Para Politikası Nihai Amaçları

1. Para Politikası Nihai Amaçları Fiyat İstikrarı Tam İstihdam Ekonomik Büyüme Ödemeler Bilançosu Dengesi Mali Piyasaların İstikrarı Faiz Oranlarında İstikrar Döviz Kurlarında İstikrar

2. Birbiriyle Çelişen Amaçlar • Fiyat İstikrarı ve Yüksek İstihdam N↑→AD↑→D>S→P↑ • Fiyat İstikrarı ve İktisadi Büyüme g↑ amacıyla →I↑→AD↑→P↑→Fiyat ist. bozulur • Fiyat artışı, hızlı ekonomik büyüme ve ödemeler dengesi P↑→g↑→Kıt üretim ve tüketim malı ithalatı↑→M↑ ve E↓→ÖB Açığı↑ veya g↑ →N↑→AD↑→P↑→M↑ ve E↓→ÖB Açığı↑ Hedeflerin çatıştığı durumlarda merkez bankası sadece fiyat istikrarı hedefini esas alır.

3. Birbirini Tamamlayan Amaçlar • Yüksek İstihdam ve Ekonomik Büyüme • Finansal piyasa istikrarı ve faiz oranı istikrarı • Fiyat İstikrarının Sağlanması ve Ödemeler Bilançosu açığının azalmasına yardımcı olabilmektedir. (Ayrıca fiyat istikrarını bozmayacak fiyat artışı girişimcilere güven sağlıyorsa ekonomik büyüme ve istihdam artışı desteklenmiş olur)

4. Fiyat İstikrarının Sağlanması • Fiyat istikrarı, insanların tüketim, tasarruf ve yatırım kararlarında dikkate almaya gerek duymadıkları kadar düşük düzeydeki fiyat artışıdır. Fiyatlardaki aşırı yükselmeler ve aşırı düşüler, gelir dağılımını bozar, istihdamı, ödemeler dengesini olumsuz etkiler ve serbest piyasanın işleyişini bozar

5. Ekonomik Büyüme • Kısa dönemde genişlemeci para politikalarıyla ekonomik büyüme sağlansa da uzun dönemde ekonomik büyüme sağlanamaz. Ms<Md ise C↓+I↓=AD↓→Y↓ ve N↓ Ekonomik Daralma

6. Ödemeler Bilançosu Dengesi • Buradaki amaç ekonomik dengesnin sağlanmasından ziyade, onun iyileştirilmesidir. Para politikasının bu dengeyi sağlamadaki katkısı kesin değildir. M>X iken iken ithalatı kısıcı ihracatı artırıcı para politikası uygulanabilir. Yani deflasyonist para politikası veya döviz kuru politikası uygulanabilir.

7. Para Politikası Ara Amaçları • P.P.Araçları nihai amaçlara ulaşmayı hemen sağlayamaz. Nihai amaçlar üzerindeki etkinin bellii bir gecikmeyle ortaya çıkması, merkez bankasının belirlediği amaç üzerinde doğrudan etkili olan değişkenlerin ara hedef seçilmesine neden olmuştur. Ölçülebilirlik, kontrol edilebilirlik, ana amaçlarla uyumluluk ara amaç (hedef) seçiminde en önemli kriterlerdir

8. Ara amaçlar 2’ye ayrılır. 1)Operasyonel Hedefler Toplam Rezervler (R ve H) Faiz oranları (kısa vadeli) 2)Ara Hedefler Toplam Para Miktarı (M1,M2,M3) Faiz oranları (Uzun ve Kısa vadeli) Ara hedef ve faaliyet (operasyonel) hedefi olarak nitelenen değişkenler parasal büyüklükler ve faiz oranları olarak 2 grupta toplanır

9. Bazı Kavramlar • Ara hedef, MB’nin para politikası amacını belirledikten sonra bu amaçlar üzerinde direkt olarak etkili olduğunu belirlediği değişkendir. • Operasyonel Hedef, ara hedefi kontrol etmek amacıyla seçtiği ve para politikası araçlarıyla doğrudan etkilenebilecek değişkenlere denir. Para Politikası Uygulaması şu şekildedir: PP Araçları→Operasyonel Hedef→Ara Hedef→PP Amaçları

10. Para Politikası Uygulaması • PP Araçları→Operasyonel Hedef→Ara Hedef→PP Amaçları PP Araçları APİ RO ZKO Ara Hedef Parasal Büyüklükler Faiz Oranı PP Amaçları Fiyat İstikrarı Üretim İstihdam Oper. Hedef Rezervler Gecelik Faiz Oranı → → →

11. Para Politikası Uygulamasına sondan başlanır. Yani önce nihai amaç belirlenir. Sonra ara hedef belirlenir ve sonra faaliyet hedefi belirlenir. Faaliyet hedefi ara hedefi en iyi etkileyecek olan değişkenlerdir. Ayrıca ara hedef olarak parasal büyüklük seçilmişse operasyonel hedef olarak da parasal taban veya banka rezervleri seçilmelidir. Kısa vadeli faiz oranı seçilmişse gecelik faiz oranı veya repo faiz oranı operasyonel hedef olarak seçilmelidir. Ya parasal büyüklükler yada faiz hedef olarak seçilebilir. İkisi aynı anda hedef olarak belirlenemez.

