedilir” demekte olup yönetmelikte çok detaylı yer alan bu hesaba kaydedilecek tutarlar özetlendiğinde;

36. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 13 üncü maddesi uyarınca 27/6/1983 tarihli ve 83/6510 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre alınması gereken tutarlar, • Veznedarların muhafazası altında bulunan para, menkul kıymet ve değerli kâğıtlardan noksan çıkan veya zimmete geçirilen tutarlardan bu hesaba kaydedilmesine karar verilenler. • Tahsildar, veznedar veya bu işlerle görevlendirilmiş bulunan memur ve mutemetler tarafından alındı veya diğer resmî belgeler karşılığında tahsil edildikten sonra zimmete geçirilen veya kaybedilen tutarlar. • Bakanlıkça bu hesaba kaydedilmesi bildirilen tutarlar. • Hesapta kayıtlı tutarlar için tahakkuk ettirilecek faizler.

37. Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 84. Maddesinde ise kişilerden alacaklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları detaylı şekilde izah edilmiş olup, Buna göre bu hesaba borç ve alacak kayıtları özet olarak aşağıdaki hallerde yapılır;    Madde 84 a) Borç;    - Bütçe giderleri hesabına borç kaydedilmek suretiyle fazla ve yersiz verildiği, gerek yılı içinde, gerekse yılı geçtikten sonra tespit edilenler; Sayıştay, adlî, idarî ve askerî mahkemelerce tazmin hükmedilenler ile zamanaşımına uğratılan alacaklardan dolayı Sayıştay tarafından sorumluları adına tazmin hükmedilen tutarlar bu hesaba borç, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

38. - Taşınırın çalınmasından, kaybedilmesinden, kanunsuz veya yersiz harcanmasından doğan zararlara ait olmak üzere dairelerce bildirilen tutarlar ile Sayıştay, adlî, idarî ve askerî mahkemelerce hüküm altına alınan tutarlar bu hesaba borç, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir. - Sayım sonucu, noksanlığı tespit edilip sayım noksanları hesabına alınan tutarlardan bu hesaba kaydedilmesi gerekenler sorumluları adına rayiç değeri ile bu hesaba, kayıtlı tutarı ile rayiç bedeli arasındaki olumsuz fark tutarı 630-Giderler Hesabına borç; kayıtlı değeri 197-Sayım Noksanları Hesabına, kayıtlı değeri ile rayiç bedeli arasındaki olumlu fark tutarı tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir. - Avans ve kredi hesaplarında kayıtlı tutarlardan süresi içinde mahsup edilmeyen tutarlarla, avans alan şahsın zimmetine geçirdiği tutarlar bu hesaba borç, ilgili avans ve kredi hesaplarına alacak kaydedilir.

39. - Kurum gelirlerini tahsil etmeye yetkili bulunan memurların tahakkuklu tahsilatlardan zimmetlerine geçirdikleri tutarlar, bir taraftan sorumluları adına bu hesaba borç, ilgisine göre 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı veya 121-Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı ya da 122-Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabına alacak; diğer taraftan 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir. - Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan takipsizlik nedeniyle zamanaşımına uğratıldığı Sayıştay ilamı veya idarî makamlarca karar altına alınan tutarlar, zamanaşımına uğratan sorumluları borçlandırmak ve eski borç kayıtlarını kapatmak üzere bu hesaba borç ve alacak kaydedilir. - Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklar için tahakkuk ettirilen faiz tutarı bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

40. b) Alacak; - Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan nakden veya mahsuben tahsil edilen tutarlar bu hesaba alacak, 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç; tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutarlar 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir. - Yönetim dönemi hesabına ait Sayıştay tarafından tebliğ edilen ilam içerisinde daha önce kişilerden alacaklar hesabına alınarak takipsizlik nedeniyle zamanaşımına uğratılmış paraların bulunduğu anlaşıldığı takdirde bu tutarlar, zamanaşımına uğratan sorumluları borçlandırmak ve eski borç kayıtlarını kapatmak üzere bu hesaba alacak ve borç kaydedilir.

