BANKALARDA RİSK YÖNETİMİ

1. BANKALARDARİSK YÖNETİMİ Bankalarda RY Bülent Şenver bsenver@superonline.com bsenver@superonline.com www.bseducation.net

2. RİSK NEDİR? Riski lehe kullanabilme FIRSAT RİSK TEHLİKE BELİRSİZLİK Değişimden kaynaklanan risk Olaylardan kaynaklanan risk bsenver@superonline.com www.bseducation.net

3. İletişim İletişim Ülke RiskiEkonomi Riski BANKAMIN RİSKİ BankacılıkSektörelRiski Müşterilerin RiskiRakiplerin Riski RİSK KAYNAĞI bsenver@superonline.com www.bseducation.net

4. Bankacılık Riskleri • 1.Karlılık Verimlilik Riski • 2.Özkaynak Riski • 3.Likidite Riski • Fonlama Riski • Tahsilat Riski • Tazmin Riski • 4.Aktif Kalitesi Riski • 5.Pasif Kalitesi Riski • 6. Kredi Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

5. Bankacılık Riskleri • 7. Faiz Oranı Riski • Faiz Duyarlılık Riski • Verim Eğrisi Riski • Gizli Opsiyon Riski • Erken Satış Fiyat Riski • Yeniden Yatırım Riski • Net Faiz PozisyonRiski • 8.Döviz Riski • Döviz Pozisyon Riski • Döviz Tedarik Riski • Döviz İşlem Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

6. Bankacılık Riskleri • 9. Muhasebe ve Raporlama Riski • 10. Teknoloji Riski • 11. Sermaye Piyasası İşlemleri Risk • 12. Para Piyasası İşlemleri Risk • 13. Türev Ürünleri Riski • 14. Ülke (Sovereign) Riski • 15. Fiyatlama Riski • 16. Piyasa Riski • 17.Konsantrasyon Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

7. Bankacılık Riskleri • 18.Rekabet Riski • 19. Hırsızlık Riski • 20. Suistimal Risk • 21. Tabi Afetler Riski • 22. Strateji Riski • 23. İnançlı İşlemler Riski • 24. Yanlış/Eksik İşlem Riski • 25. Yasa ve Mevzuat Riski • 26. Merkez Bankası Transfer Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

8. ORGANİZASYON YAPISI Bankaların işlemleri nedeniyle maruz kaldıkları risklerin izlenmesi ve kontrolü için etkin bir “İç Kontrol Fonksiyonu” kurma zorunluluğu getirilmiştir. İÇ KONTROL FONKSİYONU Yönetim Kurulu İç Denetim Merkezi Risk Yönetimi Grubu Teftiş Kurulu bsenver@superonline.com www.bseducation.net

9. İÇ KONTROL FONKSİYONU • İç kontrol fonksiyonu, • Risklerin asgari ve yönetilebilir düzeyde tutulması suretiyle bankanın varlıklarını korumak, • Hataları ve yolsuzlukları önlemek ve bulmak, • Hesap ve kayıt düzeninin doğruluk ve güvenilirliğini sağlamak, • Finansal bilgilerin zamanında hazırlanmasını sağlamak, • Banka faaliyetlerinin yönetim strateji ve politikalarına uygunluğunu sağlamak ile yükümlüdür. bsenver@superonline.com www.bseducation.net

10. Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Fon Akışı Yüksek Risk Yüksek Getiri Düşük Risk Düşük Getiri Yeni Uluslararası Düzenlemeler RİSK YÖNETİMİNİN GELİŞİMİ Gelişmiş ülkelerde kar marjlarının daralmasıyla birlikte ve hızla gelişen iletişim teknolojisinin de katkısıyla uluslararası sermaye gelişmekte olan piyasalara yatırım yapmaya başlamıştır. Yapılan yatırımların geri dönüşünün teminat altına alınması için gelişmiş ülkeler tüm dünyada daha sıkı kuralları empoze etme eğilimindedir. bsenver@superonline.com www.bseducation.net

