Sala ……… piętro ……

1. KONFERENCJARegionalnie czy centralnie?Ocena efektywności i skuteczności wdrażania instrumentów wsparcia przedsiębiorczości na różnych szczeblach administracji. Sala ……… piętro ……

2. Regionalnie czy centralnie Logika interwencji publicznej

3. Skąd wziąć pytania badawcze? - Ewaluacja nie korzysta z istniejących teorii/modeli, które mogłyby wspomagać planowanie polityk i programowanie instrumentów wsparcia. W wielu obszarach polityki regionalnej popełniamy nadal proste błędy. Proces uczenia się jak prowadzić efektywną i skuteczną politykę regionalną następuje bardzo powoli. Zdajemy sobie sprawę, że nasze podejście nie uwzględnia „polityki” a daje rekomendacje wyłącznie dla „polityki regionalnej”. Celem badania było dostarczenie instytucjom odpowiedzialnym za programowanie instrumentów wsparcia w ramach funduszy strukturalnych UE, wiedzy dotyczącej efektywnego podziału kompetencji pomiędzy szczeble administracji krajowej i regionalnej w zakresie wdrażania instrumentów wsparcia rozwoju przedsiębiorczości. Efektem ubocznym badania jest możliwość wykorzystania ich wyników do konceptualizacji ewaluacji ex-ante w zakresie skuteczności, efektywności i trwałości planowanej interwencji. Geneza i cel badania

4. Nie istnieje „najlepszy” model, który byłby najwłaściwszym narzędziem do badania skuteczności, trwałości i efektywności instrumentów wspierania przedsiębiorczości – prezentowane przez nas podejście ma charakter kompilacyjny i korzysta ze znanych teorii. Poszczególne elementy metodologii „nachodzą na siebie” i wzajemnie z siebie wynikają dlatego w celu weryfikacji poprawności zastosowanych hipotez stosowaliśmy metodą falsyfikacji. Główne założenia badawcze: interwencja publiczna powinna mieć miejsce wyłącznie w przypadku występowania niedoskonałości rynku, interwencja publiczna powinna występować na tym szczeblu, na którym występuje niedoskonałość rynku; źródłem niedoskonałości rynku są: występowanie dóbr publicznych, efektów zewnętrznych, kosztów transakcyjnych, asymetrii informacji. Metody badawcze: desk research, wywiady indywidualne. Metodologia - wstęp

5. Jakie mogą być źródła niedoskonałości w poszczególnych instrumentach wsparcia? Na jakim szczeblu one występują? W jakim stopniu pozwala to odpowiedzieć na pytanie regionalnie czy centralnie? Metodologia – pytania badawcze

6. Klasyfikacja instrumentów wsparcia. Identyfikacja skali i rodzaju występujących źródeł niedoskonałości rynku (efekty zewnętrzne, dobro publiczne, asymetria informacji i koszty transakcyjne). Analiza zidentyfikowanych niedoskonałości rynku pod kątem miejsca/przyczyn ich występowania (region / międzyregionalnie / kraj). Przyporządkowanie instrumentów wsparcia do właściwych szczebli wdrażania i realizacji w oparciu o analizę miejsca/przyczyn występowania niedoskonałości rynku. Metodologia – krok po kroku

7. Co badamy: realizację projektów czy wdrażanie programu? Badanie nie uwzględnia ograniczeń wynikających z regulacji prawnych, których zmiana jest możliwa. Wielość istniejących i potencjalnych instrumentów wsparcia. Metodologia – praktyczne problemy

8. Metodologia – krok po kroku

9. Metodologia – krok po kroku

10. Duże zróżnicowanie regionalne danego rynku • Efekty zewnętrzne na poziomie regionu • Małe efekty klubowe • Korzyści skali i zakresu możliwe już na poziomie regionu • Liczne i częste transakcje • Regionalny poziom funkcjonowania zapewnia pełną efektywność • „Twórcy” informacji na poziomie regionu Homogeniczność rynków Efekty zewnętrzne na poziomie kraju Transakcje rzadkiei angażujące specyficzne aktywa Korzyści skali i zakresu dopiero na poziomie kraju Efekty klubowe na poziomie kraju