41. - Fazla veya yersiz ödenmesinden dolayı muhasebe birimlerince doğrudan kişilerden alacaklar hesabına alınan anapara veya faiz tutarlarından, kısmen veya tamamen yersiz veya yanlışlıkla alındığı anlaşılanlar, kayıtlardan çıkarılmak üzere bu hesaba alacak, 630-Giderler Hesabına veya ilgili diğer hesaplara borç kaydedilir. - Herhangi bir kanun veya kararla bu hesapta kayıtlı alacaklardan kısmen veya tamamen silinmesi gerekenler bu hesaba alacak, 630-Giderler Hesabına borç kaydedilir.

42. 6831 SAYILI ORMAN KANUNUNDA KAMU ZARARI 683I S.lı Orman Kanununda yasak edilen fiilleri işleyenlere yükletilecek tazminatlara ilişkin olarak genel tazminat esaslarından farklı bazı özel hükümler getirilmiştir. Bu hükümler Orman Kanunun 98, 112, 113 ve 114. Maddelerinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddeler irdelenmeden önce 01.06.2005 tarihinde yürürlüğe giren CMK’un getirdiği yeni bir düzenlemeden bahsetmekte fayda vardır. Eski CMUK’ a göre ceza davalarında müdehale dilekçesi ile birlikte tazminat talebi mümkün iken yeni kanun yürürlüğe girdikten sonra, suç tarihinden itibaren hukuk mahkemesinde tazminat davası açılarak yasal faizi ile birlikte zararın tahsili talep edilmelidir. Burada en önemli konu, bir yıllık zamanaşımı geçirilmeden hukuk mahkemesinde tazminat davasının mutlaka açılması gerektiğidir.

43. Buna göre 6831 Sayılı Orman Kanununda; 31 inci, 32 nci ve 33 üncü madde kapsamında yer alanların ihtiyaçları için verilen orman emvallerinin gayesine uygun olarak kullanılmaması ile ilgili olarak doğacak tazminatlar 98. Maddede, Dikiliden ağaç kesilmesi dışındaki ağaç, fidan ve ormanlardan elde edilen tali ürünler ve her türlü orman mahsulü için meydana gelen her türlü zararla ilgili olarak doğacak tazminatlar 112. Maddede, Dikiliden ağaç kesilmesi nedeniyle meydana gelen her türlü zarar için öngörülen tazminat 113. Maddede, Her türlü orman suçu ile tahrip olunan veya yakılan sahalar için tazminat haricinde öngörülen ağaçlandırma gideri 114. Maddede izah edilmiştir. Buna göre;

44. Orman Kanununun 98. Maddesi; 31 inci, 32 nci ve 33 üncü madde hükümlerine göre, köylülere zati ihtiyaçları ile köy müşterek ihtiyaçları için verilen yapacak orman emvalini; yerinde kullanmayıp her ne surette olursa olsun elden çıkaranlar, bunları veriliş gayesine uygun kullanmayanlar, yirmi günden az olmamak üzere adlî para cezasıyla* cezalandırılır. (*): TCK 52/2 ye göre 20 TL ile 100 TL arası

45. Orman Kanunun 112. Maddesi(Değişik madde: 23/09/1983 - 2896/54 md; Değişik madde: 23/01/2008-5728 S.K./219.mad); Bu Kanunla yasaklanan; dikiliden ağaç kesilmesi dışındaki fiillerin işlenmesi nedeniyle meydana gelen zarar için ayrıca genel hükümlere göre hukuk mahkemesinde gerçek zarar üzerinden tazminat talebinde bulunulabilir.

