Dr n. med. Ewa Willak- Janc Profilaktyka astmy i innych chorób alergicznych

1. Dr n. med. Ewa Willak- Janc Profilaktyka astmy i innych chorób alergicznych I Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Kardiologii AM Wrocław 2009

2. ALERGIA Zespół zjawisk oraz następstw klinicznych zachodzących w ustroju ludzkim, za które odpowiada alergen zewnątrz pochodny wchodzący w reakcję ze swoistym przeciwciałem. Prowadzą one w efekcie końcowym do: • uczulenia organizmu • choroby alergicznej przy kolejnym kontakcie

3. Marsz alergiczny

4. Z Białej Księgi Alergii: • Objawy chorób alergicznych- 35% populacji • „Gorączka sienna" na początku XX wieku - 1%. Obecnie w Europie wzrosło do 10%-20% • Koszty bezpośrednie i pośrednie chorób alergicznych w krajach Europy Zachodniej sięgają 45 miliardów EURO • Ocenia się, że w 2020 roku ilość osób wykazujących cechy uczulenia będzie większa niż osób zdrowych

5. Czynniki wpływające na rozwój chorób alergicznych • Zanieczyszczenie środowiska: • spalanie węgla • dym przemysłowy • zanieczyszczenie motoryzacyjne (tlenek azotu, ozon, lateks) • Atopia • Ekspozycja na alergeny • wziewne - pyłki roślin, pleśnie, roztocza, naskórki zwierząt • długotrwałe przebywanie w zamkniętych, nie wietrzonych pomieszczeniach

6. Eliminacja alergenu łatwe Trudne, ale możliwe prawie niemożliwe

7. Prawie ….

8. Alergeny powietrzno pochodne • Postępowanie profilaktyczne - system działań mających na celu nie farmakologiczne postępowanie prowadzące do zmniejszenia wpływu alergenów środowiskowych na chorego w okresie ostrych objawów chorobowych. • System zachowań mających na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia choroby uczuleniowej u osoby z wysokim ryzykiem pojawienia się alergii . • Prewencję przez eliminację alergenów u osoby już dotkniętej alergią.

9. Astma... Jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w której uczestniczy wiele komórek i substancji przez nie uwalnianych. Przewlekle zapalenie jest przyczynąnadreaktywności oskrzeli, prowadzącej do nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie w nocy lub nad ranem. Epizodom tym zwykle towarzyszy rozlana obturacja oskrzeli o zmiennym nasileniu, często ustępująca samoistnie lub pod wpływem leczenia

10. Następstwa procesu zapalnego • Zwężenie światła oskrzeli • Obrzęk i przekrwienie błony śluzowej • Ubytki w nabłonku dróg oddechowych – złuszczanie nabłonka migawkowego • Bezpośredni skurcz mięśni gładkich oskrzeli • Śluzowe czopy • Pośredni skurcz poprzez mechanizmy neurogenne • Pogrubiała ściana oskrzeli (dwukrotnie) • Przekrwienie, obrzęk śluzówki, nacieki z komórek zapalnych, odkładanie kolagenu, przerost mięśni gładkich, hiperplazja komórek kubkowych, hiperplazja gruczołów śluzowych + czopy śluzowe

11. Astma... Jeffery PK

12. Normalne Astma

13. Wywiad – czy to jest astma? • Atopia w rodzinie. • Sezonowość w występowaniu objawów. • Kaszel w nocy lub po wysiłku. • Powtarzające się ‘infekcje układu oddechowego’ lub „świszczące zapalenie oskrzeli”. • Odmowa brania udziału w ćwiczeniach fizycznych, zajęciach sportowych

14. Diagnostyka astmy • Wywiad. • Badanie przedmiotowe. • Badanie radiologiczne klatki piersiowej. • Badania pod kątem alergii: • Testy skórne punktowe • IgE • Swoiste przeciwciała IgE Eozynofilia w plwocinie i we krwi obwodowej • Mediatory zapalne: histamina, cytokiny, leukotrieny • Testy ekspozycyjne

15. Punktowe testy skórne

17. Badania czynnościowe układu oddechowego • Pomiar PEF (szczytowy przepływ wydechowy). • Spirometria klasyczna. • Spirometria dynamiczna. • Test odwracalności obturacji.

