POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW

1. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM GIMNAZALNYM 2013

2. PRADZIEJE ZIEM POLSKICH • Przez wieki na ziemiach polskich mieszkało wiele plemion, których nazw nie znamy. • Dlatego na podstawie pozostałości po nich określamy ludy te jako kultury archeologiczne.

3. PRADZIEJE ZIEM POLSKICH • Przykłady kultur archeologicznych: • kultura ceramiki sznurowej • kultura grobów kloszowych • kultura naczyń lejkowatych • kultura przeworska.

4. PRADZIEJE ZIEM POLSKICH

5. PRADZIEJE ZIEM POLSKICH • Na ziemiach polskich zachowały się m.in.: • kurhany (ziemne kopce przykrywające groby) • kamienne kręgi (prawdopodobnie pełniły funkcje religijne)

6. PRADZIEJE ZIEM POLSKICH • Najbardziej znaną osadą kultury łużyckiej na ziemiach polskich (VIII – VII w. p.n.e.) jest Biskupin. • To osada położona na wyspie jeziora składająca się z 13 podłużnych domów. • Jej mieszkańcy (ok. 800) byli rolnikami i myśliwymi.

7. PRADZIEJE ZIEM POLSKICH

8. PRADZIEJE ZIEM POLSKICH • W starożytności mieszkańcy ziem polskich utrzymywali kontakty z Grekami i Rzymianami (np. szlak bursztynowy). • W Górach Świętokrzyskich bogatych w złoża żelaza rozwinęło się hutnictwo (dymarki).

9. PLEMIONA POLSKIE • W VI w. na ziemiach polskich pojawili się Słowianie. Grupa rodzin pochodząca od wspólnego przodka tworzyła u nich ród. Rody łączyły się we wspólnoty sąsiedzkie - opola, a te tworzyły plemiona. Najsilniejsze plemiona podbijały sąsiednie – słabsze i tworzyły pierwsze państewka plemienne. • Władzą w plemionach był wiec (wszyscy dorośli mężczyźni), a na czas wojny wybierano wodza (księcia), który niekiedy zdołał utrzymać swoją władzę na czasy pokoju.

10. PLEMIONA POLSKIE • W IX w. ziemie dzisiejszej Polski zamieszkiwało kilka plemion: • Polanie (w Wielkopolsce) • Wiślanie (w Małopolsce) • Mazowszanie (na Mazowszu) • Kujawianie (na Kujawach) • Pomorzanie (na Pomorzu) • Lędzianie (na Lubelszczyźnie) • plemiona śląskie np. Ślężanie, Opolanie, Dziadoszanie, Bobrzanie (na Śląsku)

11. POWSTANIE POLSKI • Polanie podbili sąsiednie plemiona (Kujawian, Mazowszan itd.) i stworzyli państwo o nazwie Polska. • Jego stolicą było Gniezno, a symbolem orzeł. • Początkowo Polska była krajem pogańskim, a rządził nią ród Piastów.

12. RÓD PIASTÓW

13. MIESZKO I (ok. 960 – 992) • Mieszko I był pierwszym historycznym władcą Polski. • w 963 r. toczył boje z sąsiednimi plemionami Wieletów • w 965 r. pojął za żonę czeską księżniczkę Dobrawę • w 966 r. wraz z najbliższym otoczeniem przyjął chrzest • w 968 r. utworzono pierwsze misyjne biskupstwo w Poznaniu (bp. Jordan)

14. MIESZKO I (ok. 960 – 992) • w 972 r. pokonał pod Cedynią niemieckiego margrabiego Hodona • ok. 990 r. przyłączył do swego państwa Małopolskę i Śląsk • w 991 r. w dokumencie „Dagome iudex” ofiarował swoje państwo pod opiekę papieża • w 992 r. zmarł Mapa: Polska za rządów Mieszka I.

15. MIESZKO I (ok. 960 – 992) • DOBRAWA – księżniczka czeska, żona Mieszka I, matka Bolesława Chrobrego • JORDAN – pierwszy biskup misyjny w Polsce od 968 r., jego stolicą był Poznań

16. KORZYŚCI Z PRZYJĘCIA CHRZTU • Przyjęcie do grona państw chrześcijańskich oznaczało równouprawnienie. • Wzrost znaczenia władcy, który od tej pory był pomazańcem bożym, równym innym władcom. • Ściślejsze zjednoczenie plemion przez wyznawanie wspólnej religii.

17. KORZYŚCI Z PRZYJĘCIA CHRZTU • Uniknięcie przymusowej chrystianizacji ze strony cesarstwa (Niemiec). • Napływ do Polski wykształconego duchowieństwa (pomoc w rządzeniu krajem, rozwój nauki, szkolnictwa i kultury). • Włączenie Polski do kręgu kultury europejskiej. Na zdjęciu katedra w Poznaniu.

18. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025)

19. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) • Okres rządów Bolesława Chrobrego możemy podzielić na 2 części: • czasy pokoju (992 – 1002 i 1018 – 1025) • czasy wojen (1002 – 1018) Na zdjęciu katedra w Gnieźnie.

20. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) CZASY POKOJU: • wygnanie przyrodnich braci i macochy Ody z kraju i objęcie pełnej władzy • przybycie do Polski wygnanego z Pragi biskupa Wojciecha (996/997) • objęcie patronatu nad wyprawą misyjną Wojciecha do pogańskich Prusów (997)

21. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) • męczeńska śmierć Wojciecha (997) i wykupienie jego relikwii przez Bolesława • ogłoszenie Wojciecha świętym i pielgrzymki do jego grobu w Gnieźnie • pielgrzymka cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha i spotkanie z Bolesławem – zjazd gnieźnieński (1000) Drzwi Gnieźnieńskie ze scenami z życia św. Wojciecha.

22. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) POSTANOWIENIA ZJAZDU GNIEŹNIEŃSKIEGO (1000): • cesarz zgodził się na koronację królewską Bolesława • utworzono metropolię w Gnieźnie (arcybiskupem Radzim Gaudenty) i 3 biskupstwa: w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu • cesarz pozyskał Bolesława do idei imperium uniwersalnego

23. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) CZASY WOJEN: • w 1002 r. zaczęła się wojna z cesarstwem (Niemcami), która trwała z przerwami do 1018 r. • w 1002 r. Bolesław najechał na należące do cesarza Łużyce, Milsko i Miśnię • w 1003 r. Bolesław najechał na Czechy

24. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) • w 1018 r. zawarto pokój w Budziszynie (Łużyce i Milsko włączono do Polski, cesarz Henryk II obiecał pomoc w wyprawie na Ruś) • w 1018 r. Bolesław wyprawił się na Ruś, zdobył Kijów, osadził tam na tronie zięcia Świętopełka, a wracając przyłączył Grody Czerwieńskie

25. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) Mapa: Polska za rządów Bolesława Chrobrego (992 – 1025)

26. BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025) • w 1025 r. Bolesław Chrobry jako pierwszy władca Polski koronował się w Gnieźnie na króla, wkrótce też zmarł.

27. MIESZKO II (1025 – 1034) • Po śmierci Bolesława władzę przejął jego syn Mieszko II, który w 1025 r. koronował się na króla. • W wyniku jednoczesnego najazdu na Polskę Niemiec i Rusi Kijowskiej (1031) utracił zdobycze ojca: Łużyce, Milsko i Grody Czerwieńskie. • Przeciwko królowi zbuntował się brat Bezprym, Mieszko II musiał uciekać z kraju i utracił koronę.

28. Bezkrólewie i upadek Polski (1034 – 1039) • Jeszcze przed śmiercią Mieszko II zdołał wrócić do kraju, ale korony już nie odzyskał. • Po śmierci Mieszka II jego żona Rycheza i syn Kazimierz musieli uciekać do Niemiec. • W kraju zaczęły się bunty możnowładców (np. bunt Miecława na Mazowszu), które powodowały rozbicie kraju.

29. Bezkrólewie i upadek Polski (1034 – 1039) • Ludność obciążona dużymi podatkami i dziesięcinami zbuntowała się pod hasłem powrotu do pogaństwa. • W 1039 r. najechał na Polskę książę czeski Brzetysław (zniszczył Gniezno, wywiózł relikwie św. Wojciecha i odebrał Śląsk). Obok: Rycheza – żona Mieszka II

30. KAZIMIERZ ODNOWICIEL (1039 – 1058) • Kazimierz Odnowiciel przy pomocy wojsk niemieckich i ruskich zjednoczył na nowo Wielkopolskę, Małopolskę, Mazowsze i Śląsk. • Przeniósł stolicę ze zrujnowanego Gniezna do Krakowa. • Częściowo odbudował zniszczoną przez reakcję pogańską organizację kościelną.

31. KAZIMIERZ ODNOWICIEL (1039 – 1058) Mapa: Polska za Kazimierza Odnowiciela.

32. BOLESŁAW ŚMIAŁY (1058 – 1079) • BOLESŁAW ŚMIAŁY (SZCZODRY) umocnił państwo, odbudował zniszczoną organizację kościelną. • Organizował wyprawy na Ruś i Węgry, osadzał na tamtejszych tronach swoich kandydatów. • W sporze papieża Grzegorza VII z cesarzem Henrykiem IV popierał papieża. • W 1076 r. koronował się w Gnieźnie na króla za zgodą papieża.