11. Küreselleşme İçiçe giren piyasalar Giderek artan risk hacmi Bankalar Belirsiz piyasa koşulları Karmaşık ürünler Yasal uygulama ve yaptırımlar Sofistike müşteriler Finans piyasasındaki bu gelişmeler, özellikle Bankacılık sektöründe risk yönetiminin önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. RİSK YÖNETİMİNİN GELİŞİMİ bsenver@superonline.com www.bseducation.net

12. Kreditörler • Risk Derecelendirme • Kuruluşları • Yasal Düzenlemeler Risk - Getiri - Sermaye Hissedar Sermaye Yeterliliği Kar Hedefi ETKİN RİSK YÖNETİMİ Etkin bir risk yönetimi, farklı riskleri entegre bir biçimde yöneterek ve risk- getiri dengesini sağlayarak hissedara katma değeri maksimize eden bir sistem olmalıdır. bsenver@superonline.com www.bseducation.net

13. RİSK YÖNETİMİ RİSK KONTROLÜNÜ DE İÇİNE ALAN DAHA GENİŞ BİR EVRENDİR… • Risk Yönetimi • Riske duyarlı işlerin tanımı • Sermayenin doğru dağılımı ve • yatırımı • Risk/kazanç konsantrasyonu • Riske ayarlı performans ölçümü • Risk Kontrolü • Değerleme kriterlerinin • tesbiti (pozisyon,performans,) • Operasyonel işlemlerin en uygun şekilde yürütülmesi • Raporlama bsenver@superonline.com www.bseducation.net

14. İletişim İletişim Politika ve prosedürlerin doğru uygulanması • Aktif Risk Yönetimi • Limit takibi • Risk analizi • Portföy yönetimi • Risk ilgilendirmesi • vb. Maksimum İletişim Doğru Metodoloji RİSK YÖNETİMİNİN YAPISI bsenver@superonline.com www.bseducation.net

15. R Belirsizlik s zarar kar Risk Yönetim Sistemi J L risk yönetim modelleri risk faktörleri risk unsurları risk ölçümü risk almaiştahı risk davranışları bsenver@superonline.com www.bseducation.net

16. KARŞI KARŞIYA KALINAN RİSKLER bsenver@superonline.com www.bseducation.net

17. BANKACILIK RISKLERI K O L A Y Duy bsenver@superonline.com www.bseducation.net

18. BANKACILIK RISKLERIKOLAY Duy • 1. KARLILIK • 2. OZKAYNAK YETERLİLİĞİ • 3. L İKİDİTE • 4. AKTİF KALİTESİ • 5. YÖNETİM • 6. DUYARLILIK bsenver@superonline.com www.bseducation.net

19. CAMEL Risks KOLAY De Likidite Karlılık Özkaynak Banka Yönetim Aktif Kalitesi Duyarlılık bsenver@superonline.com www.bseducation.net

20. Karlılık “Kar etmiyen bir banka, kalbi kan pompalıyamayan bir vücuda benzer. Zamanla zayıflar, özkaynakları azalır, pahalı borçları artar, likiditesi bozulur, ilk depremde yıkılır!!! ” bsenver@superonline.com www.bseducation.net

21. Kar Ne İşe Yarar? • 1.Kredi karşılığı ayırmaya imkan sağlar • 2.Özkaynak artışı için imkan yaratır • 3.Temettü ödeyecek fon yaratır • 4.Hisse senedi değerinin artmasını sağlar bsenver@superonline.com www.bseducation.net

22. Kar Ne İşe Yarar? • 5.Mevcut Ortakları memnun eder • 6.Yeni Ortakları cezbeder • 7.Büyümek ve risk almak için imkan sağlar • 8.Nakit akışına olumlu katkı sağlar • 9.Kar, ilerideki karlılık oranlarını arttırır bsenver@superonline.com www.bseducation.net

