KAZIMIERZ ALBIN KŁOSIŃSKI

1. KAZIMIERZ ALBIN KŁOSIŃSKI PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH

2. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH W ŚWIETLE DYPLOMACJI – W STOSUNKACH MIĘDZY PAŃSTWAMI ORAZ ICH PRZEDSTAWICIELAMI – WYPRACOWANE ZOSTAŁY ZASADY POSTĘPOWANIA, WZAJEMNEGO ODNOSZENIA SIĘ ORAZ ODPOWIEDNIEGO TRAKTOWANIA, NAZYWANE ZASADAMI PROTOKOŁU DYPLOMATYCZNEGO. KONWENCJA WIEDEŃSKA O STOSUNKACH DYPLOMATYCZNYCH (z 1961 r.) NADAŁA TYM ZASADOM CHARAKTER NORMY PRAWNEJ, POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEJ W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH. Podstawowymi zasadami protokołu dyplomatycznego są zasady pierwszeństwa oraz Starszeństwa – określane mianem zasad precedencji (C. Ikanowicz, J.W. Piekarski, Protokół dyplomatyczny i dobre obyczaje, SGH, Warszawa 2004)

3. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH W HANDLU ZAGRANICZNYM POCZĄTKOWO OBOWIĄZYWAŁY UZANSE, tzn. ZWYCZAJE HANDLOWE STWIERDZONE, POTWIERDZONE ORAZ ZALECANE (np. przez krajową izbę handlową). UZANSE OKREŚLAŁY WARUNKI DOSTAWY ORAZ OBOWIĄZKI STRON. PROCESY UJEDNOLICANIA UZANSÓW DOPROWADZIŁY DO POWSTANIA MIĘDZYNARODOWEJ IZBY HANDLOWEJ (PARYŻ 1920), KTÓRA OPRACOWAŁA INTERNATIONAL COMMERCIAL TERMS (= INCOTERMS), PRZEDSTAWIAJĄCE TYPOWE, NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE W PRAKTYCE KOMBINACJE SZCZEGÓŁÓW ZOBOWIĄZAŃ UMOWNYCH SPRZEDAJĄCEGO I KUPUJĄCEGO. FOB (= FREE ON BOARD) – obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru na statek; umowę przewozu morzem zawiera z armatorem na swój koszt sprzedający; CIF (= COST, INCURENCE AND FREIGHT) – sprzedający posiada gestię transportową Do określonego portu przeznaczenia, obowiązany jest zawrzeć umowę o przewóz, opłacić koszty frachtu oraz ubezpieczenia.

4. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH ŚWIAT PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ – JAK ZAUWAŻYŁY USA – WYMAGAŁ POWOŁANIA SYSTEMU INSTYTUCJI, ZAPEWNIAJĄCYCH SPRAWNE FUNKCJONOWANIE POWIĄZAŃ MIĘDZY KRAJAMI. PROPONOWANO POWOŁANIE: • Organizacji do spraw walutowych dla przywrócenia swobody płatności międzynarodowych, • Organizacji typu kredytowego dla pomocy finansowej oraz ułatwień międzynarodowych przepływów kapitałowych • Organizacji do spraw handlu międzynarodowego, która zajęłaby się zniesieniem ograniczeń w wymianie handlowej. W WYNIKU REALIZACJI TEJ IDEI POWSTAŁY TRZY MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE EKONOMICZNE.

5. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓWGOSPODARCZYCH • MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE EKONOMICZNE TYPU: - ŚWIATOWA ORGANIZACJA HANDLU, - MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY, - BANK ŚWIATOWY, Z JEDNEJ STRONY, KSZTAŁTUJĄ STOSUNKI POMIĘDZY PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI MIĘDZYNARODOWYMI, Z DRUGIEJ ZAŚ, PROWADZĄ DZIAŁALNOŚĆ ZMIERZAJĄCA DO POPRAWY WEWNĘTRZNEJ SYTUACJI GOSPODARCZEJ W POSZCZEGÓLNYCH KRAJACH. NOWY PARADYGMAT: TROSKA O WYRÓWNYWANIE MIĘDZYNARODOWEGO POZIOMU GOSPODARCZEGO ORAZ CYWILIZACYJNEGO

6. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH ŚWIATOWA ORGANIZACJA HANDLU WORLD TRADE ORGANIZATION (= WTO) CEL WTO: INSTYTUCJONALIZACJA ORAZ OBSŁUGA ZINTEGROWANEGO SYSTEMU REGUŁ OBOWIĄZUJĄCYCH W POSZCZEGÓLMYCH SFERACH WYMIANY, ŁĄCZNIE Z PROCEDURAMI ROZWIĄZYWANIA SPORÓW

7. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH ZAKRES PRZEDMIOTOWY ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU: • HANDEL PRODUKTAMI MATERIALNYMI – SPRAWY REGULUJE UKŁAD OGÓLNY W SPRAWIE TARYF CELNYCH I HANDLU 1994 (GENERAL AGREEMENT ON TARIFFS AND TRADE 1994 = GATT’94), • OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ – SPRAWY REGULUJE POROZUMIENIE W SPRAWACH HANDLOWYCH ASPEKTÓW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ (AGREEMENT ON TRADE RELATED ASPECTS OF INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS = TRIPs), • POLITYKA PAŃSTW WOBEC INWESTORÓW ZAGRANICZNYCH – SPRAWY TE REGULUJE POROZUMIENIE W SPRAWIE ŚRODKÓW DOTYCZĄCYCH INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z HANDLEM (AGREEMENT ON TRADE RELATED INVESTMENT MEASURES = TRIMs) • OBRÓT USŁYGOWY – SPRAWY TE REGULUJE UKŁAD OGÓLNY W SPRAWIE HANDLU USŁUGAMI (GENERAL AGREEMENT ON TRAD IN SERVICES = GATS)

8. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH STRUKTURA ORGANIZACYJNA ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU NAJWAŻNIEJSZY ORGAN: KONFERENCJA MINISTERIALNA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (zwoływana co dwa lata); POMIĘDZY SESJAMI KONFERENCJI MINISRERIALNEJ: RADA GENERALNA, która Wykonuje także czynności ORGANU ROZTRZYGANIA SPORÓW oraz ORGANU PRZEGLĄDU POLITYKI HANDLOWEJ; RADZIE GENERALNEJ PODPORZĄDKOWANE SĄ: • RADA DO SPRAW HANDLU TOWARAMI, • RADA DO SPRAW HANDLOWYCH ASPEKTÓW PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ, • RADA DO SPRAW HANDLU USŁUGAMI. WSZYSTKIE JEDNOSTKI MERYTORYCZNE OBSŁUGUJE SEKRETARIAT WTO, KTÓRYM KIERUJE DYREKTOR GENERALNY (mianowany przez Konferencję Ministerialną).

9. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓWGOSPODARCZYCH WSPÓŁCZESNE ZASADY WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ: (*) NIEDYSKRYMINACJI HANDLU /ang. Non discrimination/ związana z: - Klauzulą Największego Uprzywilejowania /nie można przyznać jednemu krajowi przywilejów i korzyści bez jednoczesnego rozciągnięcia ich na wszystkie kraje, z którymi obowiązuje ta zasada/, - Klauzula Narodowa /producent zagraniczny lub produkt importowany powinien być przez państwo przyjmujące (importujące) tak samo traktowany, jak podobny producent – czy produkt – krajowy. Wyjątki: (1) utworzenie strefy wolnego handlu lub unii celnej (2) jednostronne, dobrowolne ulgi celne w ramach tzw. Ogólnego Systemu Preferencji (ang. General System of Preferences)

10. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓWGOSPODARCZYCH (*) WZAJEMNEJ KORZYŚCI ORAZ USTĘPSTW (ang. reciprocity, mutuality principe): obowiązek udzielania korzyści oraz koncesji w zamian za uzyskane prawa i przywileje. Dotyczy wielu kwestii, zwłaszcza zwolnień celnych i podatkowych. Na podstawie tej zasady państwo nie ma obowiązku spełniania wobec drugiego państwa zobowiązań, jeżeli nie wypełnia ono zobowiązań zaciągniętych wobec tegoż państwa. UWAGA: Liberalizacja handlu (otwarcie rynków) oparta na tej zasadzie jest mniej kosztowna, tzn. nie pogarsza warunków wymiany (tzw. terms of trade), nie grozi zakłóceniem bilansu płatniczego.

11. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓWGOSPODARCZYCH (*) SWOBODNEGO DOSTĘPU DO RYNKÓW (ang. Market access), tzn. wykorzystywanie raczej mechanizmów wolnej konkurencji pomiędzy producentami oraz stosowanie ograniczeń ilościowych tylko w szczególnych przypadkach. Dopuszczalna możliwość ograniczeń ilościowych: • w celu ochrony bilansu płatniczego, • dla ochrony zdrowia publicznego oraz zdrowia ludzkiego, • dla zapewnienia bezpieczeństwa kraju.

12. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*) UCZCIWEJ KONKURENCJI (ang. fair competition): Stosowanie konkurencji nie powodującej znaczącej „szkody” dla krajowych przemysłów. Oznacza to zakaz stosowania nieuczciwych praktyk handlowych (w tym subsydiów oraz dumpingu), a także możliwość interwencji rządów dla ich zniwelowania (tzn. możliwość wprowadzenia ceł wyrównawczych lub antydumpingowych)

13. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*)ODWETU AKCEPTOWANEGO Kraj, który poniósł szkodę w wyniku działań partnera, nie może dochodzić swoich racji na drodze „samoobrony”, prowadząć działania odwetowe wedle własnego uznania. Według tej zasady, kraje poszkodowane mogą skierować sprawę do rozpatrzenia przez Światową Organizację Handlu, a po uzyskaniu aprobaty, zastosować środki w wysokości nie większej niż poniesiona szkoda. Działanie odwetowe prowadzone zgodnie z tą zasadą może być podjęte bez obaw o rewanż ze strony kraju, który podjął działania protekcjonistyczne.

14. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*)PRZEJRZYSTOŚCI REGUŁ HANDLU (ang. transparency), Zabrania zawierania niejawnych porozumień handlowych oraz wymaga konsultowania podejmowanych działań w tej dziedzinie z innymi krajami, które mają prawo zgłosić do nich ewentualne zastrzeżenia. Na mocy tej zasady Światowa Organizacja Handlu ocenia umowy dwu- oraz wielostronne, a także przeprowadza okresowe przeglądy polityki handlowej krajów członkowskich pod kątem jej zgodności z systemem.

15. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*) WYŁĄCZNOŚCI TARYF CELNYCH oraz innych opłat o podobnym charakterze, jako jedynych dozwolonych narzędzi polityki handlowej. Dopuszczalne cła w stosunkowo najmniejszym stopniu naruszają mechanizm rynkowy, a także są przejrzyste, tzn. ochrona, jaką zapewniają wytwórcom jest łatwa do identyfikacji oraz zmierzenia. Sytuacje szczególne, gdy zasada wyłączności może być uchylona, określają następujące klauzule: • konieczność przywrócenia równowagi bilansu płatniczego, • ochrona zdrowia ludzi i zwierząt, • zapobieżenie szkodom ponoszonym przez krajowych producentów, • pomocy państwa na rzecz rozwoju.

16. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*) ZWIĄZANIA STAWEK CELNYCH (ang. standstill), oznaczająca, iż raz obniżona stawka celna pozostaje na tym poziomie „zamrożona”, bez możliwości podniesienia. Zasada ta służy zwiększeniu stabilności warunków produkcji i handlu.

17. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH PODSTAWOWE USTALENIA UKŁADU OGÓLNEGO W SPRAWIE HANDLU USŁUGAMI (*) SYTUACJE EKSPORTU USŁUG (1) SPRZEDAŻ TRANSGRANICZNA (ang. cross-border trade) – Z TERYTORIUM JEDEGO KRAJU NA RZECZ ODBIORCÓW Z TERYTORIUM DRUGIEGO KRAJU, (2) KONSUMPCJA ZA GRANICĄ (ang. consumption abroad) – KONSUMENT USŁUGI Z JEDNEGO PAŃSTWA NABYWA („KONSUMUJE”) USŁUGĘ NA TERYTORIUM PAŃSTWA DRUGIEGO, (3) OBECNOŚĆ HANDLOWA W KRAJU ŚWIADCZENIA USŁUG (ang. commercial presence or right of establishment) – FIRMA USŁUGOWA PRZEKRACZA GRANICĘ, (4) OBECNOŚĆ OSÓB FIZYCZNYCH ŚWIADCZĄCYCH USŁUGI (ang. Presence of nature persons providing services) – USŁUGI ŚWIADCZONE PRZEZ SPECJALISTÓW JEDNEGO KRAJU NA TERYTORIUM INNYCH KRAJÓW.

18. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*) KLAUZULA NAJWIĘKSZEGO UPRZYWILEJOWANIA: W ODNIESIENIU DO JAKICHKOLWIEK ŚRODKÓW OBJĘTYCH UKŁADEM OGÓLNYM W SPRAWIE HANDLU USŁUGAMI, KAŻDY CZŁONEK ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU UDZIELI USŁUGOM ORAZ USŁUGODAWCOM KTÓREGOKOLWIEK INNEGO CZŁONKA, NATYCHMIAST I BEZWARUNKOWO TRAKTOWANIE NIE MNIEJ KORZYSTNE NIŻ TO, KTÓRE UDZIELA PODOBNYM USŁUGOM I USŁUGODAWCOM Z JAKIEGOKOLWIEK INNEGO KRAJU

19. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH WARUNKI PRZEJRZYSTOŚCI USŁUG WYMAGAJĄ ABY KAŻDY CZŁONEK ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU: • PUBLIKOWAŁ NIEZWŁOCZNIE – NAJPÓŹNIEJ W CHWILI WEJŚCIA W ŻYCIE – WSZELKIE STOSOWANE ŚRODKI POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE, ODNOSZĄCE SIĘ DO ORAZ WPŁYWAJĄCE NA DZIAŁANIE GATS; • NIEZWŁOCZNIE ORAZ CO NAJMNIEJ RAZ W ROKU INFORMOWAŁ RADĘ HANDLU USŁUGAMI O WPROWADZENIU JAKICHKOLWIEK ZMIAN W OBOWIĄZUJĄCYCH USTAWACH, PRZEPISACH LUB WYTYCZNYCH ADMINISTRACYJNYCH, KTÓRE ZNACZĄCO ODDZIAŁYWUJĄ NA HANDEL USŁUGAMI; • ODPOWIADAŁ NIEZWŁOCZNIE NA WSZELKIE ZAPYTANIA KTÓREGOKOLWIEK INNEGO CZŁONKA O SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE DOTYCZĄCE JAKICHKOLWIEK ŚRODKÓW POWSZECHNEGO ZASTOSOWANIA CZY TEŻ POROZUMIEŃ MIĘDZYNARODOWYCH;

20. PODATAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH • UTWORZYŁ PUNKT INFORMACYJNY – JEDEN LUB WIĘCEJ – W CELU UDOSTĘPNIENIA INNYM CZŁONKOM INFORMACJI W TYCH SPRAWACH; • MIAŁ PRAWO POINFORMOWAĆ RADĘ HANDLU USŁUGAMI O JAKIMKOLWIEK ŚRODKU ZASTOSOWANYM PRZEZ KTÓREGOKOLWIEK INNEGO CZŁONKA ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU.

21. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*) ZASADA NIE STOSOWANIA OGRANICZEŃ W STOSUNKU DO MIĘDZYNARODOWYCH PŁATNOŚCI I TRANSFERÓW BIEŻĄCYCH; WYJĄTKI OD ZASADY: • Poważne trudności w zakresie bilansu płatniczego, • Poważne trudności w zakresie finansów zagranicznych, • Zagrożenie wyżej wymienionymi trudnościami.

22. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH (*) ZASADA, IŻ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE NIE BĘDĄ UTRZYMYWAĆ – A TAKŻE WPROWADZAĆ – ŚRODKÓW TYPU OGRANICZENIA: • LICZBY USŁUGODAWCÓW, • CAŁKOWITEJ LICZBY TRANSAKCJI USŁUGOWYCH (W SENSIE WOLUMENU PRODUKCJI), • CAŁKOWITEJ WARTOŚCI TRANSAKCJI USŁUGOWYCH LUB AKTYWÓW, • CAŁKOWITEJ LICZBY OSÓB FIZYCZNYCH, KTÓRE MOGĄ BYĆ ZATRUDNIONE W DANYM SEKTORZE USŁUG, • UDZIAŁU KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO.

23. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH INSTRUMENTY POLITYKI HANDLOWEJ • TARYFOWE (CŁA), • PARATARYFOWE: OPŁATY WYRÓWNAWCZE, PODATKI IMPORTOWE, SUBWENCJE (SUBSYDIA), • POZATARYFOWE: OGRANICZENIA ILOŚCIOWE, OGRANICZENIA DEWIZOWE, BARIERY TECHNICZNE.

24. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH DUMPING – STOSOWANY PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA EKSPORT PRODUKTU PO CENIE NIŻSZEJ NIŻ W SPRZEDAŻY NA RYNKU WEWNĘTRZNYM - JEST INSTRUMENTEM HANDLOWYM UZNAWANYM ZA UNFAIR. SAMO ISTNIENIE DUMPINGU NIE POCIĄGA ZA SOBĄ AUTOMATYCZNIE PRAWA NAŁOŻENIA KAR ANTYDUMPINGOWYCH. DLA UZYSKANIA POZYTYWNEJ DECYZJI ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU W SPRAWIE NAŁOŻENIA KAR ANTYDUMPINGOWYCH NALEŻY UDOWODNIĆ: • ISTNIENIE SZKODY MATERIALNEJ (ang. material injury), bądź • GROŹBĘ WYSTĄPIENIA SZKODY (ang. threat of injury), bądź • FAKT, PROCES ROZWOJU KONKURENCYJNEGO LOKALNEGO SEKTORA PRZEMYSŁOWEGO ZOSTAŁ OPÓŹNIONY (ang. Material retardation).

25. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH PODSTAWOWYMI KARAMI W HANDLU UNFAIR SĄ CŁA WYRÓWNAWCZE ORAZ CŁA ANTYDUMPINGOWE. CŁO WYRÓWNAWCZE – dodatkowa opłata nakładana na eksportera, w stosunku do Którego stwierdzono stosowanie niedozwolonych (*) subsydiów; maksymalna wysokość Nie może przekroczyć wysokości zastosowanego subsydium. (*) dozwolone są subsydia „zielone” – udzielane na prowadzenie badań naukowych, na rozwój zacofanych regionów, na finansowanie urządzeń do ochrony środowiska. CŁO ANTYDUMPINGOWE – dodatkowa opłata nakładana na eksportera, który na terenie kraju importera dokonuje sprzedaży towarów po cenach dumpingowych; Maksymalna wysokość cła określana jest wysokością marży dumpingowej.

26. PODSTAWOWE ZASADY POPRAWNYCH MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH SERDECZNIE DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