33. BOLESŁAW ŚMIAŁY (1058 – 1079) • prawdopodobnie podczas nieobecności króla w kraju wybuchł bunt możnych, biskup krakowski Stanisław był ich przywódcą, lub wstawił się za nimi u porywczego króla, • w 1079 r. król kazał biskupa poćwiartować, za co spotkała go klątwa Kościoła, • musiał uciekać z kraju na Węgry, a tron objął jego brat Władysław Herman,

34. WŁADYSŁAW HERMAN (1079 – 1102) • WŁADYSŁAW HERMAN był nieudolnym władcą. • W polityce zagranicznej przeszedł do obozu cesarskiego i nie starał się o koronę królewską. • O polityce wewnętrznej decydował nie książę, lecz jego wojewoda Sieciech. • Funkcję „stolicy” pełnił w jego czasach Płock.

35. WŁADYSŁAW HERMAN (1079 – 1102) • Jeszcze za życia w 1097 r. Władysław Herman został zmuszony przez możnych do podziału kraju między siebie i swoich synów Zbigniewa i Bolesława.

36. WALKA O WŁADZĘ Po śmierci Władysława Hermana Bolesław Krzywousty przy poparciu rycerstwa wygnał Zbigniewa z kraju (1107).

37. BOLESŁAW KRZYWOUSTY (1102 – 1138) • 1109 – najazd króla niemieckiego Henryka V w obronie wypędzonego Zbigniewa • obrona Głogowa • bitwa na Psim Polu • obrona Bytomia • ostateczne zwycięstwo Krzywoustego w wojnie.

38. BOLESŁAW KRZYWOUSTY (1102 – 1138) • 1116 – podbój Pomorza Gdańskiego • 1124 – podporządkowanie Pomorza Zachodniego (książę Warcisław uznał zwierzchnictwo Polski) • 1138 – testament i śmierć Krzywoustego

39. STATUT KRZYWOUSTEGO (1138) • Żeby zapobiec walkom o władzę po swojej śmierci Bolesław Krzywousty podzielił kraj między swoich synów i ustanowił zasadę senioratu. • Najstarszy w rodzie Piastów miał być zwierzchnikiem pozostałych, dostawał tzw. dzielnicę senioralną i w imieniu wszystkich prowadził politykę zagraniczną.

40. POLSKA DZIELNICA SENIORALNA WŁADYSŁAW WYGNANIEC (ŚLĄSK) BOLESŁAW KĘDZIERZAWY (MAZOWSZE I KUJAWY) MIESZKO STARY (WIELKOPOLSKA) HENRYK SANDOMIERSKI (ZIEMIA SANDOMIERSKA) SALOMEA + KAZIMIERZ SPRAWIEDLIWY (ZIEMIA ŁĘCZYCKA) STATUT KRZYWOUSTEGO (1138)

41. ŻYCIE W PAŃSTWIE PIERWSZYCH PIASTÓW

42. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW- GRODY I PODGRODZIA • GRODY – osady obronne otoczone wałami, mające rozbudowany system obronny, strzegły granic państwa, a wewnątrz kraju były siedzibami władców lub ich urzędników (kasztelanów), budowane w miejscach z natury obronnych tj. w widłach rzek, pośród jezior, na wzgórzach.

43. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW- PODGRODZIA • PODGRODZIA – to osady przylegające do grodów, mieszkała w nich ludność pracująca na potrzeby grodów. Mieszkańcami podgrodzi byli: • rzemieślnicy • kupcy • wojowie • służba

44. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW - DRUŻYNA • DRUŻYNA – wojsko pierwszych Piastów, składało się z kilku tysięcy wojów utrzymywanych wraz z rodzinami przez władcę. Wojowie mieszkali w grodach i wyruszali z władcami na wyprawy wojenne. Od połowy XI wieku władcy przestali bezpośrednio utrzymywać wojów i zaczęli osadzać ich na ziemi.

45. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW - DRUŻYNA

46. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW - PIENIĄDZ • Początkowo wybijano niewiele monet i służyły one raczej dla podkreślenia znaczenia władcy, niż jako środek płatniczy. Później ich ilość znacznie wzrosła. Na zdjęciu denar z czasów Bolesława Chrobrego.

47. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW – ciężary prawa książęcego • DANINY – rodzaj świadczeń na rzecz władcy, uiszczane były najczęściej w zbożu lub zwierzętach hodowlanych. • POSŁUGI – rodzaj świadczeń na rzecz władcy, polegający na obowiązku budowy i naprawy grodów, goszczeniu władcy, w czasie jego objazdu po kraju, udziale w pospolitym ruszeniu w czasie najazdu wroga

48. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW – osady służebne • Wokół grodów tworzono osady służebne. Mieszkała w nich ludność niewolna, głównie jeńcy wojenni. Uprawiali oni ziemię i świadczyli władcom ściśle określone usługi (stąd powstawały nazwy miejscowości np.) • w Winiarach uprawiano winorośl, • w Kobylnikach hodowano konie, • w Grotnikach wyrabiano groty do strzał, • w Zdunach produkowano garnki,

49. POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW – zarządzanie państwem • Władca uznawał państwo za swoją własność. Samodzielnie nakładał podatki, zawierał sojusze i decydował o wojnach (państwo patrymonialne).