Uwaga

1. Uwaga

3. Uwaga • To system, który zapobiega przeładowaniu systemu poznawczego nadmiarem danych ------ przez selekcję informacji (N&S&O)

4. Procesy uwagi • Aby wyróżnić (ułatwić odbiór) jednych bodźców konieczne jest • równoległe blokowanie (hamowanie odbioru) innych bodźców

5. Selekcja przestrzenna” procesy uwagi wyróżniają jakiś rodzaj bodźców umiejscowionych • gdziekolwiek w polu widzenia np. na marginesie pola widzenia albo • w określonej pozycji w polu widzenia, np. centrum • Selekcja czasowa – procesy uwagi wyróżniają w danej chwili jakiś rodzaj bodźców, ignorując kolejne

6. Pięć (głównych) aspektów uwagi • Badanie <podążania za wybranym komunikatem> (jak cień – shadow, shadowing) • Badanie <przeszukiwanie pola wzrokowego> • Badanie <przedłużonej koncentracji uwagi>, czujności • Badanie <kontroli czynności jednoczesnych>, <podzielności uwagi> • Badanie <przerzutności uwagi>

7. 1. Badanie <podążania za wybranym komunikatem> Cherry (1953) Osoba badana odbiera jednocześnie dwa różne przekazy - po jednym do każdego z uszu -<paradygmat <dychotycznej prezentacji bodźców> z zadaniem skupienia się na jednym z nich przy jednoczesny całkowitym ignorowaniu drugiego komunikatu. Następnie prosi się uczestników o zanotowanie treści przekazu, na którym miał się skupić. Pytał się także o treści, które pojawiły się w komunikacie ignorowanym.

8. Auditory Shadowing

9. 1. Badanie <podążania za wybranym komunikatem> Cherry (1953) Osoba badana odbiera jednocześnie dwa różne przekazy - po jednym do każdego z uszu -<paradygmat <dychotycznej prezentacji bodźców> z zadaniem skupienia się na jednym z nich przy jednoczesny całkowitym ignorowaniu drugiego komunikatu. Następnie prosi się uczestników o zanotowanie treści przekazu, na którym miał się skupić. Pytał się także o treści, które pojawiły się w komunikacie ignorowanym. Wyniki: Badani odtwarzali treść wyróżnionego komunikatu, ale nie mogli odpowiedzieć na jakiekolwiek pytania o treść drugie( przekazu. Wprawdzie pewne fizyczne parametry tego przekazu, jak np. zmiana brzmienia (tonu) wymowy, czy też zmiana płci spikera, były przez osoby badane rejestrowane. Natomiast treść komunikatu ignorowanego (jego warstwa semantyczna) nie była odtwarzana. Rozwinięcie paradygmatu <dychotycznej prezentacji bodźców> Broadbent (1954), a później Moray (1959) i Treisman (1960) rozwinęli i zmodyfikowali tę technikę, prosząc badanych nie tyle o zapamiętywanie wyróżnionego przekazu, a o jego wierne powtórzenie. Każde odstępstwo od reguły dosłownego powtarzania (np. chwilowe zamilknięcie, zająknięcie, wtręty ze strony komunikatu ignorownego) świadczy o próbie dzielenia uwagi na dwa wykluczające się przekazy.

10. 2. Badanie <przeszukiwanie pola wzrokowego> • Np.. na ekranie szczelnie zapełnionym chaosem liter należy dostrzec wszystkie litery „u” (cel - kryterium selekcji), ignorując wszystkie inne (szum), zwłaszcza „n" (dystraktor).

