Imperator Caesar Augustus

1. Imperator Caesar Augustus GoedeKeizers, SlechteKeizers De tijd van de Republiek is voorbij

2. Vandaag • Korteuitleg A-vragen • Thematischeaanpak • Caligula • Nero • Vespasianus • Marcus Aurelius • Kelten

3. A1 Beschrijf de machtspositie van Augustus. Hoe presenteerde Augustus zijn machtsbasis volgens de hoorcollegedocent aan zijn onderdanen? • Machtspositie • Informeel: auctoritas • Steun van het leger • Acceptatie door het volk • Formeel • 23 v. Chr.: Tribuniciapotestas en imperium proconsulare • 19 v. Ch.: bevoegdheden van een consul

4. Bevoegdheden 27 vC • Octavianus geeft bevoegdheden consul terug aan senaat • Krijgt imperium proconsulare, titel ‘Augustus’ en wordt ingewijd als princeps 23 vC • Tribuniciapotestas: volkstribuun – onaantastbaar, belangenbehartiger volk • Imperium maius: macht over alle provincies (en leger) • Censor: o.a. benoemen en ‘verwijderen’ senatoren. 12 vC • Pontifex maximus: hoofd van het priestercollege der pontifices; interpretatie wil van de goden

5. A2 Hoe wordt het bestuur van de provincies onder Augustus ingedeeld? Wie staat er aan het hoofd van wat? • 27 vC: Tweedeling in provinciebestuur • Keizerlijkeprovincies • Gallië, Hispania Tarraconensis en Syrië • Onderbestuur van de legatiAugustipropraetore • Met ondersteuning van de procuratores • Egyptegeval apart • Senaatsprovincies • Rest van de provincies • Onderbestuur van proconsuls • Met ondersteuning van quaestoren

7. A3 Hoe wordt de positie van de Senaat in het (post-)Augusteïsche tijdperk? • Lijktmeermachttekrijgen • Senaatsbesluitenkrijgenkracht van wet • Maar... schijnbedriegt • Senaatsbesluitenvoorafgegaan door keizerlijke brief of redevoering • Senaatvolgdewenken van de keizer • Reden? • Senaatkende de werkelijkemachtsverhoudingen

8. Senaatdeel 2 • Wat was dannog de feitelijkebetekenis van de senaat? • RijksteRomeinsegrondbezittersbijelkaar • Senaatvertegenwoordigde de wettigheid

9. A4 Wat waren de concrete bezigheden van een Romeinse keizer? Senaat: • Verleent keizerlijke bevoegdheden (tot instelling dominaat, 284) • Senaatsbesluiten krijgen kracht van wet (geen goedkeuring volksvergaderingen nodig) • Onder Tiberius: verkiezing magistraten van volksvergaderingen naar senaat (Caligula draait dit weer terug) • Adviserende functie erodeert door nieuwe adviesraad conciliumprincipis Volksvergaderingen: • Aanvankelijk kiest comitiacenturiata nog de drie hoogste magistraten. Volksraden stellen echter steeds minder voor. Magistraten: • Blijven bestaan. Verkiezing sterk beïnvloed door voorkeur keizer, macht sterk gereduceerd door bevoegdheden keizer.

10. “Het ‘werk’ van een keizer bestond uit hoofdzaak uit het voeren van oorlogen, het rechtspreken, het uitkiezen en aanstellen van medewerkers op alle niveaus en het reageren op voorgelegde problemen.” De Blois en van der Spek, 229

11. Taken van een censor • Bevoegdheden van een consul (behalve de ceremoniële) • Toezicht op stadhoudersprovincie • Controle op legers • Ambtenverdelen • Correspondentie met stadhouders, steden en individuen • Rechtspraak • Optredenalsgrootsteweldoener

12. A5 Wat waren volgens het handboek de belangrijkste oorzaken van de groei van de keizerlijke bureaucratie? Welke belangrijke verandering ten aanzien van de personele bezetting van de keizerlijke kantoren is waarneembaar in de 2e eeuw n. Chr.? • Groeihoeveelheidwerk van de keizerlijkesecretarieën en bureaus van de stadhouders • Oorzaakgroei • Plaatselijkeregeerderssturen taken en beslissingen door naarhogereambtenaren (zoalsstadhouders/keizer) • Verandering in tweedeeeuwnC • Keizer Hadrianus (117-138) • Ervarenequitesalshoofd van de keizerlijkekantoren

13. A6 Welke veranderingen op sociaal-economisch en cultureel vlak waren het gevolg van de paxRomana? Zou je het Romeinse rijk beschouwen als een agrarische of een stedelijke samenleving? Wat was het verschil tussen de westelijke en oostelijke rijkshelft op het punt van verstedelijking?

14. PaxRomana

15. Urbanisatie • Was het Romeinse Rijk een stedelijke of agrarische samenleving? • De belangrijkste politieke en culturele ontwikkelingen vinden plaats in de steden. • 80-90 procent van de inwoners is betrokken bij en afhankelijk van de landbouw. • Stad en platteland sterk met elkaar verbonden. • Handboek p. 241-242.

17. Begrippen • Numen: Een godheid verbonden met een specifieke handeling, tijdstip of plaats (blz. 252) • Pax deorum: ‘vrede met de goden’. De harmonieuze relatie tussen de populus Romanus en de goden moest streng bewaakt worden d.m.v. offers en de juiste gebedsformules (blz. 252) • Lustrum: Vijfjaarlijkse rituele reiniging d.m.v. een zoenoffer van de populus Romanus ter bevordering van de pax deorum. Uitgevoerd door censoren (blz. 252)

18. Begrippen • Auspicia: de vogelschouw, net zoals de leverschouw een belangrijk medium om de gezindheid van de goden en de afloop van ondernemingen te duiden. Een magistraat met imperium had het recht de auspicia te voltrekken. (blz. 252) • Sibyllijnse boeken: verzameling van orakelspreuken van de legendarische zieneres Sibylle; de boeken werden geraadpleegd bij bijzondere gelegenheden door een speciaal priestercollege (blz. 253)

19. Thematischepowerpoints • Caligula • Nero • Vespasianus • Commodus

20. KeltoikaiBarbaroi • Onversnedenwijn! • Heroïschenaaktheid • Braca • Mannen met baarden

21. Oppidum

23. RomeinseStad