420 likes | 946 Views
IUI’DA BAŞARIYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER. Prof. Dr. G. Serdar GÜNALP Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı, Üreme Endokrinolojisi, İnfertilite ve Androloji Ünitesi, Ankara. 1038 SİKLUS / 353 ÇİFT / 122 :153 GEBELİK. GİRİŞ.
E N D
IUI’DA BAŞARIYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Prof. Dr. G. Serdar GÜNALP Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı, Üreme Endokrinolojisi, İnfertilite ve Androloji Ünitesi, Ankara
GİRİŞ • Günümüzde çiftlerin %16’sı infertilite nedeni ile başvurmaktadır. • Tedavi seçeneklerinden biri de IUI’dır. • IUI endikasyonları • Servikal infertilite • Erkek faktör infertilite • Anovulasyon • Sağlıklı tüp ile beraber endometriozis • Açıklanamayan infertilite
IUI BAŞARISI Annual report of the French Biomedicine Agency 2005. www.agence-biomedecine.
IUI BAŞARISI Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008.
IUI BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Kadın yaşı • İnfertilite süresi • İnfertilite tipi • İlk değerlendirmede sperm sayısı • Kateter tipi • Matür folikül sayısı • HCG gününde E2 konsantrasyonu vb…
KADIN YAŞI • En önemli prediktif faktördür. • Yaş arttıkça gebelik oranları düşer.
KADIN YAŞI 811 IUI siklusu Gebelik oranları <40 yaş %13.7 >40 yaş % 4.1 42 yaş üzerinde başarılı gebelik yok. 9963 IUI siklusu Gebelik oranları <26 yaş %18.9 26-30 yaş % 13.9 31-35 yaş % 12.4 36-40 yaş % 11.1 41-45 yaş % 4.7 >45 yaş % 0.5 Hum Reprod 1999;14:698–703. Obstet Gynecol 1999;180:1522–64 • Hangi tedavi yöntemi kullanılırsa kullanılsın, her infertilite tipinde en önemli belirleyici faktör kadın yaşıdır. Lancet 2000;355:13–7.
D3 FSH, E2 Over rezervinin değerlendirilmesi açısından önemlidir. Gebelik oranları FSH < 15 -- %23 FSH > 15 -- %15.5 Gebelik oranları E2 < 80 -- %21.7 E2 > 80 -- %14.6 Siklus başına gebelik oranları açısından adetin üçüncü günü hormon profili başarıyı etkilememektedir. Fertil Steril 2005;84:S162.
ANTRAL FOLİKÜL SAYISI • Açıklanamayan infertil 283 COH + IUI siklusu Fertility and Sterility 2008, 90 (2), 360-366
ANTRAL FOLİKÜL SAYISI • Açıklanamayan infertilite olgularında bazal AFC sayısı (sınır 7.5) IUI’da gebelik oranlarını etkilemektedir. Fertility and Sterility 2008, 90 (2), 360-366
İNFERTİLİTE SÜRESİ • IUI’da başarıyı etkilediğine dair tartışmalı veriler vardır. • İnfertilite süresi gebelik oranlarını anlamlı olarak etkilemektedir. • <6 yıl, gebelik oranı %14.2 • >6 yıl, gebelik oranı %6.1 • Başka çalışmalarda anlamlı farklılık gösterilemedi. • Literatür görüşü ; >4 yıl infertilite süresinde IVF tercih edilir. Hum Reprod 1999;14:698–703. Lancet 2000;355:13–7. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008.
BMI VE SİGARA • Konu ile ilgili yeterli veri yoktur. • BMI yüksek olan olgularda kullanılan gonadotropin dozu artar, gebelik oranları etkilenmez. • Sigara, alkol ve kafein tüketimi çiftin fekundabilitesini kötü yönde etkileyebilir ancak IUI’da gebelik oranlarına etkili olduğuna dair yeterli yayın yoktur. Fertil Steril 2005;84:S72–3. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008
TEDAVİ ENDİKASYONU:KADIN FAKTÖRÜ : Servikal faktör • IUI’da en iyi sonuçlar servikal faktörde alınır. • Kadın yaşından bağımsız çift başına gebelik oranı %55.6 • Ovulasyon indüksiyonu yapılmadan kümülatif gebelik oranı %43’dür. • 35 yaş altında, pure servikal faktörde spontan siklus IUI önerilir. Contracept Fertil Sex 1995;23:115–21. Fertil Steril 2005;84:S54 GynecolObstet 2004;32:898–903. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008.
TEDAVİ ENDİKASYONU:KADIN FAKTÖRÜ : Anovulasyon • Anovulasyonda gebelik oranı %47.4 / çift • Başka bir geniş serili araştırma sonucuna göre gebelik oranları; (Dickey) • Anovulasyonda %46 • Servikal faktör / erkek faktörü /açıklanamayan infertilitede %38 • Endometriozisde %34 • Tubal patolojide %26. Fertil Steril 2002;78:1088–95. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008.