12. Uygun Hedeflerin Seçimi Ara hedef değişkenleri seçilirken ekonomideki dengesizlikler bilinmelidir Ekonomik Dengesizlikler 2’ye ayrılır Reel Sektör Dengesizlikleri Talep Şokları Arz Şokları Parasal Sektör Dengesizlikleri Para Talebinden Kaynaklı Portföy Dengesizlikleri Para Arzından Kaynaklı Para Arzı Dengesizlikleri

13. Faiz Oranı ve Parasal Hedef Seçilmesi: William Poole Modeli-Toplam Talep Dengesizliği • ∆G↑ AD↑ P↑ Y↑ Md↑ i↑ Eğer parasal hedef uygulanırsa APİ satışı ile Ms azaltılır. Ms↓ AD↓ P↓ ancak i artar. Eğer faiz hedeflenirse Md arttığı için Ms de artırılmalıdır. Ms↑ AD↑ P↑ i sabit kalır Bu nedenle merkez bankasının nihai hedefinden sapılmış olur. Talep dengesizliklerinde parasal hedefleme daha uygundur, faiz hedefi uygun değildir.

14. Arz Şokları ve Uygun Hedefler • AS↓ P↑ ve Y↓ Md↓ i↓ P arttığı için (M/P)↓ Eğer parsal hedefleme uygulanıyorsa Ms↑ (M/P)↑ Para arzı arttığı için AD↑ ve P↑ Nihai amaçtan sapılır. Eğer faiz hedeflemesi uygulanırsa para arzı kısılmalı (daraltıcı para politikası) Ms↓ ve AD↓ve P↓ Arz şoku durumunda faiz hedeflemesi daha uygundur.

15. Para Arzı Dengesizlikleri ve Uygun Hedef • e veya c artarsa para arzı azalır. i artar, I ve Y düşer, AD ve P düşer. Fiyat istikrarını hedefleyen merkez bankası faiz oranını ara hedef olarak kullanırsa, faiz oranını düşürmek için Ms artırılır. i düşer AD ve P yükselir. Böylece amaca ulaşılır. Ayrıca parasal hedefleme de uygulansaydı fiyat artışı sağlanarak hedefe ulaşılırdı. Para arzı dengesizliklerinde fiyat ist. Nihai hedef iken faiz oranı veya parasal büyüklükler ara hedef olarak seçilebilir. • e↑ Ms↓ i↑ I↓ AD↓ P↓ i=i* iken Ms↑ i↓ I↑ ve P↑

16. Portföy Dengesizlikleri ve Uygun Hedefler • Portföy dengesizliği finansal piyasalarda ortaya çıkan yatırımcıların alternatif yatırım araçları arasında tercihlerin değişmesi ile ortaya çıkar. Yatırımcıların talebi h.senedine doğru kayarsa; • H.senedi talebi↑ Md↓ i↓ I↑ Y↑ AD↑ P↑ (M/P↑)↓ M=M* (parasal hedefleme uygulanırsa) iken Ms↑ AD↑ ve P↑ Fiyat istikrarından uzaklaşılır. Ancak i=i* uygulanırsa merkez bankası faiz oranını artırmak için Ms’i düşürür. Böylece AD ve P düşer

17. Özetle Eko.DengesizlikNihai HedefAra Hedef Top.Talep Şokları Fiyat İst. Parasal Büyüklükler Top.Arz Şokları Fiyat ist. Faiz oranı Portföy Fiyat İst. Faiz oranı Para Arzı Fiyat İst. Parasal büyüklük ve faiz oranı

18. Para Politikası Araçları Kantitatif Araçlar • APİ • Reeskont Oranı • Zorunlu Karşılık Oranı • Disponibilite Oranı • Faiz Oranı

19. Para Politikası Araçları Selektif Araçlar • Bankaları İkna Yolu • Selektif Kredi Kontrolü • Farklıaştırılmış Reeskont Oranları • Ticari banka kredilerinin miktar, vade ve faiz oranları açısından selektif kontrolü • İthalat Teminat Oranı • Asgari ödeme oranı • Bankalar ve diğer mali aracılara belli miktar DİBS alma zorunluluğu • Taksitli Satışlar ve Tüketim Kredisinin Selektif Kontrolü

20. APİ • Dolaşımdaki para miktarını kontrol etmek için merkez bankasının menkul kıymet alıp satmasıdır. Piyasadan menkul kıymet alımına APİ alımı, piyasaya menkul kıymet satımına ise APİ satışı denir. • APİ alımı↑ C↑ R↑ H↑ Ms↑ P↑ • APİ satımı↑ C↓ R↓ H↓ Ms↓ P↓ • APİ alımı IS-LM grafiğinde LM’yi sağa, satımı ise sola kaydırır.

