Azərbaycan 1970-1980-ci illərdə Plan Azərbaycanda sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyət.

1. Azərbaycan 1970-1980-ci illərdə Plan Azərbaycanda sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyət. 70-80-ci illərdə sosial-iqtisadi və aqrar sahədə həyata keçirilən tədbirlər. Azərbaycanda mədəni quruculuğun inkişafında yeni mərhələ.

2. Ədəbiyyat • Azərbaycan tarixi 7 cilddə,Ⅶcild.Bakı.2003. səh 445-584. • Siyasi tarix (mühazirə kursu) IIhissə.Bakı, 1995. • Məmmədov İ.Məmmədov C. “Siyasi tarix” Bakı 1998.səh 291-296. • Azərbaycan kp mk Plenumların materialları.Bakı,1969-1982.

3. Azərbaycanın tarixində 1969-cu dönüş ili mərhələsi. Avqust plenumunda (1969) respublikanın iqtisadiyyatı dərin və hərtərəfli təhlil edildi. 1969 iyulun 14-də Azərbaycan KPMK-nın plenumu H.Ə.Əliyevi Mərkəzi Komitənin birinci katibi seçdi. Təsərrüfata rəhbərlikdə Ciddi nöqsanlar olduğu qeyd edildi və onları aradan qaldırmaq yollarını göstərdi. Mənəvi quruculuğda Idealoji işdə

4. Dövlət əmək intizamını möhkəməndirmək Respublikada mədəni psixaloji iqlimi sağlamlaşdırmaq İdarəçilik sistemini möhkəmləndirməklə dövlət hakimiyyəti orqanlarının işini yönəltdi: Xalqın iqtisadi siyasətini Sosial –mədəni tərəqqisinəl Milli oyanış siyasətinə

5. Respublikada qanunçuluğun hüquqi bazasını möhkəmləndirməklə 1978 ci il Azərbaycan SSR Konistitutsiyasını hazırlayan Komissiyanın sədri. 1978 aprelin 21-də Azərbaycan SSR-in yeni konistitusiyasını 1978 may ayında Naxçıvan MSSR-in yeni konstitusiyası Azərbaycan SSR Konstitusiyasında Azərbaycan Dilinin dövlət dili statusunu saxladı.

6. 70- ci illərdə Azərbaycanda (1969-1982) 14 ildə 250-dən çox fabrik zavod istehsal sexləri Sənaye istehsalı 2 dəfə 2 milyondan çox adamın mənzil şəraiti yaxşılaşdı. Xalq istehlakı malları Respublikada milli gəlirin Ümumi həcmi 2,5 dəfə Kənd təssərüfatında məcmu məhsul 2,7dəfə

7. Xalqın mənəvi dəyərlərinin və təbliğinə diqqət 1977-ci ildə Nizami irsinin yenidən öyrənilməsi haqqında qərar qəbul edildi. 1982-ci ildə H.Cavidin cəsədinin qalıqları İrkutsk vilayətindən gətirilərək Naxçıvanda dəfn edildi.

8. 70-ci illərdə ucaldıldı Sevastopolda 77-ci Divizyanın şəriətinə böyük abidə Taqonroqda 416-cı Azərbaycan Divizyasının böyük qələbəsinə xatirə ansamblı 1978-ci ildə Bakı şəhəri faşizm üzərində böyük qələbədə oynadığı rola görə Lenin ordeni ilə təltif edildi.

9. Respublikada kadr potensialının möhkəmləndirilməsinə Diqqət Minlərlə Azərbaycanlı gənclər digər şəhərlərə təhsil və elm ocaqlarına oxumağa göndərildi. 70-80 ci illərdə SSRİ-nin hərb məktəblərində müxtəlif hərbi Ixtisaslar üzrə yüzlərlə azərbaycanlı zabit hazırlandı

10. Milli özündərk prosesi nəticəsində Bakı rayonlarına “Nizami” “Nəsimi” adları verildi. “Gəncə” sozu yasaq edildiyi vaxt “Yeni Gəncə” qəsəbəsi. Yuxarı Qarabağda “Əsgəran” adlı rayon yaradıldı. Naxçıvanda “Babək ” rayonu “İran Azərbaycanı” terminini “Cənubi Azərbaycan” termini ilə əvəz edildi.

