MUHASEBE STANDARTLARI

1. MUHASEBE STANDARTLARI

2. Standart Kavramı • Günümüzde hemen hemen her konuda “standart” kavramı veya uygulaması karşımıza çıkabilir. Standart, çeşitli şekillerde tanımlanabilmektedir. Standart, kimilerine göre “olması gereken,” kimilerine göre “amaca uygunluk derecesi” şeklinde tanımlanmaktadır. • Muhasebe kavram ve uygulamalarında da standartlar söz konusudur. Bu standartlardan bazıları kavramsal düzeyde olup çeşitli düşünceleri yansıtmakta, diğer bazıları da uygulamayı yönlendirmektedir. Bu konudaki standartlaşma, ülkeden ülkeye farklılık gösterebilmektedir. Bu nedenle, muhasebe kavram ve uygulamalarının en yaygın olduğu ülkelerdeki bu konudaki durum ile ülkemizdeki mevcut durum ortaya konacaktır.

3. Standart İhtiyacı • İşletme ile ilgili bilgilerin ihtiyaç sahibi taraflara sunulmasında, finansal raporlar ve Finansal raporların oluşturulması açısından da muhasebe teori ve uygulamaları çok önemlidir. Ülkeler kendi şartlarına, ekonomik yapısına, yasal düzenine, politik sistemine vb. bağlı olarak, işletme ile ilgili faaliyet sonuçlarının ve finansal durumlarının açık, anlaşılır, anlamlı, gerçeğe uygun bir şekilde gösterilebilmesi açısından kendi kurallarını standartlarını oluşturmuşlardır. • Ancak zaman içinde, globalleşme hareketleri artması, uluslararası ticaretin, para ve sermaye hareketlerinin çok önemli boyutlara ulaşması ile birlikte, benzer olayların aynı şekilde ifade edilebilmesi, güvenilir, anlamlı ve gerçeğe uygun karşılaştırılabilir bilgilerin üretilmesi ve tarafların ihtiyaçlarının en iyi şekilde karşılanması açısından, muhasebe alanında uluslararası standartların oluşturulması gereği de ortaya çıkmış ve oluşturulacak yüksek kaliteli standartlarıyla muhasebe riskinin ortadan kaldırılarak daha fazla yatırım, ticaret ve büyümenin gerçekleşmesine olanak sağlamak hedeflenmiştir.

4. Muhasebe Standartlarının Oluşturulması • Kamu sektörü tarafından yasama yoluyla, • Özel sektör düzenleyici kuruluşları vasıtasıyla, • Kamu sektörünün muhasebe standartları düzenleme yetkisini bir kuruluşa devretmesi

5. Muhasebe Standartlarının Yasama Yoluyla Oluşturulması Muhasebe standartlarının kanunlar, yönetmelikler, direktifler ve benzeri yöntemlerle devlet tarafından belirlenmesi durumudur. • Yasama, muhasebe standartlarını belirlerken bu standartlara uyulmaması durumunda uygulanacak cezaları da belirleyerek, standartların uygulamasında yaptırımlar getirmektedir. • Örneğin,Avrupa Birliği’nde muhasebe standartları Konsey direktifleri, Türkiye’de ise Maliye Bakanlığı Muhasebe Sistemi Tebliği ve SPK Muhasebe Standartları tebliğleri...

6. Muhasebe Standartlarının Özel sektör düzenleyici kuruluşları vasıtasıyla Oluşturulması • Muhasebe standartlarının belirlenmesinde özel sektör düzenleyici kuruluşlarının görev alabilirler ve özel sektörce oluşturulan bu standartların uygulanması tamamıyla ihtiyari olmaktadır. • Bu kuruluşlar dernek, vakıf ve birlik şeklinde örgütlenen ve özel sektör temsilcilerinin içinde bulundukları yerel veya uluslararası kuruluşlardır. • Özel sektör düzenleyici kuruluşları otoritelerini ve standartlara uyumu sağlayabilmek için geniş fikir alışverişleri, standart taslaklarının dolaştırılarak görüşler alınması, belirlenecek standartlara temel oluşturmak üzere bir kavramsal çerçevenin kabul edilmesi gibi “uzlaşma arayışı” olarak adlandırılan geniş bir prosedür uygulama yoluna başvurmaktadırlar. • Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu, Amerika’da 1973 yılına kadar muhasebe standartlarının belirlenmesinde etkin rolü olan Muhasebe Standartları Kurulu (APB) bu tip kuruluşlara örnek olarak gösterilebilir.