21. APİ’nin etkileri Ekonomiye 3 kanaldan etkisi olur • Para arzını etkiler (Miktar etkisi) • Menkul kıymet fiyatını etkiler (Fiyat etkisi) • Ekonomik birimlerin beklentilerini etkiler

22. APİ’nin üstünlükleri • Tamamen merkez bankasıncaa yürütülür. Büyüklüğü ve zamanlaması merkez bankasınca belirlenir • En esnek para politikası aracıdır. Küçük çaplı alımsatımlarla ince ayar yapılabilir • İşlemler kolayca tersine çevrilebilir • Gecikme olmaksızın hemen uygulanabilir

23. Amaçları Açısından APİ • Defansif APİ, halkın ve ticari bankaların faaliyetleri sonucunda oluşan banka rezervleri ve parasal taban değişmesinin (kendi iradesi dışında) giderilmesini amaçlar • Dinamik (değişime dönük) APİ, MB’nin kendiiradesiyle banka rezervlerini, parasal tabanı ve para arzını değiştirmesidir.

24. Yürütülmesi Açısından APİ • Kesin (doğrudan) alım veya satım (merkez bakası parasal büyüklükleri uzun dönemli veya kalıcı olarak değiştirmek istiyorsa) • Repo ve ters repo işlemleri (merkez bakası parasal büyüklükleri kısa dönemli veya geçici olarak değiştirmek istiyorsa) Repo karşılında piyasaya para verilir. Ters repo ile piayasadan para çekilir. Doğrudan alım ile reponun, doğrrudan satım ile ters reponun etkisi aynıdır. Dinamik amaçlı işlemlerde kesin alım veya satım, defansif amaçlı işlemlerde repo-ters repo kullanılır.

25. APİ İşleminin Muhasebesi • Bankacılık Sistemi açısından (Aktif Kısımda) Kamu Menkul Kıymet -100 MB’deki mevduat +100 Merkez Bankası açısından Kamu M.Kıymet +100 Bankalar Mevduatı +100 P.Tabanı(Kaynak) +100 P. Tabanı (Kullanım)+100 Dolaşımdaki para başlangıçta sıfırdır. Çünkü merkez bankası menkul kıymet bedelini kendi adına yazdığı bir çekle öder. Şayet tahvili satan kişi çeki tahsil ederse emisyon yapmış olur ve dolaşımdaki para +100 lira olur

26. Swap ve Sterilizasyon • Döviz ile yapılan repoya swap denir. • Sterilizasyon ise merkez bankasının döviz kuruna müdehale etmek için döviz alım satımı sonrasında piyasada oluşan TL kıtlığını ve fazlasını APİ alım satımı yaparak ortadan kaldırması politikasıdır. Yani döviz alımı satımı ile APİ nin birlikte uygulanmasıdır.

27. Döviz Piyasasına Müdahale-Parasal Yaklaşım • Ms=m*H • =m*(NDV+NİV) Klasik ekonomide para talebi Md=kPy Ve piayasa dengedeyken Md=Ms kPy=m*(NDV+NİV) Satınalma gücü paritesine göre P=E*Pf k E Pf y=m*(NDV+NİV) E= m*(NDV+NİV / k Pf y Buna göre döviz kuru; Para çarpanı ve parasal taban ile aynı, para talebi, yabancı ülke fiyatları ve reel gelir ile ters yönlü değişir.

28. Döviz Piyasasına Müdahale-Portföy Yaklaşımı • APİ Satışı yaparsa Ms↓ i↑ Ulusal para değer kazanır ve ulusal para cinsinden tahvil talebi↑ yabancı para cinsinden tahvil talebi azalır↓ Yabancı tahvil talebi düşer↓ Döviz kuru düşer↓

29. Reeskont Politikası • RO↑ Reeskonta tabi menkul kıymet miktarı↓ Emisyon↓ R↓ H↓ Ms↓ise P↓ (Miktar teorisi) • RO↑ İskonto oranı↑ Taksitli satışlar↓ L↓ C↓ I↓ NX↓ AD↓ y↓(yan etki) P↓ Merkez Bankası açısından; Reeskont kredileri +100 Banka mevduatı +100 Banka açısından; MB’deki mevduat +100 Reeskont Borçları +100

30. Zorunlu Karşılıklar • Rd↑ ÖVF↓ L↓ C↓+ I↓+NX↓=AD↓ y↓(yan etki) P↓ • L↓ ise Ms↓ • Zorunlu karşılıklar artarsa para arzı azalır. Piayasa faiz oranı yükselir.