11. http://gocognitive.net/demo/visual-search

12. 2. Badanie <przeszukiwanie pola wzrokowego> • Np.. na ekranie szczelnie zapełnionym chaosem liter należy dostrzec wszystkie litery „u” (cel - kryterium selekcji), ignorując wszystkie inne (szum), zwłaszcza „n" (dystraktor). • Prowadzone eksperymenty miały na celu przede wszystkim rozpoznanie tzw. cech priorytetowych, automatycznie przyciągających uw: w polu wzrokowym. • Wśród charakterystyk tego typu wyróżniono m. in. • ruch obiektów w polu wzrokowym • Wyróżniający się kolor

13. Znajdź!

14. Teorie przeszukiwania pola percepcyjnego Treisman (1980) • W badaniach przeszukiwania pola wzrokowego, • Treisman i Gelade, 1980 porównywały średni czas potrzebny na znalezienie obiektu zdefiniowanego • przez jedną cechę (przeszukiwanie proste) i • przez związek cech ( przeszukiwanie koniunkcyjne) wśród mniej albo bardziej licznego zbioru bodźców; • Wyniki: • Przeszukiwanie proste jest nie zależne od ilości dystraktorów (przeszukiwaniem równoległym). • czas wykonania w przeszukiwaniu koniunkcji cech był dłuższy niż w przeszukiwaniu prostym i był zależny od liczebności zbioru dystraktorów; (przeszukiwanie kolejne)

16. Treisman & Gelade’s Data

17. Czas

18. Proces przeszukiwania pola wzrokowego Treisman i Gelade (1980) • Badani poszukiwali obiektów zdefiniowanych przez pojedynczą cechę (np. znajdź zieloną figurę") lub przez koniunkcję cech (np. kolor i położenie: znajdźzieloną figurę zorientowaną poziomo"). Pierwszy typ przeszukiwania pola nazwano prostym, zaś drugi - koniunkcyjnym. • Treisman i Gelade wykazały, że przeszukiwanie koniunkcyjne trwa dłużej niż poszukiwanie proste, a ponadto jest zależne od liczby elementów przeszukiwanego zestawu. • Przeszukiwanie koniunkcyjne ma więc charakter procesu kolejnego podczas gdy przeszukiwanie proste dokonuje się raczej procesu równoległego, jednoczesnego, gdyż czas reakcji w przeszukiwaniu prostym nie zależy od liczby elementów percepcyjnym. Badano poszukiwanie koniunkcyjne m.in. takich cech, jak: • ruch (McLeod, Driver, 1993), • kolor (D'Zamura, ) • głębia (Julesz, Bergen, 1983), czy • położenie przestrzenne (Treisman, 1988). • Stwierdzono, że podczas gdy ruch jest cechą priorytetową niezależnie od szybkość, kierunku ruchu, to statyczne położenie (np. horyzontalne, wertykalne) taką właściwością nie jest. Ustalono że, kolor i głębia mogą być warunkowo cechami priorytetowymi, jeśli są wystarczająco wyraziste percepcyjnie (visualsalience).

19. Proces przeszukiwania pola wzrokowegoc.d. • Stwierdzono też, że im bardziej podobne do siebie są cel i dystraktory (bodźce poszukiwane i zakłócające) tym dłużej trwa proces detekcji poszukiwanego sygnału i tym większe jest prawdopodobieństwo przetwarzania kolejnego (serial processing). • Zwykle cechy priorytetowe są przetwarzane szybko i jednocześnie, nie-priorytetowe wolno i kolejno • Ale poszukiwanie obiektu stanowiącego koniunkcję licznych właściwości nie-priorytetowych może być szybkie i równoległe, • wyrazista cecha nie-priorytetowa może bardziej przyciągać uwagę niż cecha priorytetowa (np. dystraktor o dystynktywnym kolorze powoduje spowolnienie procesu detekcji ruchomego celu).

20. 3. Badanie <przedłużonej koncentracji uwagi>, <czujności> • Narzędzia do badania przedłużonej koncentracji nazwane są testami ciągłego wykonania (continuous performance tests, CPT). • Osobie badanej można np. okazywać serię cyfr z poleceniem reagowania zawsze na cyfrę 9 (lub jakąkolwiek inną). • http://www.braintrain.com/professionals/adhdtesting/ivaplus_pro.htm • Zadania tego typu charakteryzują się: • (1) długim czasem trwania nawet do 2-3 godzin); • (2) niskim prawdopodobieństwem pojawienia się sygnału od 0,03 do 0,10); • (3) wykorzystaniem stosunkowo płytkiej zasady selekcji informacji w trakcie analizy bodźców (zasada podobieństwa sensorycznego lub o najwyżej płytka identyfikacja semantyczna).

