1 / 62

F amilienamen in Limburg

F amilienamen in Limburg. Maastricht, 30 oktober 2013 Ann Marynissen Universität zu Köln. ontstaan van de familienamen. familienaam = erfelijk overgedragen naam Germaans eennaamsysteem: variëren met componenten van samenstelling, bv. Hildebrand + Gertrud > Hildegeer

jacoba
Download Presentation

F amilienamen in Limburg

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Familienamen in Limburg Maastricht, 30 oktober 2013 Ann Marynissen Universität zu Köln

  2. ontstaan van de familienamen • familienaam = erfelijk overgedragen naam • Germaans eennaamsysteem: variëren met componenten van samenstelling, bv. Hildebrand + Gertrud > Hildegeer • vroegmiddeleeuws tweenamensysteem: voornaam + toenaam, bv. 1047 Arnulfus filius Theoderici (Doornik); 1089 Rodbertus agnomine Freso (Robrecht de Fries)

  3. oorzaken • christianisering: beperkt aantal bijbelse namen: Johannes, Petrus; Maria, Catharina • verarming door vernoeming: bv. 867 Liodricus, zoon: Liodricus (aan de IJzer) • onderscheidingsdrang, bv. Berthout de Berlaer; Berthout de Berchem de Ranst • bevolkingstoename in de steden • typeren van de medemens, bv. Roobaert

  4. waar en wanneer? • vaste geslachtsnamen vanaf de 13de eeuw in het zuiden: in de Vlaamse steden in de 14de-15de eeuw, iets later in Brabant en Limburg • 16de-17de eeuw: Holland • 18de-19de eeuw: Friesland, Groningen, Drenthe • officiële registratie in Franse tijd: • België: in 1795, tal van archaïsmen in spelling bewaard • Nederland: 1811, invloed van spelling Siegenbeek (1804)

  5. familienamengeografie • familienamen zijn streekgebonden • familienamengeografie: studie van de ruimtelijke verdeling van afzonderlijke familienamen / van types familienamen

  6. methode • computerprogramma voor de verspreiding van iedere familienaam in België en Nederland • materiaal: • België: bevolkingsregister 31 december 1987 • Nederland: telefoonabonnees PTT 1993 (vanaf 2 abonnees in een gemeente)

  7. karteermethoden • verspreiding van één naam: vlakkenkaarten met kleuren of symbolen • België (1997): www.familienaam.be • Nederland (2007):www.meertens.knaw.nl/nfb • geconcentreerde verspreiding in een kerngebied, waar de bakermat van de naam ligt, bv. Van Keymeulen, Konijn, Van Mechelen

  8. verspreiding van types familienamen: variabelenkaarten met symbolen, bv. (van) brussel/brusselman(s)/brusselaars

  9. indeling van familienamen • criteria: inhoud / vorm 1. lexicale motivering: historisch-etymologische betekenis van de naam 2. grammaticale motivering: opbouw van de naam

  10. lexicale motivering van familienamen • 5 groepen: • afstammingsnamen, bv. Thijs, Jacobs; Roosen, Verjans; Ooms, Neven • beroepsnamen, bv. Timmermans, Ketelslegers, Knapen • eigenschapsnamen, bv. De Groot, Crommen, Voets, Wolfs, Vos, Haenen • woonplaatsnamen, bv. Vandebosch, Steegmans, Vandeweyer • herkomstnamen, bv. Vanspauwen, Vandormael, Hex

  11. grammaticale motivering van familienamen • casus: nominatief / genitief / lokatief • woordvorming: lidwoord / suffix / voorzetsel • grammaticale motivering overstijgt de lexicale motiefgroepen

  12. afstammingsnamen • casus: • nominatief: FN Willem, Willemse, Willemsen, Florizoone, Roggeman, Roelofsma; Beele, Mabesoone • genitief: FN Willems, Roelofs, Thysmans, Willemen, Jaenen; Grieten, Baeten, Roosen, Luyten/Luyts

  13. woordvorming: afleiding en samenstelling: • -sen < -sone: FN Willemsen, Florizoone, Jansseune, Mabesoone • -(s)ma(n): FN Roggeman < Rogier, Thijsmans, Jansema, Roelofsma • diminuering: FN Reintjens < Reinaert, Drieskens < Andries • diverse vleisuffixen: -en, -el, -tack, FN Lemmens < Lambertus, Gijsels < Gijsbrecht, Wuytack < Wouter • titel + voornaam: FN Serclaes < des herenNicolaes, Serneels < des heren Cornelius; Vercleren < vrouwe Clara, Verjans < vrouwe Johanna • adjectief + voornaam: FN Grootjans, Schoonjans, Sterckendries • dubbelevoornaam: FN Coppejans < Jacob + Jan, Coppieters , Goossenaerts < Goswin + Aernout

  14. beroepsnamen • casus: • nominatief: FN Smit, De Bakker, Meijering • genitief: FN Smeets, Beckers, Winnen; Smulders, Swennen, Smeyers • woordvorming: • lidwoord: FN De Backer, Den Boer, D’Olieslaeger • diverse suffixen: -(s)ma(n)(s), -ing/-ink, -ken: FN Postma, Molemans, Bekkering, Smekens

