150 likes | 408 Views
Gravitatie en kosmologie FEW cursus . Jo van den Brand & Jeroen Meidam ART: 5 november 2012. Inhoud. Inleiding Overzicht Klassieke mechanica Galileo, Newton Lagrange formalisme Quantumfenomenen Neutronensterren Wiskunde I Tensoren Speciale relativiteitstheorie Minkowski
E N D
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand & Jeroen Meidam ART: 5 november 2012
Inhoud • Inleiding • Overzicht • Klassiekemechanica • Galileo, Newton • Lagrange formalisme • Quantumfenomenen • Neutronensterren • Wiskunde I • Tensoren • Specialerelativiteitstheorie • Minkowski • Ruimtetijddiagrammen • Wiskunde II • Algemene coordinaten • Covariante afgeleide • Algemene relativiteitstheorie • Einsteinvergelijkingen • Newton als limiet • Kosmologie • Friedmann • Inflatie • Gravitatiestraling • Theorie • Experiment Jo van den Brand
Kromlijnigecoördinaten t f(t2) Afgeleidescalairveld 2 f(t1) 1 raakvector (tangent vector) De waarde van de afgeleide van f in de richting • Afgeleide van scalairveldlangsraakvector
Tensorcalculus a is 0 - 3 stelb is 0 Afgeleide van een vector Notatie Covarianteafgeleide met componenten
Lokaal lorentzframe – LLF We bespreken in het volgende de gekromderuimtetijd Op elkegebeurtenisP in ruimtetijdkunnen we een LLF kiezen: - we zijnvrij-vallend (geeneffecten van gravitatievolgensequivalentieprincipe) - in LLF geldt de minkowskimetriek Lokaaleuclidisch LLF in gekromderuimtetijd Op elk punt is raakruimtevlak
Kromming en parallel transport Parallellelijnensnijden in eengekromderuimte (Euclidesvijfdepostulaatgeldtniet) Parallel transporteren van een vector - projecteerraakvectornaelkestap op het lokaleraakvlak - rotatiehangtaf van kromming en grootte van de lus Wiskundigebeschrijving - interval PQ is curve met parameter - vectorveldbestaat op deze curve - raakvectoraan de curve is - we eisendat in een LLF de componenten van constant moetenzijn Parallel transporteren
Geodeten Parallel transporteren Geodeet: lijn, die zorechtalsmogelijk is Componenten van de viersnelheid Geodetenvergelijking Viergewonetweede-ordedifferentiaalvergelijkingenvoor de coördinatenen Gekoppeld via de connectiecoëfficiënten Twee randvoorwaarden Ruimtetijdbepaalt de beweging van materie
Riemanntensor Beschouwvectorvelden en Transporteer langs Vector verandert met Transporteer langs Beschouw de commutator Commutator is eenmaatvoor het nietsluiten Krommingstensor van Riemann meet het nietsluiten van dubbelegradiënten Beschouwvectorveld
Riemanntensor: eigenschappen Metrische tensor bevat de informatie over intrinsiekekromming EigenschappenRiemanntensor Antisymmetrie Symmetrie Bianchi identiteiten Onafhankelijkecomponenten: 20 Krommingstensor van Ricci Riccikromming (scalar) Huiswerkopgaveomditallestedemonstreren Beschrijving van het oppervlak van eenbol
Getijdenkrachten Laateentestdeeltjevallen. Waarnemer in LLF: geenteken van gravitatie Laat twee testdeeltjesvallen. Waarnemer in LLF: differentiëlegravitatieversnelling: getijdenkracht Volgens Newton Definieer Gravitationelegetijdentensor
Einsteinvergelijkingen t Twee testdeeltjeszijninitieel parallel Door kromming van ruimtetijdbewegenzenaarelkaar toe Initieel in rust Op geldt P Q Tweede-ordeafgeleideongelijkaannulvanwegekromming x Ergeldt Volgtuit Beschrijftrelatieveversnelling Newton
Einsteinvergelijkingen Wellichtverwachten we datgeldt Echtergeentensorvergelijking (geldig in LLF) Wellichtdienttegelden Einstein 1912 – fout tensor scalar Stelsel van 10 p.d.v. voor 10 componenten van Probleem: Vrijekeuze: Einsteintensor Bianchi identiteiten Einsteinvergelijkingen Energie – impuls tensor Materieverteltruimtetijd hoe tekrommen
Zwakke gravitatievelden ART gaat over in SRT voor LLF Zondergravitatiegeldt de minkowskimetriek Voorzwakkegravitatieveldengeldt Neemaandatmetriekstationair is Neemaan het deeltjelangzaambeweegt Wereldlijn van vrij-vallenddeeltje =0 Christoffelsymbool Metriekstationair Newtoniaanselimiet van ART Newton Aarde Zon Witte dwerg
Kromming van de tijd Ruimtetijdkrommingzorgtvoorkromming van de tijd Klok in rust Tijdintervaltussen twee tikken Beschrijftbanen van deeltjes in ruimtetijd Ruimtetijdinterval Baan van een bal en eenkogel Ruimtelijkekromming is zeerverschillend
Kromming in ruimtetijd In werkelijkheidzijn de banen (geodeten) volledigrecht, en is ruimtetijdgekromd