21. 3. Badanie <przedłużonej koncentracji uwagi>, <czujności> • Narzędzia do badania przedłużonej koncentracji nazwane są testami ciągłego wykonania (continuous performance tests, CPT). • Osobie badanej można np. okazywać serię cyfr z poleceniem reagowania zawsze na cyfrę 9 (lub jakąkolwiek inną). • http://www.braintrain.com/professionals/adhdtesting/ivaplus_pro.htm • Zadania tego typu charakteryzują się: • (1) długim czasem trwania nawet do 2-3 godzin); • (2) niskim prawdopodobieństwem pojawienia się sygnału od 0,03 do 0,10); • (3) wykorzystaniem stosunkowo płytkiej zasady selekcji informacji w trakcie analizy bodźców (zasada podobieństwa sensorycznego lub o najwyżej płytka identyfikacja semantyczna). • Analiza wyników tego typu badań sprowadza się do oszacowania liczby poprawnych reakcji i liczby błędów w kolejnych blokach analizy, np. 1-minutowych (Parasuraman, Davies, 1976). • W zadaniach tego rodzaju zwykle obserwuje się prawie bezbłędne wykonanie przez dłuższy czas dopiero po upływie 45 minut badani zaczynają popełniać błędy. W przypadku braku spodziewanego efektu spadku poprawności wykonania w funkcji czasu, analizuje się czas detekcji poszczególnych bodźców (Jerrison, 1959). • Czas ten zaczyna się w pewnym momencie wydłużać, co nawet przy braku spadku dokładności pozwala wykryć negatywny wpływ wydłużonego okresu koncentracji na sprawność uwagi.

22. 4. Badanie <kontroli czynności jednoczesnych> (Hunt i Lansman (1982) • Na ile pogorszy się wykonanie każdej z tych czynności w porównaniu do warunków, w których będziemy je wykonywać pojedynczo? • Badania w paradygmacie zadań jednoczesnych były początkowo prowadzone w zmodyfikowanym <paradygmacie podążania> . Jego modyfikacja polegała na tym, że zadaniem uczestników badania było jednoczesne podążanie za dwoma przekazami, prezentowanymi badanym do dwóch różnych kanałów sensorycznych. • Na przykład w badaniu Ninio i Kahnemana (1974) polecono osobom badanym śledzić nazwy zwierząt pojawiające się w obu równoległych przekazach. • Zmiana procedury (Hunt i Lansman (1982) • Zgodnie z ich schematem, zwanym "od łatwego do trudnego", badani wykonują zadanie priorytetowe o wzrastającym poziomie trudności. W badaniach Hunta i Lansman (1982) były to matryce testu inteligencji Ravena. • Dodatkowo uczestnicy badania przez pełny czas rozwiązywania zadania priorytetowego wykonują <zadanie doładowujące>; w badaniach Hunta i Lansman była to kontrola położenia dźwigni. • Wzrost trudności zadania priorytetowego powoduje konieczność inwestowania coraz to nowych, dodatkowych zasobów, których ilość może się wyczerpać, zwłaszcza gdy część z nich musi zostać przeznaczona na wykonywanie zadania doładowującego. • Przy założeniu, że badani wykonują oba zadania z zaangażowaniem tej samej, ograniczonej puli zasobów, można wyznaczyć w zadaniu priorytetowym taki punkt trudności, powyżej którego rozwiązywanie tego zadania okaże się niemożliwe. Miarą podzielności uwagi jest wówczas ów "punkt załamania" na skali trudności zadania priorytetowego. Im wyżej jest on położony, tym większa jest podzielność.