11. Efekty zewnętrzne Efekty zewnętrzne, to korzyści dla osób trzecich niezaangażowanych bezpośrednio w realizację projektu (interesariuszy), które są efektem projektu. Efekty zewnętrzne powstają wówczas, gdy określona osoba lub przedsiębiorstwo podejmuje działania, które wywierają wpływ na sytuację innych osób lub przedsiębiorstw, a nie są rekompensowane odpowiednią płatnością. Specyficznym rodzajem efektów zewnętrznych są efekty klubowe, które występują w sytuacji, kiedy korzystającymi z efektów zewnętrznych są z góry określone podmioty, należące do konkretnej struktury, a korzyści wynikaj z przynależności do tej struktury. • Najczęstsze problemy, na etapie analizy efektów zewnętrznych: • Identyfikacja „wszystkich” efektów zewnętrznych i ich beneficjentów. • Wyznaczenie „sprawiedliwej” nagrody lub kary dla „sprawcy” efektów zewnętrznych. Interwencja publiczna powinna być wdrażana na tym z poziomów, na którym osiągane są kluczowe efekty zewnętrzne.

12. Efekty zewnętrzne EFEKTY ZEWNĘTRZNE

13. Efekty zewnętrzne Zróżnicowanie skali efektów zewnętrznych różnych rodzajów interwencji publicznej: • E-usługi • Park naukowo-technologiczny • Instrumenty rynku pracy • Portale internetowe • Prace badawczo-rozwojowe • Parki przemysłowe • Proste doradztwo • Pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej

14. Dobro publiczne Dobro publiczne, to takie dobro, którego konsumpcji nie można ani wyłączyć, ani ograniczyć innym osobom (niska konkurencyjność w konsumpcji). Intensywność charakteru publicznego dobra zależy od dwóch czynników: • Konkurencyjności w konsumpcji – oznacza to, że używanie danego dobra przez jedną osobę zmniejsza jego ilość dostąpną dla innych konsumentów. • Możliwość wyłączenia z konsumpcji – oznacza to, że dobro można dzielić, porcjować, a przez to konsumować indywidualnie. Wpływ czynników na rynek dóbr/usług: • Brak konkurencyjności w konsumpcji  koszt krańcowy kolejnej jednostki dobra bliski 0  konsumpcja poniżej poziomu zapewniającego maks. efektywność. • Brak możliwości wykluczania  problem gapowicza  niechęć sektora prywatnego do wejścia na rynek.

15. Dobro publiczne Dobro publiczne, to takie dobro, którego konsumpcji nie można ani wyłączyć, ani ograniczyć innym osobom (niska konkurencyjność w konsumpcji). Intensywność charakteru publicznego dobra zależy od dwóch czynników: • Konkurencyjności w konsumpcji – oznacza to, że używanie danego dobra przez jedną osobę zmniejsza jego ilość dostępną dla innych konsumentów. • Możliwość wyłączenia z konsumpcji – oznacza to, że dobro można dzielić, porcjować, a przez to konsumować indywidualnie. Wpływ czynników na rynek dóbr/usług: • Brak konkurencyjności w konsumpcji  koszt krańcowy kolejnej jednostki dobra bliski 0  konsumpcja poniżej poziomu zapewniającego maks. efektywność. • Brak możliwości wykluczania  problem gapowicza  niechęć sektora prywatnego do wejścia na rynek.

16. Dobra publiczna a dobra prywatne Konkurencja w konsumpcji Możliwość wykluczania z konsumpcji

17. Dobra publiczna a dobra prywatne Konkurencja w konsumpcji Infrastruktura parku przemysłowego Prace rozwojowe Usługi punktu konsultacyjnego Szkolenia „sprzedażowe” Szkolenia EFS Doradztwo specjalistyczne Szkolenia komercyjne Infrastruktura wspólna Badania przemysłowe Pożyczka Publikacje płatne Publikacje bezpłatne Normy Badania podstawowe Kredyt Kampanie świadomościowe Bezpłatne serwisy www Latarnia morska Płatne serwisy www Dane z KRS Możliwość wykluczania z konsumpcji

18. Dobro publiczne – regionalnie czy centralnie • Dane dobro może mieć różny charakter w zależności od uwarunkowań geograficznych. Przykładowo: • Dostępność kredytów dla małych firm • Specjalistyczne doradztwo • Szkolenia W obszarach, w których występuje geograficzne zróżnicowanie stopnia charakteru publicznego dostarczanego dobra, wdrażanie tej interwencji powinna być realizowana na poziomie regionu.

