Tütün kontrolünde kadın ve gençlik : Gelecekte ne yapalım ?

1. Tütün kontrolündekadınvegençlik:Gelecekte ne yapalım? Yrd. Doç. Dr. TemmuzGönç Şavran AnadoluÜniversitesi Sosyoloji

2. Farklılık Cinsiyet • Biyolojik, evrensel • Doğuştan • Eril / dişi Toplumsal Cinsiyet • Cinsiyetedayalı • Toplumsal vekültürelolarakbelirlenir • Öğrenilir • Değişebilir • Erkek/ kadın Eşitsizlik

3. Erkek/ Maskülen Kadın / Feminen Bağımlı Duygusal Zayıf Pasif Sakin Yumuşak Kabullenici Çekingen …ailebütçesine “katkıda” bulunur. “Erkekkadarçokparakazanmakzorundadeğildir” “Kavgaetmez, sigaraiçmez…”: Risk almaz • Bağımsız • Rasyonel • Güçlü • Aktif • Agresif • Sert • Isyankar • Rekabetçi • …evişlerine “yardım” eder • “Duygularını belli etmez, erkekadamağlamaz” • “Kavgaeder, sigaraiçer…”: Risk alır Toplumsal cinsiyetstereotipleri

4. “Tarihsel olarak ilk sigara içen kadınlar toplumun uçlarında olanlar, fahişeler, uyum sağlayamayanlar ve entelektüellerdir” (Greaves 2006) • Edebiyatta sigara içerken tasvir edilen ilk kadın Carmen (1845, P. Merimee): egzotik çingene, haydut, çöpçatan, kaçakçı, hırsız. “..hatta geçenlerde zarif bir hanım, puro içen bir beyefendiyi sokak ortasında durdurarak kendisininkini yakmasını rica etmiş. Aman ne güzel! Fazla sürmez, bu kadınlarpantolonda giyer, erkekleri kamçılayarak mutfağasürer ve çocuklarını atüstünde emzirirler! Bir de hanımlar kahvehanesi kuruluyormuş, orada kadınların durumu tartışılacakmış, purolar tüttürülecek, en yeni dergiler okunacakmış, kısacası beyler gibi davranılacakmış…Tövbe, tövbe! “Kadın sigara içmez” ”

5. Özerklik, güç, güven, eşitlik göstergesi göstergesi, “iyi kızlar”a biçilen toplumsal rolleri reddetme aracı (Wearing ve Wearing 2000, Amosve Haglund, 2000) • Kilo almayı engelleme ve cinsel mesajlar iletme aracı (Lacroix ve Auger2007, Wearing ve Wearing 2000) • Bakım görevlerinden uzaklaşma, kendilerine ait, sorumluluklarından uzak zaman geçirme nedeni (Graham, 1993) Kadınlar neden sigara içer? Erkeklerebenzeme Erkeklerindayattığınormlarıreddetme Erkeklertarafındanbeğenilme

6. Eğitim, istihdam, gelir, yükselen statü, toplumsal cinsiyet normlarında değişmeartan maskülenleşme • Sigara kadın özgürleşmesinin bir fonksiyonu mudur? • Yüksek statülü olma deneyimi olmayan kadın, bu statüyü nasıl ifade edeceğini kime bakarak öğrenir? Kadınlar neden sigara içer?

7. Çelişki • Sigaraiçenkadınlarkimlik, bedenvekabuledilmiş roller açısındankendileriyle –erkeklereoranladahafazla- çelişiyor. • Sigaraiçtiktensonratemizlenmeritüellerikadınlardadahaçokgörülüyor. • Amabuçelişkisigarayabırakmayanedenolmuyor, başkabirşeyenedenoluyor.

8. Suçluluk / Gizleme • Kadınlar sigaraiçtiklerinigizliyor: ailelerinden, araştırmacılardan, hekimlerinden. • Geleneksel Baba, koca, ağabey, annegibigelenekseltoplumsalcinsiyetrollerinidayatanlarınyaptırımları • Modern Modern vebilinçlikadınimajınıkaybetmek, statüsünüzedeleyecekbirdavranıştabulunmuşolmak

9. Damgalama Suçluluk, utanma, izolasyon, korku, stres Yasaklama Bireyi yasaklanan davranışa itebiliyor. İndirgeme Toplumsal olgularbireyseldavranışaindirgenmemeli Çarpıkgerekçelendirme Fetüsya da erkekmerkezli Ne yapmamalı?