11. XX əsrin 70-80 ci illəri Azərbaycan iqtisadiyyatının yüksəliş dövrü kimi tarixə daxil olub SSR-i höküməti Azərbaycanda sənayenin və kənd təsərrüfatının intensiv inişafı üçün. Beş xüsusi qərar qəbul etdi Kapital qoyuluşu 32 milyard manat təşkil edirdi. Sovet dövrünün əvvəlki 50 ilində və cəmi istifadə edilən vəsaitdən 2,1 dəfə çox idi. Bu kapitalın 45%-dən çoxu ayrılmışdı. Maşınqayırmaya Tikinti materiallarına Neft-Kimyaya Yeyinti sənayesinə Kimyaya

12. 80-ci illərdə neft və qaz istehsalı sahəsində rekord nəticələr əldə edildi. 13 milyon ton neft hasil edildi. 14 milyard kubmetr təbii qaz hasil edildi. 70-80-ci illərdə Azərbaycan rayonlarının Qazla təmin edilməsi başa çatdırıldı.

13. 1970-80 ci illərdə 218 yeni sənaye müəsissəsi istifadəyə verildi Bakı kondisioner zavodu Mingəçevirdə elektrik stansiyası Gəncədə Əli-Bayramlı (Şirvan) məişət cihazlar zavodu Ağdam dəzgahqayırma zavodu Xalça kombinatı Qənnadı fabriki Çini-saxsı qablar zavodu

14. 70 –ci illərdə neft sənayesinin inkişafında yeni dəyişikliklər baş verdi. 22 yeni neft və qaz yatağı kəşf olundu. Üzən buruqlardan “Azərbaycan” “Xəzər” vasitəsilə dənizin dərinliyində quyular qazılldı. Neft mədənlərinin yarıdan çoxu avtomatlaşdırıldı. Dərin Dəniz özlüləri hazırlayan zavod tikilib,1986-cı ildə işə başladı. Respublika energetika sənayesi sürətlə inkişaf edirdi. 70 ci illərin ortalarında Tərtər SES Araz çayı üzərində İran ilə birlikdə SES tikildi. 1981-1984 cü Illərdə Şəmkir SES

15. Azərbaycan Xalq təsərrüfatın inkişaf etdirilməsi üçün yeni dəmiryolu xətləri istifadəyə verildi. Ağdam-Xankəndi Ağstafa-İcivan Yevlax-Balakən 1970-1980-ci illərdə metro tiintisi sahəsində yeni xətlər işə salındı. 1970 –ci ildə “Ulduz” stansiyası 1972-ci ildə “Bakı Soveti” “Neftçilər” metro xətti 1979-cu ildə “Əhmədli” stansiyası 1985 –ci ildə “Memar Əcəmi” stansiyası

16. Azərbaycanın dəniz nəqliyyatı da inkişaf edirdi.Dəniz vasitəsi ilə yük daşınırdı. Polşaya Qazaxıstana Ruminyaya Sibirə Əlcazairə İtaliyaya

17. 1970-80 ci illərdə respublikada kənd təsərrüfatının təbii-iqtisadi zonalar üzrə səmərəli ixtisaslaşması və təmərküzləşməsi tələb olunurdu. Muğan Pambıqçlıqla 18 rayon məşğul idi. Mil Şirvan Tərəvəzçilik zonaları Lənkəran-Astara Quba-Xaçmaz Çayçılıq Lənkəran-Astara Mərkəzi Aran Taxılçılıq Şəki İsmayıllı Üzümçülük Bütün təbii-iqtisadi zonalarda yetişdirilirdi.