TEDAVİ ENDİKASYONU:KADIN FAKTÖRÜ : Endometriozis Endometriozisde gebelik oranı %10.7 / çift AFS evre I (%6.5) – II (%2) endometriozis olgularında kontrol grubuna (%14 ve %11) göre gebelik oranları düşüktür. IUI’da başarı endometriozis evresi arttıkça azalır. Kontrol -- %25.7 Evre I-II -- %22.7 Evre III-VI -- %5.6 Endometriozis odağından salınan sitokin ve GF’ler; ovulasyon, fertilizasyon, implantasyon ve embriyo gelişimini bozar. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Fertil Steril 1986;46:141–3. Obstet Gynecol 1992;80:253–6. Obstet Gynecol Clin N Am 1989;16:79–91
TEDAVİ ENDİKASYONU:KADIN FAKTÖRÜ : Endometriozis • 38 yaş üzerinde evre III – IV endometriozisde ve beraberinde erkek – tubal faktör olgularında IVF tercih edilmelidir. • Her ne şart olursa olsun IUI yapılacak ise de IUI sayısı 3-4’de tutulmalıdır. Obstet Gynecol 1993;82:780–6. Fertil Steril 1997;68:8–12.
TEDAVİ ENDİKASYONU:ERKEK FAKTÖRÜ : Konsantrasyon Mild Erkek infertilitesi olgularında IUI’da gebelik oranı %41.7 / çift 1662 IUI siklus; konsantrasyon < 5 milyon -- %18.8. > 5 milyon -- % 30.3 Bir başka çalışmada sperm konsantrasyonu <10 milyon – %12.5 >20 milyon – % 17 İstatistiksel anlamlı sonuçlar olmamakla beraber konsantrasyon gebelik oranlarını etkileyebilir. Contracept Fertil Sex 1999;27:616–21. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Fertil Steril 2005;84:248–9.
TEDAVİ ENDİKASYONU:ERKEK FAKTÖRÜ : Motilite Motilitenin %40 üzerinde veya altında olması gebelik oranını etkilemez. 1662 IUI siklus; motilitede %20 artış gebelik oranlarını %17’den %30’a çıkarır. (p=0.06) İlk incelemede immotilite oranı %70 ise gebelik oranı %49’dan %19’a düşer. Contracept Fertil Sex 1999;27:616–21. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Fertil Steril 2005;84:248–9.
TEDAVİ ENDİKASYONU:ERKEK FAKTÖRÜ : Morfoloji Teratozoospermi oranı %90’a çıkınca gebelik oranı %18.2’den %4.3’e iner. 2654 IUI siklus; 5 milyon üzeri sperm varlığında morfoloji başarıyı etkilemez. Teratozoospermi oranı %70’in üzerinde ise gebelik oranı %41’den %22’ye düşer. (p<0.05) Fertil Steril 1996;65:127–32. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Hum Reprod2004;19:2060–5.
TEDAVİ ENDİKASYONU:ERKEK FAKTÖRÜ : YÖ TMS TMS sayısına göre gebelik oranları >20 milyon iken %12.4 10-20 milyon arasında ise %7.4 Bir çok başka araştırmada sınır 10 milyon alınınca başarı yüksek bulunmuştur. Bu çalışmada ise (p<0.05) <5 milyon iken gebelik oranı %28.5 / çift >5 milyon iken gebelik oranı %44.3 / çift Urology 2002;60:497–501.. Fertil Steril 1999;71:684–9. Fertil Steril 1989;52:288–94. Fertil Steril 2001;75:661–8. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008.
TEDAVİ ENDİKASYONU:ERKEK FAKTÖRÜ : YS TMS YS TMS sayısına göre gebelik oranları (p<0.05) >1 milyon iken %14 <1 milyon olunca ise %6.4 Bir başka araştırmada 1 milyon altında sperm olduğu durumda gebelik elde edilemedi. Bir başka çalışmada <1 milyon iken gebelik oranı %2.9 1-10 milyon iken gebelik oranı %15-18 Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Hum Reprod 1996;11:732–6. Contracept Fertil Sex 1999;27:616–21.
TEDAVİ ENDİKASYONU:AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE Açıklanamayan infertilitede IUI başarısı çift başına %30 – 38 arasında değişir. Aİ’de COH + IUI, zamanlı koitusa göre daha başarılıdır. Var olan literatüre göre; gonadotropin COH+IUI’da etkin bir seçenektir. Fertil Steril 1998;70:207–13. Cochrane Database Syst Rev 2000;(2):CD000360. Cochrane Database Syst Rev2007
TEDAVİ ENDİKASYONU:AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE Açıklanamayan infertilite olgularında ilk seçenek COH + IUI. 3 siklus IUI sonrası gebe kalamayan olgularda ICSI tercih edilir. Fertil Steril 2001;75:88–91.