10. Belirli davranışlara toplumsal cinsiyet stereotipleri arasındaki bağ çözülmeli: • Bunun yolu toplumsal cinsiyetin ana akımlaştırılması (gendermainstreaming). • Bu çerçevede bürokrasinin ve kamusal alanın taşıdığı maskülen özellikler de sökülmeli. • Kadınların sigarayı bir eşitlik ve/veya modernlik sembolü olarak görmemesi, ancak eşitliğin, modernliğin, özellikle gücün kadınsı dışa vurumlarının kabul görmesiyle mümkündür. Ne Yapmalı? – Sigaranın anlamı

11. Kadınların sigarayı bırakma nedeni, sigara içen kadınların kendileri ile ilgili olmalıdır, bebekleri, kocaları, babaları ya da komşuları, başkaları ile değil. • Kadınlar biyolojik yeniden üretim sürecine indirgenmemelidir. • Kişisel olarak sağlık hakları, sağlıklı bir çevrede yaşama hakları vurgulanmalı. Ne Yapmalı? – Sigarayı bırakmanın gerekçelendirilmesi

12. Sigarayı bıraktıran ile içen arasındaki statü farkı damgalamanın olumsuz etkisini pekiştiriyor • Damgalanma korkusu kadınların sigara içtiklerini gizlemelerine neden oluyor. • Damgalama yerine güçlendirme • Kendi sağlığını belirleyen koşullara müdahale edebilme “eşin bırakmazsa senin de bırakman mümkün değil zaten” Ne Yapmalı? – Damgalamaya karşı Güçlendirme

13. Hem sigara içme hem de başlama oranını azaltmak için • Tütün karşıtı kampanyalarda kadın örgütleri ile birlikte hareket edilmeli, bu kampanyalarda kadınların karar alıcı pozisyonlara gelmeleri sağlanmalı • Özgür, bağımsız, güçlü olduğunu göstermek için erkek davranışlarını taklit etmesi gerekmediği • Sigarayı sadece kendisini ilgilendiren nedenlerle bırakması gerektiği • Sigarayı bırakma deneyimini paylaşabilecekleri, destek alabilecekleri gruplar olduğu Ne Yapmalı? –Kadın örgütleri ile ilişki

14. Araştırmalarda kadınlar kendi içlerinde homojenmiş gibi görülmemeli, ekonomik, toplumsal ve kültürel farklılıklar ortaya konmalı. • Tütün karşıtı kampanyalar da toplumsal gerçeklikteki bu farklılığa tekabül edecek şekilde spesifik ve yerel olarak hazırlanmalı. Ne Yapmalı? –Yerellik ve spesifiklik

15. Güç ilişkileri, sigara-marjinalleşme-dezavantajlılık paralelliği • Sigara içmeyle ilişkilendirilen fiziksel ve sosyal yargılar • Tüketim objesi olarak sigara • Toplumsal grupların kimliklerini oluşturma & dışa vurma süreci • Mekanla ilişkili bir sosyal etkinlik biçimi olarak sigara içme Ne Yapmalı? –Sigaranın toplumsal bağlamı sigaranın sosyal bağlamı çözülürken aynı sosyal bağlam sigarasız olarak yeniden inşa edilmeli.

16. Analizleregöresigaraiçmektoplumsalbirdavranış, tabakalaşmayla, yoksullukla, yoksunluklailişkili, ama anti-tütünkampanyalarında, kamuspotlarındamesajhepbireyüzerindenveriliyor. • Suçlulukhissiylekendinegüvenizedeleyerekbireyigüçsüzleştirmekyerinebudavranışınyapısalköklerigösterilirsebireygüçlenebilir. yapı özne

17. YAPI: Toplum için, kolektif iyilik için sigarayı bırakmak? Süperkahraman motivasyonu • ÖZNE: Fizyolojiknedenlerlebırakmak? Fizyoloji, bireyinözalgısınınsadeceküçükbirparçasıdır • Toplumsal davranışkodunuçözmek: • Yapınınetkisi: Kendinisteyerekbaşlamadın • Öznenintepkisi:Amakendinisteyerekbırakabilirsin • Yapınınetkisi: Sigara içmedavranışındaerkekleritaklitederekerkekstatüsünesahipolduğunugösteriyorsun. • Öznenintepkisi: Kadınolarakstatünükendineözgüyollarlaifadeedebilirsin

18. Kadınalgısınındönüşmesi, • Kadınlarıhomojengörmeyenetraflıvederinliklibirtoplumsalcinsiyetperspektifibenimsenmesi • Toplumsalcinsiyetstereotipleriyledavranışlararasındakibağçözünmeli • Sosyalleşmesürecindesigarayayüklenenanlamdeğişmeli • Ne nedenler ne de bırakmadavranışıkonusundaerkekdeneyiminintoplumdeneyimine genellenmemesi • Sınıfsal, statüsel, kültürelfarklar: Hangikadınların/gençlerinsigarayınedeniçtiklerinin, sigaraya ne anlamyüklediklerinin, sigaradan “ne beklediklerinin” ortayakonması • Tütünkampanyalarınınbusonuçlarüzerindenyerelvespesifikolarakyürütülmesi sonuç

19. teşekkürler….