23. Özkaynak Yeterliliği • “Bir bankanın Özkaynakları, o bankanın ileride meydana gelecek zararlar nedeniyle iflas etmemesini sağlar.” bsenver@superonline.com www.bseducation.net

24. SERMAYE YETERLİLİĞİ Sermaye Tabanı SYO = --------------------------------------------------------- = % 8 Kredi riskine göre ağırlıklandırılmış varlıklar ve gayrinakdi krediler ( Kredi Riski ) bsenver@superonline.com www.bseducation.net

25. SERMAYE YETERLİLİĞİ BASEL - 1 BDDK 2002 Öz Kaynaklar SYO = ------------------------------------------- =% 8 Kredi Riski + Piyasa Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

26. SERMAYE YETERLİLİĞİ BASEL - 2 BDDK 2008 Öz Kaynaklar SYO = ------------------------------------------------------- =% 8 Kredi Riski + Piyasa Riski+ Operasyon Riski (kredi derecelendirme) bsenver@superonline.com www.bseducation.net

27. SERMAYE YETERLİLİĞİNİN HESAPLANMASI • I- ANA SERMAYE • A) Ödenmiş sermaye, • B) Kanuni yedek akçeler, • C) İhtiyari ve fevkalade yedek akçeler, • D) Vergi provizyonundan sonraki dönem kârı ve geçmiş yıllar kârı toplamı, • E) Dönem zararı ile geçmiş yıllar zararı toplamı (-). • II- KATKI SERMAYE • A)Genel kredi karşılığı tutarı, • B) Banka sabit kıymet yeniden değerleme fonu (maliyet artış fonu, sermayeye eklenecek iştirak ve bağlı ortaklık hisseleri ile gayrimenkul satış kazançları dahil.), • C) Banka sabit kıymetleri için Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin 4 üncü fıkrasında yer alan katkı sermaye ile ilgili tanımda belirtilen şekilde hesaplanan yeniden değerleme tutarı, • D) İştirakler, bağlı ortaklıklar sabit kıymet yeniden değerleme karşılığı (Menkul kıymetler arasında izlenilen iştirak amaçlı diğer ortaklıklara ilişkin olanlar dahil), • E) Alınan sermaye benzeri krediler, • F) Menkul değerler değer artış fonu, • G) Muhtemel riskler için ayrılan serbest karşılıklar. • III- ÜÇÜNCÜ KUŞAK SERMAYE • IV- SERMAYE (Yönetmelikte öngörülen sınırlar çerçevesinde:I+II+III) • V- SERMAYEDEN İNDİRİLEN DEĞERLER • A) Ana faaliyet konuları para ve sermaye piyasaları ile sigortacılık olan ve bu konulardaki özel kanunlara göre izin ve ruhsat ile faaliyet gösteren mali kurumlara yapılan tüm sermaye katılımlarına ilişkin tutarlar, • B) Özel maliyet bedelleri, • C) İlk tesis giderleri, • D) Peşin ödenmiş giderler, • E) İştiraklerin,bağlı ortaklıkların, sermayesine katılınan diğer ortaklıkların ve sabit kıymetlerin rayiç değeri bilançoda kayıtlı değerinin altında ise aradaki fark, • F) Türkiye`de faaliyet gösteren diğer bankalara verilen “sermaye benzeri krediler”, • G) Şerefiye, • H) Aktifleştirilmiş giderler. • VI- ÖZKAYNAK (IV- V) bsenver@superonline.com www.bseducation.net

28. Likidite Yönetimi • “Likidite kazası, uçak kazasına benzer. Daha önce olmaması bir sonraki uçuşta olmayacağı anlamına gelmez. Dikkat edilmezse, kurallara uyulmazsa, her uçuşta, her şarta göre, ayrı düzenleme yapılmazsa, her an kaza olabilir. Likidite kazası ölümcül kazadır!” bsenver@superonline.com www.bseducation.net