18. 80-ci illərin ikinci yarısında Azərbaycan iqtisadiyyatında ciddi geriləmə prosesi başlandı. Ölkənin ictimai-siyasi rejimində baş verən gərgin hadisələr 1987-ci ildə erməni millətçilərinin “Dağliq Qarabağ” ətrafında baş verən hadisələr. İqtisadiyyatın tənəzzülünü sürətləndirir. Moskvada yüksək vəzifələr tutan erməni millətçiləri Əsaslı vəsait ildən-ilə azaldıldı 1985-ci ildə alkoqolizmə qarşı mübarizə adı altında qərar Yüksək gəlir verən üzümçülüyün ləğvi.(107 min hektar üzüm sahəsi)

19. Nəticədə, • 1988-ci ildə Gəncə avtomobil zavodu • AKTİ-nin tələbə şəhərciyinin tikintisi dayandırıldı. • Neft hasilatı qaz hasilatı azaldıldı. 1980-ci illərin ikinci yarısında Azərbaycan sənayesi ziddiyyətlər çox çətin və ağır bir dövr keçirirdi.Səbəbi iqtisadi inkişafa mane oldu. Yenidənqurma Millətlərarası toqquşmalar. Rəhbərliyin zəifliyi.

20. Azərbaycanda mədəni quruculuq:Əhalinin rifahı və məişəti, maarif, təhsil və incəsənəti. Respublikanın 70-80-ci illərdə iqtisadi yüksəlişi xalqın rifahının yaxşılaşmasına şərait yaratmışdır. Fəhlə və qulluqçuların orta əmək haqqı 80-ci illərdə 1,3 dəfə artmışdır. Kolxozçuların orta aylıq əmək haqqı isə 1,5dəfə artmışdır. Qocalığa, əlilliyə görə dövlətdə təqaüd alanların sayı 1989-cu ildə 987 minə çatmışdı.

21. 70 -80 ci illərdə respublikanın şəhər və kəndlərində mənzil tikintisi -3 milyona qədər əhalinin mənzil şəraiti yaxşılaşdırılmışdır. Şirvan (Əli Bayramlı) Mingəçevir Bakı Gəncə Sumqayıt Dənizkənarı park Bakı Dəniz vağzalı Respublika sarayı Gülüstan sarayı

22. 70-80 ci illərdə əhalinin sayı Şəhər əhalisi 53,8% təşkil edirdi. 5 milyon nəfərdən 7,1 milyona çatmışdır. Hər min nəfərə görə təbii artım 20% artmışdır. 1989-cu ildə əhalinin sosial-sinfi strukturu 86,8% -i fəhlə və qulluqçular 12,7 %-i kolxozçular təşkil edirdi.

23. Əhalinin Milli tərkibi 7 milyondan Azərbaycan türkləri 6 milyon Ruslar 392,3 min nəfər Şərqilər 171,4 min nəfər Ermənilər 390,5 min nəfər Avarlar 44,1 min nəfər Yəhudilər v.s.30,8 min nəfər 70-80 ci illərdə 703 min yerlik 1058 ümumtəhsil məktəb binası tikilib istifadəyə verilmişdir. Ümumtəhsil məktəblərin sayı 4356-a çatdırıldı. Bu məktəblərdə 1,4mln qədər şagird təhsil alırdı. Bu məktəblər və müəlimlərin sayı 132min nəfərə qədər artmışdı.

24. 80-ci illərin sonunda Azərbaycanda 2185 məktəbəqədər uşaq müəsissəsi fəaliyyət göstərirdi. 91 pioner və məktəblilər sarayı 1593 pioner düşərgəsi 210 musiqi məktəbi 240-dan çox uşaq idman məktəbi Respublikada peşə təhsili sistemi inkişaf edirdi. 70-80 ci illərdə 100 peşə texniki məktəbi 1990-cı ildə 176 peşə texniki məktəbi Bu məktəblərdə 83 minə Qədər şagird təhsil alırdı.

