Polsslag Ondernemend Limburg januari 2014

1. Polsslag Ondernemend Limburg januari 2014 VKW Limburg en UNIZO-Limburg houden vinger aan de pols van de Limburgse economie

2. Wat is de POL ? • Online bevraging bij Limburgse ondernemers en bedrijfsleiders • Op het einde van elk kwartaal • 11 meerkeuzevragen over omzet, marktvraag, tewerkstelling, investeringen, export en winstmarge • Eén kerngetal = POL: geeft weer hoe de Limburgse ondernemer de economische gang van zaken aanvoelt • Reeds 32ste peiling (8 jaar)

3. Waarom is de POL uniek? • Niet afgeleid uit bestaande statistieken • Aanvoelen van de Limburgse ondernemers zèlf • Zeer recente cijfers (peiling eind december) • Representatief en relevant: • volledige spectrum van ondernemend Limburg: kleine, middelgrote én grote bedrijven • op ruime schaal (telkens +500 effectieve respondenten) • Naast de komende periode, ook bevraging naar resultaten van de afgelopen periode

4. De POL • Momentopname (eind december 2013) • Aanvoelen van het voorbije kwartaal én komende kwartaal • POL januari 2014 =-5,2 • Tweede sterke verbetering op rij (POL oktober was -9,9), na 8 kwartalen daling met dieptepunt in juli (-19,1). • Duidelijk verbeterend sentiment, maar POL blijft wel negatief. • Twee elementen: • Afgelopen kwartaal was opnieuw beter (-6,1) dan Q3 (-10,4) • Tegelijkertijd verbetert ook de prognose voor komend kwartaal van -9,5 tot -4,4.

7. Hoe was het voorbije kwartaal (Q4 2013)? Evaluatie Q4 2013 = POL voorbije drie maanden • -6,1 • Afgelopen kwartaal was voor de derde keer op rij beter dan het voorgaande kwartaal. • Q4 2013 betekende duidelijk opnieuw verbetering tov Q3 (-10,4). Was daarmee een stuk beter dan verwacht (prognose was -9,5). • Toch blijven er op 100 ondernemers 6 meer negatief dan positief gestemden.

9. Hoe was het voorbije kwartaal (Q4 2013)? • Evaluatie Q4 2013 = POL voorbije drie maanden -6,1 • Zowel omzet als export verbeterden in Q4 en kenden voor het eerst sinds begin 2012 een licht positieve ontwikkeling. • Vooral voor export was die verbetering spectaculairder dan verwacht: • Omzet: van -2,0 naar +4,3 (verwacht was +1,8) • Export: van -10,2 naar +0,6 (verwacht: -5,9)

11. Hoe was het voorbije kwartaal (Q4 2013)? • Evaluatie Q4 2013 = POL voorbije drie maanden -6,1 • Ook indicator voor de investeringen verbeterde in Q4, maar blijft net negatief: • Investeringen: van -4,0 naar -1,0 (verwacht was -6,7) • De winstmarges blijven ondanks een nieuwe relatieve verbetering zeer zwaar onder druk: • Winstmarge: van -32,6 naar -28,9 (verwacht was -25,1)

13. Hoe was het voorbije kwartaal (Q4 2013)? • Evaluatie Q4 2013 = POL voorbije drie maanden -6,1 • Het POL-cijfer tewerkstelling is de enige indicator die een verslechtering optekende in het vierde kwartaal 2013, zij het iets minder dan verwacht. • Er waren in Q4 meer bedrijven met een daling van het personeelsaantal dan bedrijven met een stijging: • Tewerkstelling: van -3,1 naar -5,6 (verwacht: -6,7)

15. Vooruitzichten 1e kwartaal van 2014? Prognose Q1 2013 = POL komende drie maanden  -4,4 • Verdere verbetering van de vooruitzichten (vorige prognose was (-9,5), maar toch getemperd vergeleken met evaluatie Q4 2013 (-6,1). • Nog geen positief POL-cijfer te verwachten voor komend kwartaal.

17. Vooruitzichten 1e kwartaal van 2014? • Prognose Q1 2014 = POL komende drie maanden -4,4 • Opvallend: de omzetvooruitzichten dalen van +4,3 naar +1,6 (vorige prognose was +1,8). • Exportvooruitzichten stijgen daarentegen sterk tot van +0,6 reëel en -5,9 (vorige prognose) naar +11,8. • De algemene (lichte) verbetering van de vooruitzichten voor Q1 2014 zijn nagenoeg volledig toe te schrijven aan de gestegen verwachtingen inzake export!