29. Aktif Kalitesi “Aktif kalitesi, Diyarbakır karpuzuna benzer! İçini görmeden dıştan kalitesini anlamak için ağırlığına ve tokatlanınca çıkarttığı sese bakmak yetmez! Dıştan heybetli, içi beş para etmeyebilir! Yanılabilirsiniz. Dikkat! karpuzun içi bir günde çürümez. Çürürken, çürüdüğünü size haber vermez!” bsenver@superonline.com www.bseducation.net

30. Yönetim Kalitesi • Yönetim kalitesi ile ilgili yasal düzenlemeler • Yönetim kalitesi ile verimlilik arasında ilişki • Faaliyet riski ve yönetim kalitesi • Yönetim kalitesi ve istikrar bsenver@superonline.com www.bseducation.net

31. Duyarlılık De • Faiz Riski • Kur Riski • Vade Riski • Hisse Senedi Riski • Mal Fiyatı Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

32. BANKACILIK RİSKLERİ (POK) • 1. Piyasa Riski..............P • 2. Operasyon Riski.......O • 3. Kredi Riski...............K bsenver@superonline.com www.bseducation.net

33. RİSK ÇEÇİTLERİ? POK Ekonomik değer ve/veya gelirdeki dalgalanma Operasyonel RiskOR Piyasa RiskiPR O P Piyasa fiyatlarındaki değişimden kaynaklanan dalgalanmalar Yetersiz veya yanlış içsel yöntem, kişi ve sistemlerden veya dışsal olaylardan kaynaklanan dalgalanmalar K Kredi RiskiKR Kredi kayıplarındaki değişimden kaynaklanan dalgalanmalar bsenver@superonline.com www.bseducation.net

34. PİYASA RİSKLERİ POK O P Piyasa RiskiPR K Piyasa fiyatlarındaki değişimden kaynaklanan dalgalanmalar bsenver@superonline.com www.bseducation.net

35. Hisse Senedi Riski Emtia Riski Kur Riski Faiz Oranı Riski PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ Piyasa enstrümanlarından kaynaklanan risk Aktif / Pasif vade uyuşmazlığından kaynaklanan risk PİYASA RİSKİ bsenver@superonline.com www.bseducation.net

36. PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ Piyasa Enstrümanlarından Kaynaklanan Risk • Amaç piyasa fiyatlarında meydana gelecek dalgalanmaların taşınan portföy üzerinde yaratacağı değer kaybı hesaplanmaktadır. • Riskin tespit edilmesinde RMD modellerinin kullanılması bankacılık sektörü için endüstri standardı haline gelmiştir. • İstatistiksel varsayımlara dayalı olan RMD modelleri belirli bir olasılık dahilinde ve bir günlük süre içinde bir bankanın taşıdığı portföyünün maksimum ne kadarını kaybedebileceğini ölçmektedir. • Model ile belirlenen riske karşılık ne kadar sermaye tahsis edileceğine karar verilmektedir. • Etkin bir piyasa riski yönetimi için RMD modellerinin yanında stres testleri ve senaryo analizleri yapılmaktadır. bsenver@superonline.com www.bseducation.net

37. PİYASA RİSKİ YÖNETİMİ Aktif / Pasif Vade Uyuşmazlığından Kaynaklanan Risk • Bilançoda yeralan likit olmayan aktif ve pasiflerin vade uyuşmazlığına bağlı olarak ortaya çıkan faiz riski ölçülmektedir. • Başlangıçta aktif/pasif yönetimi uyuşmazlıktan kaynaklanacak gelir kaybını ölçmeye çalışırken, ileri uygulamalarda ekonomik değer kaybının hesaplanmasına başlanmıştır. • Amaç vadeleri geldiğinde tekrar yenilenen pozisyonlar (vadesi uzatılan mevduatlar veya krediler) için gerçek vadenin ne olduğunu bulmak ve böylece bilançonun gerçek hassasiyetini ölçmektir. bsenver@superonline.com www.bseducation.net