23. Badanie przerzutności uwagi (attentionshifting) a przełączanie się między zadaniami (taskswitching) • Dwa używane w tym kontekście terminy mają odmienne znaczenie. • Uwaga przerzuca się z jednego obiektu na inny, zaś człowiek przełącza się z jednego zadania na inne. • Przerzutność (shifting) jest więc konstruktem teoretycznym, odnoszącym się do hipotetycznego sposobu funkcjonowania mech nizmu uwagi, podczas gdy przełączanie się między zadaniami (taskswitching) to termin obserwacyjny, odnoszący się do sposobu zachowania osoby badanej.

24. 5. Badanie <przełączania się między zadaniami> (taskswitching) Jersild (1927) • Jersild (1927) prezentował osobom badanym długie kolumny dwucyfrowych liczb. Zadanie polegało na wykonywaniu operacji matematycznych: dodawaniu liczby 6 lub odejmowaniu liczby 3 od każdego kolejno prezentowanego elementu kolumny. Zastosował dwa warunki wykonywania zadania: • Wersja mieszana, koncentracja na dwóch zadaniach, wymagająca przerzutności uwagi. W jednej wersji trzeba było naprzemiennie dodawać 6 lub odejmować 3; • Wersja „jednorodna”, trzeba było wykonywać tylko jeden rodzaj przekształcenia, czyli albo dodawać 6, albo odejmować 3 - dopóty, dopóki nie skończy się kolumna liczb; była to zatem wersja, wymagająca koncentracji uwagi la jednym zadaniu. • Porównywał czas potrzebny do wykonania ora poprawność wykonania dwóch wersji zadania.

25. http://www.nytimes.com/interactive/2010/06/07/technology/20100607-task-switching-demo.htmlhttp://www.nytimes.com/interactive/2010/06/07/technology/20100607-task-switching-demo.html

26. 5. Badanie <przełączania się między zadaniami> (taskswitching) Jersild (1927) • Jersild (1927) prezentował osobom badanym długie kolumny dwucyfrowych liczb. Zadanie polegało na wykonywaniu operacji matematycznych: dodawaniu liczby 6 lub odejmowaniu liczby 3 od każdego kolejno prezentowanego elementu kolumny. Zastosował dwa warunki wykonywania zadania: • Wersja mieszana, koncentracja na dwóch zadaniach, wymagająca przerzutności uwagi. W jednej wersji trzeba było naprzemiennie dodawać 6 lub odejmować 3; • Wersja „jednorodna”, trzeba było wykonywać tylko jeden rodzaj przekształcenia, czyli albo dodawać 6, albo odejmować 3 - dopóty, dopóki nie skończy się kolumna liczb; była to zatem wersja, wymagająca koncentracji uwagi la jednym zadaniu. • Porównywał czas potrzebny do wykonania ora poprawność wykonania dwóch wersji zadania. • Wyniki: • Czas wykonania zadania mieszanego jest dłuższy. • Dłuższy czas, odzwierciedla koszty czasowe związane z przełączaniem uwagi między zadaniami . Odejmując dwie wartości czasu wykonania zadania otrzymujemy <oszacowanie kosztu czasu >. • Można też oszacować koszty poprawności, porównując wskaźniki poprawności wykonania w obu wersjach. Jeśli danie nie będzie ogólnie zbyt łatwe (efekt podłogowy), wersja mieszana przyniesie więcej błędów niż wersja jednorodna. • Zdarza się, że badani dokonują wymiany (kosztów czasowych na poprawnościowe) I odwrotnie. Możemy nie zaobserwować różnic w czasie, potrzebnym na wykonanie obu wersji, ale ujawnią się różnice w zakresie liczby błędów, albo odwrotnie.