7. Muhasebe Standartlarının Kamu Sektörünün Muhasebe Standartları Düzenleme Yetkisini Bir Kuruluşa Devretmesi Yoluyla Oluşturulması Muhasebe standartlarını belirleme yetkisinin hükümet desteği bulunan bir kuruluşa devredilmesi yöntemidir. • Bu yöntem ABD’de tipik olarak uygulanmakta olup; Kongre muhasebe yükümlülüklerini belirleme yetkisini Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na (SEC) devretmiştir. • Türkiye’de ise Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu bu kapsamdadır.

8. Muhasebe Standartlarının Oluşturulmasına Yönelik Yapılan Çalışmalar • Amerika, İngiltere, Almanya, IASC, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler (BM), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ve Menkul Kıymetler Komisyonları Uluslararası Örgütü (IOSCO) tarafından muhasebe standartları konusunda çalışmalar yapılmıştır.

9. ABD ABD’de muhasebe standartları oluşturulması süreci 1939’da başlamış ve günümüzde Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB), muhasebe standartlarını belirlemektedir. 2006 yılı itibariyle 158 adet FASB standardı yayınlanmıştır.

10. Avrupa Birliği-1 • AB'nde muhasebe uyumlaştırması; şirketler hukuku uyumlaştırma programının bir parçasıdır. Avrupa sermaye pazarının gelişmesinde, üye ülkeler arasında ticarette, işletmeler arası ilişkilerde, şirket devir ve birleşmelerinde muhasebe uyumlaştırılması bir çerçeve oluşturmaktadır. • AB şirketler hukuku uyumlaştırmasında kullanılan enstrümanlar genellikle direktiflerdir. Direktif üye ülkelere atıf edilen yasal enstrümanladır. Bu uyumlaştırma tekniği dünyanın başka bir yerinde kullanılmamakta ve diğer tekniklerin hazırlanış ve etkileri yönünden farklılık göstermektedir. AB 1., 4., 7., ve 8 Direktifleri muhasebe uygulamalarını düzenlemiştir. Direktiflerin muhasebe açısından en önemli avantajı; muhasebe kurallarını AB ülkelerinin hepsinde birden yürürlüğe sokarak muhasebe uyumlaştırmasına katkı yapmasıdır.

11. Avrupa Birliği-2 • Avrupa Birliği Komisyonu, 2005 yılından itibaren tüm Avrupa Komisyonu borsa üyesi işletmeler için IASC standartları gerekli planları duyurmuştur. • Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 19.7.2002 tarihli ve (EC)1606/2002 sayılı tüzüğü ile belirli tipteki yaklaşık 7500 şirketin uluslararası muhasebe standartlarını uygulamasını istemiştir. Diğer taraftan Avrupa Birliği Komisyonu bu düzenlemeyi (EC)1725/2003 sayılı ve 29.9.2003 tarihli düzenleme ile IAS-1-41 arasındaki standartları uygulamaya karar vermiştir. Bu düzenlemenin ekinde 41 adet IAS yer almıştır.

12. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB)-1 • IASB ; merkezi Londra-İngiltere’de bulunan, bağımsız, özerk muhasebe standartları hazırlama ve yayınlama konusunda genel kabul görmüş tek otoritedir. • Kurul üyeleri, dokuz kişiden oluşur. Kurul; kamu yararına, genel amaçlı finansal tablolarda, şeffaf ve karşılaştırılabilir bilgiyi gerekli kılan, tek ve yüksek kalitede, anlaşılabilir ve uygulanabilir küresel muhasebe standartları geliştirmeye amaçlamaktadır. • Kurul, ulusal muhasebe standardı belirleyicileri (yapıcıları) ile birlikte çalışarak, dünya genelinde muhasebe standartlarını birbirine yakınlaştırmayı amaçlamaktadır. Uluslararası Muhasebe Standartları bu kurul tarafından hazırlanır ve yayımlanır.

13. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB)-2 • Kurul Uluslararası Muhasebe Standardı (IAS) (2005 öncesi) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standardı (IFRS) yayınlamaktadır. • IFRS’nin kapsamı raporlamayı da içerecek şekilde daha geniştir.

14. Uluslararası Muhasebe Standartları-1 IFRS 1 Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının İlk Kez Uygulanması IFRS 2 Hisse Senedi Esas İşlemler IFRS 3 İş Birleşmeleri IFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri IFRS 5 Kullanım Dışı Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler IFRS 6 Maden Kaynaklarının Keşfi ve Değerlendirilmesi IFRS 7 Finansal Araçlar: Sunum Frame-work: Finansal Tabloların Hazırlanması ve sunumunun Genel İlkeleri IAS 1- Mali Tabloların Sunumu IAS 2- Stoklar IAS 7- Nakit Akım Tablosu IAS 8- Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklik ve Hatalar IAS 10- Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar IAS 11- İnşaat Sözleşmeleri IAS 12- Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler IAS 14- Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması IAS 16- Maddi Duran Varlıklar IAS 17- Kiralama İşlemleri *IAS-3 kalktı yerini IAS-27-28,IAS-4 geri çekildi yerini IAS-16-22-38, IAS-5 kalktı yerini IAS-1, IAS-6 kalktı yerini IAS-15, IAS-9 Kalktı yerini IAS-38,IAS-13 kalktı yerini IAS-1 aldı.IAS-15 Yürürlükten kalktı.

15. Uluslararası Muhasebe Standartları-2 IAS 18- Hasılat IAS 19- Çalışanlara Sağlanan Faydalar IAS 20- Devlet Teşvik ve Yardımları IAS 21- Kur Değişiminin etkileri IAS 23- Borçlanma Maliyetleri IAS 24- İlişkili taraflar IAS 26- Emeklilik Planları IAS 27- Konsolide Mali Tablolar IAS 28- İştiraklerin Muhasebeleştirilmesi IAS 29- Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tabloların Düzeltilmesi IAS 30- Bankalar ve Benzeri Finansal Kuruluşların Mali Tabloları. IAS 31- Müşterek Yönetime Tabi Ortaklıkların Muhasebeleştirilmesi IAS 33- Hisse Başına Kazanç IAS 34- Ara Mali Tablolar IAS 36- Varlıklarda Değer Düşüklüğü IAS 37- Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Şarta Bağlı Varlıklar IAS 38- Maddi Olmayan Varlıklar IAS 39- Finansal enstrümanlar: Tanımlama ve Değerlendirme IAS 40- Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller IAS 41- Tarımsal Faaliyetler * IAS-22 Yürürlükten kalktı yerini IFRS-3, IAS-25 kalktı yerini IAS-40 aldı.

16. SERMAYE PİYASASI KURULU (SPK) MUHASEBE STANDARTLARI • Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ’ni (Seri : XI, No:25) 15 Kasım 2003 tarih ve 25290 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Bu tebliğin amacı; SPK’ya tabi işletmeler tarafından düzenlenecek mali tablo ve raporlar ile bunların hazırlanması ve ilgililere sunulmasına ilişkin muhasebe ilke ve kurallarını belirlemektir. • Seri:XI, No:25 sayılı Tebliğ, 33 adet IFRS’yi kapsamakta ve 34 Kısımdan oluşmaktadır. Her kısımda bir standart açıklanmaktadır.Bu standartlar 2005 yılında uygulanmaya başlanmıştır.