38. P PİYASA RİSKİ • Likidite Riski • Aktiflerin finansmanında veya vadesi gelen ödeme yükümlülüklerinin fonlanmasında yaşanan kaynak sıkıntısı nedeniyle maruz kalınan riskdir. PİYASA RİSKİ • Kur Riski • Fonlama kaynakları ile yatırım araçlarının farklı para birimlerde olması • Gelirler ile giderlerin birbirinden farklı para birimlerinden olması • nedeniyle maruz kalınan riskdir. • Faiz Riski • Faiz geliri getiren yatırım araçlarının faizlerdeki dalgalanmalara bağlı olarak değerindeki değişimler • Fonlama kaynakları ile yatrım araçları arasındaki vade farklılığı nedeniyle maruz kalınan riskdir. • Hisse Senedi Riski • Yatırım yapılan hisse senetlerinin fiyatlarında meydana gelen dalgalanmalara bağlı olarak ortaya çıkan risk Mal Fiyatı RiskiPetrol, demir, altın, gümüş gibi mal fiyatlarındaki değişme nedeniyle maruz kalınan riskler bsenver@superonline.com www.bseducation.net

39. Piyasa Riskleri P • Faiz Oranı Riski • Döviz Kuru Riski • Hisse Senedi Borsa Fiyat Riski • Mal Fiyat Riski (Kıymetli Madenler, Tarım Ürünleri, Petrol Ürünleri, Demir Çelik, vs) • Likidite Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

40. Faiz Riskleri FR • Faiz Duyarlılık Riski • Piyasa Faizi Riski • Gizli Opsiyon Riski • Verim Eğrisi Riski • Erken Satış Fiyat Riski • Yeniden Yatırım Riski • Net Faiz Pozisyonu Riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

41. Faiz Duyarlılık Riski (FDR) • Faize Duyarlı Aktifler + • Faize Duyarsız Aktifler • = Toplam Faizli Aktifler • Faize Duyarlı Pasifler + • Faize Duyarsız Pasifler • = Toplam Faizli Pasifler bsenver@superonline.com www.bseducation.net

42. Faize Duyarlılık Farkı ve Oranı • Faize Duyarlılık Farkı (FDF) FDA – FDP • Faize Duyarlılık Oranı (FDO)FDA --------- FDP bsenver@superonline.com www.bseducation.net

43. Faize Duyarlılık Stratejisi(FADAK-FADPAS) bsenver@superonline.com www.bseducation.net

44. Faize Duyarlılık Stratejisi(FADAK-FADPAS) bsenver@superonline.com www.bseducation.net

45. (Piyasa Riski)DÖVİZ RİSKLERİ • Döviz Pozisyonu R • Döviz AlımSatım R • Dövizli Türev Ürünleri R • Döviz Temini R bsenver@superonline.com www.bseducation.net

46. Döviz Riskleri DR • Döviz Pozisyon RiskiAçık Pozisyon, Uzun Pozisyon, Long/Short • Kur Değişimi RiskiAçık poazisyondayken kur artışı, Uzun pozisyonda kur düşüşü nedeniyle yaşanan zarar etme riski • Döviz Alım Satım RiskiDöviz alım satımlarından zarar etme riski • Döviz Tedarik RiskiDöviz bulamama veya çok pahalı bulma riski bsenver@superonline.com www.bseducation.net

47. DÖVİZ KUR RİSKİ Hangisi Büyük? • Dövizli Aktifler • Dövizli Pasifler • Dövizli Taahhüt ve Yükümlülükler • Dövizli Türev Ürünlerinden Borç ve Yükümlülükler bsenver@superonline.com www.bseducation.net

48. Döviz Pozisyonu $ Pasif $ $ $ Aktifler > $ Pasifler Aktif $ LONG Kur Beklentisi bsenver@superonline.com www.bseducation.net

49. Döviz Pozisyonu $ Aktif $ $ Pasifler > $ Aktifler Pasif $ SHORT Kur Beklentisi bsenver@superonline.com www.bseducation.net

50. Döviz Pozisyon Stratejisi(DÖVAK-DÖVPAS) bsenver@superonline.com www.bseducation.net