19. Asymetria informacji Asymetria informacji występuje wtedy, kiedy jedna ze stron gry rynkowej posiada więcej informacji o swoich partnerach lub posiada dostęp do większej ilości i lepszej jakości informacji. • Praktyczne przykłady skutków asymetrii informacji: • Niedoszacowanie przez przedsiębiorców pozytywnych efektów wynikających z korzystania z doradztwa. • Duży udział projektów nie spełniających kryteriów ekonomiczno-technicznych w konkursach w ramach działania 2.3. SPO WKP. • Zbyt duża skłonność do ryzyka jeśli działalność została ubezpieczona. • Cena nieodpowiadająca wartości przedmiotu transakcji. • Koszty funkcjonowania rejestrów i baz danych • Inne

20. Koszty transakcyjne Koszty transakcyjne to straty jakie ponosi się przy przygotowaniu, wdrażaniu i egzekwowaniu transakcji rynkowych. Koszty transakcyjne to również straty wynikające z oportunistycznego zachowania się stron kontraktu i niepewności co do zachowania się stron kontraktu. Niedoskonałości rynku występują wtedy, kiedy nie ma pewności co do tego jak zachowają się strony kontraktu, usługi nabywane są stosunkowo rzadko, a do ich świadczenia wymagane są aktywa (w tym kapitał ludzki) o dużym stopniu specyficzności. • Praktyczne przykłady skutków występowania kosztów transakcyjnych: • Koszty pośredników • Koszty własne negocjacji handlowych • Koszty sądowe • Inne

21. punkty pierwszego kontaktu. Regionalnie Wsparcie informacyjne Centralnie • serwisy www dotyczące kwestii horyzontalnych, wspólnych dla wszystkich regionów • bazy danych, rejestry.

22. porady prawne, Informacje rynkowe, źródła finansowania, Informacje techniczne. Regionalnie Profesjonalne usługi informacyjne Centralnie

23. planowanie biznesu, doradztwo funkcjonalne i o charakterze ciągłym, kojarzenie partnerów. Regionalnie Doradztwo specjalistyczne Centralnie • doradztwo wysokospecjalistyczne, • doradztwo proinnowacyjne.

24. szkolenia tradycyjne ogólne i specjalistyczne (projekty zamknięte), szkolenia zawodowe. Regionalnie Szkolenia Centralnie • szkolenia tradycyjne ogólne i specjalistyczne (projekty otwarte), • e-learning, • szkolenia świadomościowe.

25. pożyczki. Regionalnie Finansowanie zwrotne Centralnie • seed capital, • poręczenia, • instrumenty realizowane za pośrednictwem systemu kredytowego.

26. pomoc regionalna na zatrudnienie, dotacje dla start-up, projekty innowacyjne zgodne z RSI Regionalnie Finansowanie bezzwrotne Centralnie • projekty innowacyjne, celowe

27. inkubatory przedsiębiorczości, parki przemysłowe. Regionalnie Infrastruktura rozwoju biznesu Centralnie • Parki technologiczne i naukowo-technologiczne.

28. Doradztwo w zakresie praw własności intelektualnych Wyszukiwanie nowych technologii Regionalnie Transfer technologii Centralnie • Bazy danych nowych technologii, potencjału badawczego itd.

29. Badania przemysłowe i prace rozwojowe zgodne z RSI (przy założeniu, że RSI rzeczywiście w sposób precyzyjny wskazuje obszary preferowane przez region. Dotacje dla młodych naukowców Regionalnie Badania i rozwój Centralnie • Badania podstawowe

30. Instrumenty ekonomii społecznej Promocja gospodarcza regionu Misje handlowe i udział w imprezach targowo-wystawienniczych Klastry?? Regionalnie Inne Centralnie • Promocja gospodarcza Polski • Klastry??