27. CognitivePsychology • http://psych.hanover.edu/classes/Cognition/psy333.html • Autumn 2011 • Class: SCC 145: MWF 9-9:50 • Instructor: John H. Krantz, Ph.D.Lab: SCC 148: T 2:00-4:50Office: Science Center 151 • Text: CognitivePsychology, 8th ed. by Solso et al. & CogLab 2.0 by Francis et al. • Phone: x7316; Calendaremail: krantzj@hanover.edu

28. Uwaga, percepcja i świadomość

29. Istota i aspekty uwagi

30. Teorie uwagi

31. Teorie selekcji źródła informacji

32. Teoria filtra: selekcja źródła informacjiBroadbent, 1957 W kanale zalecanym do śledzenia, występuje przetwarzanie semantyczne, wg znaczenia W kanale odrzuconym, zachodzi tylko przetwarzanie sensoryczne, pamięć przekazu szybko niknie po 0.5 do kilku sekund. • Z przekazu odrzuconego, badani zapamiętują jedynie fizyczne cechy przekazu jak: • ( wysokość głosu, tj. częstotliwość fali akustycznej, co pozwala na rozpoznanie płci spikera

33. Kanały sensoryczne Kanał semantyczny

34. Teoria filtra: selekcja źródła informacjiBroadbent, 1957

35. Badanie Gray, Wadderburn (1960) • Badanym zalecano śledzenie kanału wyróżnionego i ignorowanie innego kanału, przy czym prezentacja materiału w obydwu kanałach była zsynchronizowana. • Kanał wyróżniony 2 ta 7 da 1 • Kanał odrzucony ba 5 sa 6 pa • Kiedy stosowano szybką prezentację przekazów, to badani odtwarzali serie liczb i liter z kanału śledzonego np. 2 ta 7 da 1 • = zachowanie badanych tłumaczył model filtru Broadbenta, badani śledzili <kanał wyróżniony> i nie śledzili <kanału odrzucanego> • Ale kiedy zastosowano wolną prezentację przekazów, badani odtwarzali tylko serie liczb np. 2 5 7 6 1, czyli badani śledzili dwa kanały, wyszukując w każdym z kanałów sensowną sekwencję materiału. • = <model filtru> nie wyjaśnia zachowania badanych. • Trzeba stworzyć inny model!

36. Eksperyment wirtualny Grey , Wadderburn (1960) Informacje w obu kanałach są synchronizowane czasowo Kanał wyróżniany W dwa zielonym siedem rwie sześć Kanał odrzucany: Trzy gaiku pięć dziewczę cztery jagody • Badani, kierowani się instrukcją: śledzić kanał wyróżniony, winni odtwarzać w dwa zielonym siedem rwie sześć • Badani jednak podają: w gaiku zielonym dziewczę rwie jagody Badani ignorują zewnętrzną instrukcję badacza a wykonują samorzutnie (program automatyczny) śledzenia sensownej sekwencji sygnałów.. Faktycznie znika kanał wyróżniany i odrzucany zaprzeczenie teorii filtru.

37. Model osłabiacza - osłabiania informacji niespójnych z oczekiwanymiTreisman (1970) • Informacje wcześniej przetworzone wytwarzają <oczekiwania> względem późniejszych sygnałów, bez względu na to, czy te pojawiają się w kanale wyróżnianym albo odrzucanym. • Informacje nie odpowiadające oczekiwaniom są przetwarzane w dalszej kolejności, więc „osłabiane”. • Nie cechy sensoryczne przekazu, (wczesna selekcja), stanowią kryterium śledzenia przekazu, ale powstała w trakcie przetwarzania spójność znaczeniowa (późna selekcja) dynamicznie decyduje, jaki kanał zostaje wybierany do śledzenia.

38. Model osłabiacza - osłabiania informacji niespójnych z oczekiwanymiTreisman (1970) an

39. Badania Deusch & Deutsch (1963, 1967) Deutsch i Deutsch (1963, 1967) zaproponowali jeszcze inne umiejscowienie filtra uwagi. Według nich efektywna selekcja informacji może zaistnieć dopiero wtedy, gdy spostrzegane sygnały zostają poddane świadomej obróbce. Osłabienie bądź wzmocnienie znaczenia sygnałów mogłoby się więc dokonywać dopiero po przekroczeniu progu świadomości. Wcześniej wszystkie bodźce byłyby przetwarzane z jednakową skutecznością aż do poziomu głębokich reepzentacji umysłowych, jednak bez formułowania jawnej reprezentacji pamięciowej (Duncan, 1980). Kryterium selekcji informacji, nie jest • ani kryterium sensoryczne (wysokość głosu spikera), • ani kryterium semantyczne ( spójność sensów ), ale • świadoma decyzja słuchacza ( wybór reakcji)