17. Türkiye’de Muhasebe Standartlarını Oluşturulmasına Yönelik Yapılan Diğer Çalışmalar • İktisadi Devlet Teşekküllerini Yeniden Düzenleme Komisyonu, • Türkiye Bankalar Birliği (TBB), • Türkiye Standartları Enstitüsü Muhasebe Standartları Özel Daimi Komitesi, • Sigorta Murakabe (Denetleme) Kurulu, • Maliye Bakanlığı Koordinatörlüğünde Kurulan Muhasebe Standartları Komisyonu, • Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), • TTK Değerleme İlkeleri ve Muhasebe Standartları çalışmaları…

18. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu • Türkiye’deki muhasebe ve finansal raporlamaya ilişkin çok başlıklı uygulamaya son vermek amacıyla, 4487 sayılı Kanunla muhasebe standartlarını oluştumak ve yayımlamak üzere idari ve mali özerkliğe sahip, kamu tüzel kişiliğini haiz Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) kurulmuştur. Kurul 07.03.2002 tarihinde faaliyete geçmiştir. • 2006 sonu itibariyle 38 adet standart yayınlamıştır.

19. TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARIN UYGULANMASI • Türk Ticaret Kanunu Tasarısıyla halka açık olsun olmasın ülkedeki tüm işletmelere muhasebe ve finansal raporlama konularında TMSK tarafından yayımlanan, IFRS‘ ye uyumlu Türkiye Muhasebe Standartları'na uymaları mecburiyeti getirilmektedir. Bir diğer ifadeyle bu mecburiyet Türkiye’de Türk Ticaret Kanunu'na tabi tüm işletmelerin yasal mali tablolarını hazırlarken IFRS ile tam uyumlu TMS‘ yi uygulamak durumunda olduklarını hükmetmektedir.

20. Türkiye Muhasebe Standartları-1 • Kavramsal Çerçeve • TFRS 1 : Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulaması • TFRS 2 : Hisse Bazlı Ödemeler • TFRS 3 : İşletme Birleşmeleri • TFRS 4 : Sigorta Sözleşmeleri • TFRS 5 : Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler • TFRS 6 : Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi • TMS 1 : Finansal Tabloların Sunuluşu • TMS 2 : Stoklar • TMS 7 : Nakit Akış Tabloları • TMS 8 : Muhasebe Politikaları,Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar • TMS 10 : Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar • TMS 11 : İnşaat Sözleşmeleri • TMS 12 : Gelir Vergileri • TMS 14 : Bölümlere Göre Raporlama • TMS 16 : Maddi Duran Varlıklar • TMS 17 : Kiralama İşlemleri • TMS 18 : Hasılat

21. Türkiye Muhasebe Standartları-2 • TMS 19 : Çalışanlara Sağlanan Faydalar • TMS 20 : Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması • TMS 21 : Kur Değişiminin Etkileri • TMS 23 : Borçlanma Maliyetleri • TMS 24 : İlişkili Taraf Açıklamaları • TMS 26 : Emeklilik Fayda Planlarında Muhasebeleştirme ve Raporlama • TMS 27 : Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar • TMS 28 : İştiraklerdeki Yatırımlar • TMS 29 : Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama • TMS 30 : Bankalar ve Benzeri Finansal Kuruluşların Finansal Tablolarında Yapılacak Açıklamalar • TMS 31 : İş Ortaklıklarındaki Paylar • TMS 32 : Finansal Araçlar: Sunum • TMS 33 : Hisse Başına Kazanç • TMS 34 : Ara Dönem Finansal Raporlama • TMS 36 : Varlıklarda Değer Düşüklüğü • TMS 37 : Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar • TMS 38 : Maddi Olmayan Duran Varlıklar • TMS 39 : Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme • TMS 40 : Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller • TMS 41 : Tarımsal Faaliyetler