25. Təsərrüfat, maarif, mədəniyyət, səhiyyə və başqa sahələr üzrə orta ixtisas kadrlar hazırlayan 78 məktəbdə hər il yüzlərlə tələbə təhsil alır. Bakı kitabxanaçılıq texnikumu Şuşa pedaqoji məktəbi Mingəçevir Politexnikomuları Bakı plan iqtisad texnikomu Naxçıvan Politexnikomu Gəncə tikinti-inşaat texnikomu Şəki Pedoqoji məktəbi

26. 70-80 ci illərdə Respublikada Ali Təhsil daha da inkişaf edir. 1971-ci ildə rus dili və ədəbiyyatı (Slavyan Universiteti) 1971-ci ildə Pedoqoji Xarici Dillər İnistitutu 1972-ci ildə Naxçıvanda Dövlət Pedaqoji İnistitutunun filalı 1973-cü ildə Xankəndi Pedoqoji İnistitutu 1976-ci ildə İnşaat Mühəndisləri İnistitutu 1991-ci ildə Gəncə Texnologiya İnistitutu

27. 1980-ci illərin sonlarında respublikada 17 ali təhsil müəsissəsi var idi. Bu ali məktəblərdə 80-ci illərin axırlarında 8500 nəfər müəllim 612 nəfər professor, akademik 3021 nəfər dosent Ali məktəblərdə hər il 100min nəfər tələbə təhsil alırdı • Təkcə Bakı Dövlət Universitetində 13 min tələbə oxuyurdu. • 1970-1982-ci illərdə 17 min gənc azərbaycanlı sovet ittifaqının ali • məktəblərini bitirmişdir.

28. Azərbaycanda milli hərbi kadrlar yetişdirilməsi məqsədi ilə 1971ci ildə C.Naxçıvanski adına respublika orta ixtisaslaşdırılmış internat məktəbinin açılması mühüm hadisə idi. Eyni zamanda respublikadan kənarda hərbi kadrların hazırlanması işinə diqqət artırıldı.

29. Məktəblərdə tədrisin məzmununda dəyişikliklər baş verdi. 1988-ci ildən bütün ali və orta Ixtisas məktəblərindəbu fənn tədris olunmağa başladı. “Azərbaycan tarixi”nin tədrisi artırıldı. 1976-1987-ci illərdə nəşr edildi. 10 cildlik “Azərbaycan Sovet Ensklopediyası” 20 cildlik “Azərbaycan Ədəbiyyatı kitabxanası” 50 cildlik “Dünya uşaq Ədəbiyyatı kitabxanası” 100 cildlik “Dünya ədəbiyyatı kitabxanası”

30. Respublikada 87 muzey o cümlədən tarixşünaslıq muzeyi 1972 ci ildə “Azərbaycan xalçası Və tətbiqi sənət muzeyi”,S. Yeseninin xatirə muzeyi. 1975-ci ildə Ü.Hacıbəyovun və S. Vurğunun ev muzeyi 1981-ci ildə Naxçıvanda H.Cavidin ev muzeyi 1982-ci ildə Bakıda C.Cabbarlının ev muzeyi Gəncədə “Nizami” təsviri sənət qaleriyası, “Nizami dövrü və yaradıcılığ muzeyi”

31. 70-80 ci illərdə Azərbaycan elminin inkişafında mühüm nailiyyətlər əldə olunmuşdu. Elmi müəsissələrin sayı 151-ə.Elmi-tədqiqatinistitutlarının sayı 85-ə çatmışdı. 1972-ci ildə Elmlər Akademiyasının Naxçıvandan Elmi mərkəzi fəaliyyətə başladı. 1978-ci ildə Bakıda kosmik tədqiqatlar Elmi-istehsalat birliyi fəaliyyətə başladı. Elmlər Akademiyasında 30 elmi müəsissə fəaliyyət göstərirdi. Bakı həmin dövrdə “Neft Akademiyası ”adlanırdı. Humanitar-ictimai elmlər sahəsində mühüm nailiyyətlər oldu

32. Beləliklə,70-80 ci illər Azərbaycan mədəniyyətinin Inkişafında mühüm dövrdür.H.Əliyevin milli oyanış siyasəti sayəsində əlverişli Imkanlar açıldı.Bu sahələrə: Ədəbiyyat Mətbuat İncəsənət Elm Təhsil Xalqın mədəni irsinin, tarixinin, dilinin tərəqqisi dövrü oldu.

33. Son