  15. eigenschapsnamen • casus: • nominatief: FN De Groot, Groot, Haan, D’Haene • genitief: FN Grooten, Schrooten, Haenen, Saenen • woordvorming: • lidwoord: bv. De Jong, Den Ouden, Devos • diverse suffixen: bv. Mooijaart, Magerman

  16. woonplaatsnamen • casus: • nominatief: FN Berg, Bergman • genitief: FN Bergs, Bergmans • lokatief: FN Van den Berg • woordvorming • suffixen: FN Lindemans, Hofman, Broekaert, Dijkstra • voorzetsels: • van/ver: FN Vanderlinden/Verlinden • andere voorzetsels: FN Uitenbogaert, Opdenacker, Ten Hove, Indestege, Aendenboom, Angenendt

  17. herkomstnamen • casus: • nominatief: FN Amsterdam • genitief:FN Berkelmans • lokatief: FN Van Berkel • woordvorming: • lidwoord: FN De Vlaeminck • suffixen: FN Keulenaers, Gelderman • voorzetsel: FN Van Vlaenderen

  18. de verspreiding van familienamen is regionaal bepaald: structureel verschillende types per regio • prototypische Limburgse familienamen: courantste types: lexicaal/grammaticaal

  19. de frequentste motiefgroep aan de hand van de 100 frequentste namen per provincie in Vlaanderen en Nederland

  20. Procentueel aandeel van de patroniemen aan de 100 frequentste namen per provincie in Vlaanderen en Nederland

  21. typisch Limburgs: patroniemen • lexicale motivering van de Limburgse familienamen: • patroniemen: cfr. top-20 Limburg

  22. top-20 Limburgse familienamen • Belgisch-Limburg (1987) 1. Claes 11. Maes 2. Peeters 12. Aerts 3. Janssen 13. Jans 4. Hermans 14. Smeets 5. Martens 15. Houben 6. Jacobs 16. Reynders 7. Gielen 17. Daniëls 8. Thijs 18. Wouters 9. Lemmens 19. Bosmans 10. Willems 20. Smets • Nederlands-Limburg (1993) 1. Janssen 11. Beckers 2. Smeets 12. Houben 3. Peeters 13. Franssen 4. Peters 14. Timmermans 5. Jacobs 15. Simons 6. Hendriks 16. Lemmens 7. Hermans 17. Geurts 8. Willems 18. Rutten 9. Jansen 19. Theunissen 10. Driessen 20. Habets

  23. typisch Limburgs: genitieven • grammaticale motivering: genitiefvormen ! • sterke uitgang –s • zwakke uitgang –en • genitivering overstijgt de lexicale categorieën: • patroniemen/metroniemen: FN Hermans, Jacobs, Gielen, Houben, Rutten; Thoelen, Cleeren, Achten • beroepsnamen: FN Timmermans, Ketelslegers, Wagemans, Clerckx, Knapen, Swennen • woonplaatsnamen: FN Bamps, Brepoels, Steegen • eigenschapsnamen: FN Wolfs, Haenen, Groven

  24. sterke genitiefuitgang –s: typerend voor het hele zuidoosten van het taalgebied: voorbeelden: • patroniemen : FN op –brecht/-brechts • beroepsnamen: FN Brouwer/Brouwers • woonplaatsnamen: FN Schuurman/Schuurmans

  25. zwakke genitiefuitgang –en: typerend voor Limburg: • bij metroniemen: FN Thoelen, Billen, Cleeren • bij patroniemen: FN Rutten, Vranken, Bollen, Coolen • analogische herstructurering: • zwak > sterk: FN Vranckx/Vrancken, Bols/Bollen, Cools/Coolen • sterk > zwak: FN Moons/Moonen, Daems/Damen, Merckx/Mercken • uitbreiding met –en: FN Theunis/Theunissen, Joris/Jorissen, Thewis/Thewissen, Vaes/Vaessen, Claes/Claesen, Thijs/Thijsen

  26. zwakke genitiefuitgang –en: typerend voor Limburg: • bij beroepsnamen: FN Neefs/Neven, Knaeps/Knapen, Greefs/Greven • met voorgevoegde –s: FN Winnen/Swinnen, Greven/Schreven • bij eigenschapsnamen: FN Vinckx/Vencken, Vliegen, Haesen, Haenen; Caels/Caelen, Corten, Langen, Crommen • met voorgevoegde –s: FN Slangen, Switten, Swijsen, Salden, Schrooten, Schrauwen, Schroyen, Saenen

  27. Verspreiding van de Limburgse naampatronen in Duitsland? (Deutscher Familiennamenatlas, Mainz) • gegenitiveerde beroepsnamen op –s: Küster/Küsters + Decker/Deckers • patroniemen op -en: FN Franken • eigenschapsnamen op –en: FN Kleinen + Jungen + Kahlen • voorzetselnamen met versmelting prepositie + lidwoord: FN Ingen-/Inger-, Angen-/Anger-

More Related