46. Gerçek zarar; A) Bu Kanuna aykırılık oluşturan fiilin konusu orman emvali ağaçtan elde edilmiş ise; fiilin işlendiği yere en yakın orman idaresi satış yerinde söz konusu orman emvalinin bir evvelki yıla ait bilanço döneminde yapılan açık artırmalı satışlarda, aynı cins ve türdeki emval için beliren satışlar ortalamasından, bu tür emvale ait o dönemde yapılmış kesim, taşıma ve istif giderlerinin çıkarılmasıyla elde olunacak birim fiyat üzerinden hesap edilir. B) Fiilin konusu fidan ise; fiilin işlendiği yıl, aynı fidanların her birisinin dikimi ve arazi hazırlanması için hesaplanacak gerçek masraflar ile o yıla kadar kesilen fidanlar için yapılmış bakım giderleri toplamı bir misli fazlasıyla tazmin ettirilir. C) Ormanlardan temin olunan ve değeri para ile ölçülebilecek diğer her türlü orman emvalinin gerçek zarar birim fiyatı ise (A) bendi hükmüne kıyasen hesaplanır.

47. Orman işletme müdürlükleri, görev alanları içerisinde bulunan her ilçe merkezi için ayrı olmak üzere, bu madde hükümlerine göre ormanlardan elde edilebilecek her türlü emval için tazminata esas olacak birim değerlerini, her yılın ikinci ayının yirminci gününe kadar bir cetvel hâlinde tespit ve tanzim edip bağlı bulunduğu orman bölge başmüdürlüğüne tasdik ettirerek bu cetvelleri ilgili bulundukları ilçelerde belediyeler vasıtasıyla ilan ettirip, derhal birer nüshalarını mıntıkasındaki hukuk mahkemelerine ve bu davaların takip olunacağı kendi birimlerine gönderir. Bu cetveller ertesi yılın ikinci ayının son günü akşamına kadar geçerli sayılır. Tazminatın hesaplanmasında bu cetveller dikkate alınır.

48. Orman Kanunun 113. Maddesi (Değişik madde: 23/09/1983 - 2896/55 md.); Bu Kanunla yasaklanan fiilin dikiliden ağaç kesilmesine taalluku halinde ağaç müsadere edilmiş olsa dahi talep halinde hükmolunacak tazminat mahalli rayice göre hesaplanır. (Değişik fıkra: 23/01/2008-5728 S.K./220.mad) Mahallî rayiç; bu Kanuna aykırılık oluşturan fiilin işlendiği yere en yakın orman satış istif yerinde, söz konusu orman mahsulü emvalin bir evvelki yıla ait bilanço döneminde yapılan açık artırmalı satışlarda aynı cins ve türdeki emval için beliren satışlar ortalamasıdır. 112 nci maddenin son fıkrası hükmü bu madde için de geçerlidir.

49. Orman Kanunun 114.Maddesi(Değişik madde: 23/09/1986 - 2896/56 md.); Her türlü orman suçları ile tahrip olunan veya yakılan sahalar için, bu Kanunda yazılı tazminattan başka ayrıca, ağaç cinsine göre cari yıl içindeki mahalli birim saha ağaçlandırma gideri esas tutularak ağaçlandırma masrafına da hükmolunur. 112 nci maddenin son fıkrası hükmü bu madde için de aynen uygulanır. (Ek fıkra: 23/01/2008-5728 S.K./221.mad) Bu Kanunun 112 ve 113 üncü maddeleri ile bu madde hükümleri uyarınca açılacak tazminata ve ağaçlandırma giderine ilişkin davalar hukuk mahkemesinde görülür. Bu davalarda orman idaresi harçtan muaftır.

50. KAMU ZARARININ TAHSİLİ Kamu Zarlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik(KZTİUEHY) ile Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde Kamu Zararlarının tahsiline ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Kontrol, denetim veya inceleme sonucunda tespit edilen kamu zararı alacaklarının sorumlulara ve ilgililere tebliğ işlemlerine işlemin tamamlandığı tarihten itibaren beş işgünü içinde başlanır. Tebliğde; borç miktarı, sebebi, doğuş tarihi, faiz başlangıç tarihi, ödeme yeri, 7 günlük itiraz süresi, itiraz mercisi belirtilerek, söz konusu tutarın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi istenir(KZTİUEHY Md 10).