40. Badania Deutsch & Deutsch (1963, 1967)

41. Model „elastycznego filtru” Johnstona (1978) • Model ten zakłada, że aktywny jest tylko jeden filtr, ale jego rodzaj zmienia się zależnie od <poziomu przetwarzania> tj. • poziomu sensorycznego • poziomu semantycznego • poziomu wyboru reakcji

42. Model „elastycznego filtru” Johnston (1978) Johnston nie określił wyraźnie, zgodnie z jaką zasadą selekcyjną funkcjonuje postulowany przez niego elastyczny filtr. Wydaje się, że mogłaby tu działać zasada przetargu między szybkością a poprawnością (Szymura, Słabosz, 2002). • I. Im płytszy poziom analizy bodźców, zgodnie z modelem Johnstona, tym szybszy proces selekcji informacji. Jednak na płytkim poziomie przetwarzania sygnału nie udaje się zanalizować wielu jego cech. W konsekwencji mechanizm filtrujący jest narażony na błędy w procesie selekcji informacji, gdyż może on pominąć niektóre sygnały lub też uznać za sygnały niektóre bodźce zakłócające. • II. Na głębokich poziomach przetwarzania informacji analiza bodźców jest znacznie bardziej złożona i uwzględnia więcej cech bodźców. Wiąże się to z małą liczbą błędów (większą poprawnością) kosztem wydłużenia czasu potrzebnego na dokonanie wyboru. • Zatem na płytkich poziomach selekcji elastyczny filtr "płaci" poprawnością za szybkość, podczas gdy na poziomach głębokich ­szybkością za poprawność , tj. przetarg (szybkość – poprawność).

43. Integracja modeli Johnston (1978) Model integruje kolejne modele uwagi. Na poziomie sensorycznym funkcjonuje wg <zasady wszystko albo nic> = model Broadbenta; Na poziomie semantycznym - ( zgodnie z <zasadą dostrojenia> = model Treisman Na poziomie wyboru reakcji - (zgodnie z <zasadą koniecznej świadomości> = model Deutsch i Deutsch; Na każdym poziomie występuje przetarg (szybkością reagowania a poprawnością reakcji)

45. Wymiana (szybkość przetwarzania x poziom błędów) m.in. Szymura, Słabosz (2002) • Przy szybkiej prezentacji serii, badani nie potrafią jednocześnie osiągnąć dwóch celów: dostosować się do szybkości (1) i zarazem unikać błędów (2). • Więc zmierzają do jednego celu kosztem drugiego i odwrotnie. • Przetwarzają szybko lecz popełniają liczne błędy (fałszywe alarmy/ odrzucenie trafnych sygnałów) albo przy małym poziomie błędów wolno przetwarzają. • To jest zasada wymiany między szybkością przetwarzania a poziomem błędów (poprawności reakcji) • Wymiana = (szybkość przetwarzania x poziom błędów)

46. Teorie przeszukiwania pola percepcyjnego

47. Teoria integracji cech Treisman (1988) I Faza – proces automatyczny • Tworzenie „mapy cech” pola wzrokowego w różnych obszarach kory mózgowej. Tu i tam zieleń, tu i tam czerwień, tu i tam ruch, tu i tam brak ruchu, tu i tam koło , tu i tam kwadrat…. • Tworzenie „mapy lokalizacji” pola wzrokowego Tu: zieleń, kolistość ruch „w lewo”; Tam: żółć, kwadratowość, ruch „w dół”; II Faza proces selektywny • Pod wpływem uwagi : • scalanie cech z wybranej !!! lokalizacji w przedmiot: tu: „zielone koło poruszające się w lewo. • Kiedy dana lokalizacja nie jest objęta uwagą selektywną, przedmiot nie zostaje rozpoznany.

48. Orientacja