18. Pomiary PEF w astmie

19. Badania czynności układu oddechowego Przykład koła służącego do określenia wartości należnej PEFR

20. Badania czynności układu oddechowego Przykłady pikflometrów dla dzieci młodszych (5.–6. rż)

21. Badania czynności układu oddechowego Przykłady pikflometrów dla dzieci starszych i dorosłych

22. Schemat spirogramu

23. Pomiar FEV1

24. Skąd się bierze FEV1 ?

25. Obraz kliniczny astmy oskrzelowej • Naturalny przebieg astmy dziecięcej • naprzemienne występowanie okresów zaostrzeń i okresów bezobjawowych • ustąpienie objawów w okresie dojrzewania – remisja, nie wyleczenie! Naturalny przebieg astmy wczesnodziecięcej • – obturacja przetrwała do wieku szkolnego • – przemijająca obturacja

26. Astma u dzieci Kaszel nocny, napadowy kaszel nawracający po infekcjach czy niechęć do uczestnictwa w zajęciach sportowych mogą być jedynymi objawami astmy.

27. Zapobieganie • Pierwotne – zapobieganie rozwojowi astmy • Wtórne – zapobieganie zaostrzeniom astmy • Zmniejszanie ekspozycję na alergeny • Unikanie dymu papierosowego • Unikanie infekcji • Unikanie zanieczyszczonego środowiska • Unikanie czynników drażniących (dymy, farby, lakiery) • Jak najdłużej karmić niemowlę piersią • Edukacja rodzin alergicznych • Wczesne leczenie profilaktyczne przy objawach choroby

28. Sprawdź w praktyce ˝Jeśli z powodu biegania, ćwiczeń czy każdego innego rodzaju wysiłku pojawiają się trudności w oddychaniu- nazywa się to astmą...˝ Aretjos z Kapadocji, 100 p.n.e.

29. Cele leczenia: • Jest skuteczne u większości chorych dzieci • Poprawienie stanu klinicznego przy minimalnej ilości stosowanych leków • Ograniczenie i wyeliminowanie objawów przewlekłych • Zapobieganie zaostrzeniom • Utrzymanie jak najlepszej funkcji płuc • Utrzymanie aktywności fizycznej dziecka • Zmniejszenie lub wyeliminowanie krótko działających b- mimetyków

30. Celeskutecznego leczenia astmy • Trwałe opanowanie objawów chorobowych • Zapobieganie występowaniu zaostrzeń • Utrzymywanie wydolności układu oddechowego na poziomie jak najbardziej zbliżonym do prawidłowego • Utrzymywanie normalnej aktywności życiowej, w tym zdolności podejmowania wysiłków fizycznych • Unikanie działań niepożądanych stosowanych leków • Niedopuszczenie do nieodwracalnego ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe • Niedopuszczenie do zgonu z powodu astmy GINA 2005 w tłumaczeniu MP

31. Program leczenia astmy • Edukacja chorych mająca na celu ich współpracę w leczeniu astmy • Ocena i monitorowanie ciężkości astmy – na podstawie objawów oraz wyników badań czynnościowych płuc • Unikanie lub kontrolowanie czynników wyzwalających zaostrzenie astmy • Opracowanie indywidualnych planów leczenia przewlekłego chorych dorosłych i dzieci • Opracowanie indywidualnych planów leczenia zaostrzeń • Opracowanie planu postępowania w razie duszności • Zapewnienie stałej opieki z regularną kontrolną oceną chorych

32. Leki przeciwastmatyczne SZYBKO USUWAJĄCE OBJAWY szybko i krótko działający2-mimetyk wziewny (SABA)(np. salbutamol) szybko i długo działający2-mimetyk wziewny (RABA)(formoterol) lek przeciwcholinergiczny wziewny(np. bromek ipratropium) preparat złożonynp. bromek ipratropium + fenoterol) KONTROLUJĄCE PRZEBIEG wziewny glikokortykosteroid(np.. budesonid,flutikazon) długo działający 2-mimetyk wziewny (LABA)(np. sałmeterol) wziewne kromony leki anty-leukotrienowe pochodne teofiliny doustne glikokortykosteroidy

33. Dostosowanie inhalatora w zależności od wieku chorego Przedział wiekowy < 2 lata 2–5lat > 5 lat Dorośli Nebulizator Spacer z maską pMDI Spacer pMDI Inhalacja suchego proszku Forma dopuszczalna Forma niewskazana Forma najlepsza

34. Leczenie inhalacyjne dawniej ....

35. ...........i dzisiaj

36. Kontrola astmy • Brak objawów w ciągu dnia (2 lub mniej w tygodniu) • Pełna aktywność fizyczna, łącznie z ćwiczeniami • Brak objawów nocnych i przebudzeń • Brak konieczności używania beta2 mimetyków na żądanie (2 lub mniej na tydzień) • Prawidłowe wyniki parametrów oddechowych • Brak zaostrzeń

37. Edukacja chorych • Dostarczenie zrozumiałej informacji nt. choroby i leczenia oraz konsekwencji nieleczenia • Szkolenia – szkoły astmy, • Samoedukacja pacjentów • Umiejętność samodzielnej modyfikacji leczenia • Utrzymanie zadowalającej jakości życia • Partnerska - współpraca z lekarzem, pielęgniarką