31. Kontynuacja • Optymalizacja efektywności i skuteczności poszczególnych instrumentów wsparcie – identyfikacja kryteriów wyboru • Analiza przeżywalności firm powstałych w ramach 2.5. ZPORR i identyfikacja czynników sukcesu projektów. • Identyfikacja luk rynkowych w obszarze usług (w tym finansowych) dla przedsiębiorstw i osób zakładających działalność gospodarczą. • Efektywności, skuteczność i trwałości efektów programów wspierających innowacyjność przedsiębiorstw – badanie porównawcze trzech rodzajów instrumentów: samodzielne B+R vs zakup technologii vs zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń.

32. Regionalnie czy centralnie? dr Piotr Tamowicz (e-mail: p.tamowicz@icg.gda.pl)

33. Centralnie Regionalnie Fundusze kapitałowe VC Sieci business angels Fundusze pożyczkowe Fundusze poręczeniowe ?

34. Skąd problem ? • Pomorskie + Zachodniopomorskie • Inicjatywa JEREMIE • Jak i na co przeznaczyć wsparcie? • granty czy dotacje? • jakie instrumenty ?

35. 73 fundusze pożyczkowe 823 mln zł - kapitał pożyczkowy 53 fundusze poręczeniowe 486 mln zł – kapitał poręczeniowy Fundusze pożyczkowe & poręczeniowe

36. Fundusze pożyczkowe – dlaczego? tzw. luka finansowa Banki komercyjne Banki spółdzielcze SKOK-i Publiczne instrumenty inżynierii finansowej Luka finansowa rynek

37. Luka finansowa – możliwe przyczyny • Niska konkurencyjność rynku długu • Ograniczenia regulacyjne • Asymetria informacji

38. Weryfikacja… Hipoteza 1: niska konkurencyjność rynku długu • Jaka jest dynamika rozwoju ? • Jaka jest struktura podmiotowa i koncentracja (C3/C5, HHI) • Fizyczna dostępność placówek • Zróżnicowanie oferty produktowej • Baza kapitałowa (depozyty + rynek międzybankowy)

39. Weryfikacja… Hipoteza 2: ograniczenia regulacyjne • Rezerwy celowe • Stosowanie MSSF i MSR • Bazylea II

40. Weryfikacja… Hipoteza 3: asymetria informacji 1. Statystyki kredytowe

41. Weryfikacja… Hipoteza 3: asymetria informacji 1. Statystyki kredytowe

42. Możliwość oceny ryzyka inwestycyjnego (kredytowego) R ryzyko Akceptowalny poziom ryzyka czas

43. Luka finansowa - przyczyny • Niska konkurencyjność rynku długu -NIE • Ograniczenia regulacyjne - NIE • Asymetria informacji - TAK

44. Wnioski dla f. pożyczkowych (warunki skutecznej interwencji) • Tworzyć fundusze tylko tam gdzie jest niska gęstość sieci bankowej (lokalnie!) • Fundusze tylko dla MSP „upośledzonych” w dostępie do finansowania • …

45. Wnioski dla f. poręczeniowych Kredyt – pożyczka publiczna - poręczenie Kredyt bankowy Pożyczka publiczna Kredyt bankowy Zabezpieczenie prywatne Zabezpieczenie publiczne Zabezpieczenie prywatne Efekty mnożnikowe Infrastruktura = 0

46. Wnioski dla f. pożyczkowych (warunki skutecznej interwencji) • Tworzyć fundusze tylko tam gdzie jest niska gęstość sieci bankowej (lokalnie!) • Fundusze tylko dla MSP „upośledzonych” w dostępie do finansowania • Wszędzie indziej – f. poręczeniowe !!! (z zachowaniem war. 2)

47. Fundusze kapitałowe Istota finansowania: • Inwestycja we własność przedsięwzięcia • Horyzont średnio i długoterminowy • Zysk z przyrostu wartości biznesu

48. Fundusze kapitałowe Rodzaje finansowania: • Venture capital • Seed • Start up

49. Fundusze kapitałowe Reguły działania funduszy kapitałowych • Optymalizacja ryzyka portfela inwestycyjnego • Optymalizacja kosztów stałych • Wysoka stopa zwrotu (wysoki wskaźnik selekcji)

50. Optymalizacja portfela