TEKNİK FAKTÖRLER:İNDÜKSİYONDA HANGİ AJAN? Bir çok çalışmada FSH/HMG’nin CC’ye üstün olduğu gösterildi. Antagonist kullanımının gebelik oranlarına olumlu bir katkısı gösterilemedi Am J Obstet Gynecol 2004;191:648–51. Fertil Steril 2006;85:573–7.
TEKNİK FAKTÖRLER:SPERM YIKAMA YÖNTEMLERİ Gradient ve/ya swim-up ve/ya yıkama-sentifigürasyon tekniklerini klinik sonuç olarak karşılaştıran yeterli randomize çalışma yok. Var olan araştırmalara göre kesin olmamakla beraber gradient yöntemi avantajlı gibi görünmektedir. Cochrane 2007
TEKNİK FAKTÖRLER:PREOVULATUAR FOLİKÜL SAYISI Dickey RP ve ark (2002)’nın çalışmasında hCG enjeksiyonu zamanında Bir tek preovulatuar folikül olduğu zaman gebelik oranı %9.8, İki folikül olduğunda %14.3, 3 veya daha fazla olduğunda ise %17.7 Hacettepe, Folikül sayısı arttıkça gebelik hızları da artmaktadır. IUI başarısını belirlemede en etkin parametredir. Guven S, Gunalp GS, Tekin Y. J Reprod Med. 2008 Bazı çalışmalara göre 2-5 preovulatuar folikül varlığında gebelik oranlarında farklılık olmamaktadır çoğul gebelik oranı %24.2’ye çıkmakta ve bunların %4.4’ünün de üçüz olduğu rapor edilmektedir . Chaffkin LM, (1991). Fertil Steril. 55:252-7. Goldfarb JM, (1997). J Assist Reprod Genet. 14:88-91.
TEKNİK FAKTÖRLER:PREOVULATUAR FOLİKÜL SAYISI / HCG GÜNÜNDE E2
TEKNİK FAKTÖRLERSPONTAN LH Surge veya HCG • Bu çalışmada spontan LH peak’i veya HCG ile indüklenmiş sikluslar arasında gebelik oranları açısından fark yok. • 261 HCG, 166 spontan siklus takibi ile olan IUI’da 1.grupta takip 14 gün, ikinci grupta 15 gün sürmüş. • Gebelik oranları benzer (%8 vs %6). Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Fertil Steril2005;84:366–7.
TEKNİK FAKTÖRLERENDOMETRİAL KALINLIK • Konu ile ilgili tartışmalı veriler olmasına rağmen, iyi gebelik sonucu için optimal endometrium kalınlığı 8-15 mm olmalıdır. • Bir çalışmada (CC) gebe olgularda endometrium kalınlığı 7.7 iken gebe kalamayan olgularda 8.1 olarak saptanmıştır. • İnce endometriumda (<7 mm) gebelik var iken, kalın endometriumda (>13 mm) gebelik elde edilemedi. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. / Fertil Steril 1994;62:1004–10. / Hum Reprod 1999;14:1255–8. J Gynecol Obstet Biol Reprod 2004;33:S18–20. Reprod Biomed Online 2004;8:115–8 Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008.
TEKNİK FAKTÖRLERIUI SİKLUS SAYISI • Bu çalışmada gebeliklerin %80’i ilk 3 siklusta elde edilmiştir. • 1112 IUI siklusunda; • İlk 3 siklusta kümülatif gebelik oranı %39.2 • İlk 6 siklus sonunda kümülatif gebelik oranı %48.5 • Genel kanı ilk üç siklus sonrası gebe kalamayan olgularda ICSI önerilmesidir. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Fertil Steril 2001;75:88–91.
TEKNİK FAKTÖRLERKATETER TİPİ • Güncel çalışmada yumuşak kateter ile gebelik oranı %15 iken sert kateterde %7 olarak bulunmuştur. • Yumuşak kateter ile endometrial hasarlanma daha az olduğu için tercih edilir. • Her iki kateter tipinin gebelik sonucunu etkilemediğine dair yayınlar da mevcuttur. Merviel. Pregnancy and IUI. Fertil Steril 2008. Fertil Steril 2005;83:1544–6.
TEKNİK FAKTÖRLERIUI SAYISI • Cochrane 2007 derlemesinde • Temelde 2 çalışma sonucuna göre çift IUI; tek IUI’a avantaj sağlamamaktadır.
HACETTEPE 2002-2004 J Repro Med 2008; 53:257-65
HACETEPE 2002-2004SONUÇ • Yıkama sonrası sperm morfolojisi (>%4) ve preovulatuar folikül sayısı başarıyı belirleyen ana faktördür.
SONUÇ • IUI’da iyi gebelik sonucu için • Kadın yaşı <30 • Servikal faktör veya anovulatuar infertilite • TMS >5 milyon • İdeal stimülasyon profili • En az 2 folikül >16 mm • HCG gününde E2>500 • Yumuşak kateter • YS konsantrasyon >1 milyon olmalıdır.