19. Vooruitzichten 1e kwartaal van 2014? • Prognose Q1 2014 = POL komende drie maanden -4,4 • De Limburgse bedrijven koesteren wel de hoop dat de indicator mbt winstmarge in Q1 2014 opnieuw wat vooruit kan gaan tot van -28,9 (reëel Q4) tot -24,4. • Niettemin blijft een kwart meer ondernemers zien dat hun winstmarges verder afkalven dan dat er ondernemers zijn die denken hun winstmarges te kunnen verhogen. • De prognose voor de investeringsindicator laat ook een daling zien voor Q1 2014 van -1,0 tot -4,2. De vorige prognose zat wel op -6,7.

21. Vooruitzichten 1e kwartaal van 2014? • Prognose Q1 2013 = POL komende drie maanden -4,4 • Ten slotte dalen ook de vooruitzichten voor wat betreft de tewerkstelling van -5,6 (reëel Q4) naar -6,6. • Dit is wel beter dan de vorige prognose van -11,6.

23. Vooruitzichten 1e kwartaal van 2014? • Prognose Q1 2013 = POL komende drie maanden -4,4 • Conclusie mbt 1 kwartaal 2014: • Vooruitzichten verbeteren weliswaar voor al de indicatoren in vergelijking met de prognose van 3 maanden geleden (omzet = SQ). • T.o.v. het 4de Q 2013 echter laten enkel export (+11,8) verbetering zien en in beperkte mate winstmarge, dat met • -24,4 echter zwaar negatief blijft noteren.

24. SECTORANALYSE

25. SECTORANALYSE BOUWsector: als enige géén verbetering, integendeel (1) • Enige sector waarvoor afgelopen kwartaal nog minder goed dan voorgaande: van -16,2 naar -16,5. Wel beter dan verwacht (vorige prognose – 23,5). • Maar ook komend kwartaal wordt geen verbetering verwacht: -17,5. Enige sector met prognose lager dan afgelopen kwartaal. • Cfr. vinger op de knip bij de gemeenten op vlak van investeringen? • Doordat prognose wel beter is dan 3 maanden geleden verbetert het algemeen POL-cijfer wel(van -19,8 naar -17,0), maar bouwsector is duidelijk de meest negatief gestemde sector.

27. SECTORANALYSE BOUWsector: als enige géén verbetering, integendeel (2) • Zowel qua evaluatie als prognose dalen 4 van 5 deelindicatoren. Ook onze bouwbedrijven hopen meer in het buitenland te kunnen uitvoeren. • Zowel tewerkstelling als investeringen dalen sterk (veruit laagst van alle sectoren). Omzetgroei (-10,6) meest negatief van alle sectoren. • Vooral vooruitzichten omzet (-23,3) en investeringen (-26,4) baren zorgen. • Ook winstevolutie zwaar negatief: enige sector waar deze indicator zowel voor het voorbije als het komende kwartaal verder daalt.

29. SECTORANALYSE PRODUCTIEbedrijven: algemene verbetering • De productiebedrijven laten een algemene verbetering zien. Met -7,3 het minst negatief over Q4 2013, op de dienstensector na. • Na dieptepunt in Q1 2013 is dit de derde duidelijke verbetering op rij. Verbetering uit zich in alle indicatoren, behalve winstmarge. Omzetevolutie terug positief: +3,4. • De vooruitzichten voor Q1 zetten die tendens verder, maar prognose blijft wel nog licht negatief: -3,0. Men verwacht echter terug omzet- en exportgroei en ook opnieuw meer investeringen. • Tewerkstellingsgroei blijft, ondanks lichte verbetering, duidelijk negatief, ook in het komende kwartaal.

31. SECTORANALYSE DETAILHANDEL: lange klim uit het dal • Q4 2013 was met -11,7 voor de detailhandel een pak beter dan verwacht (-23,2). Na het absolute dieptepunt eind 2012, betekent dit voor de vierde keer op rij een beter kwartaal. Desondanks blijft deze sector het meest negatief gestemd, op de bouwsector na. • Alle deelindicatoren (behalve export, als enige sector) verbeterden, maar bleven negatief. Omzet van -15,7 naar -10,3. Meest negatieve sector mbt winstevolutie: -38,6. • Naast de bouw enige sector die ook in het komende kwartaal omzet verder achteruit ziet gaan: -9,6. • Vooruitzichten qua tewerkstelling en investeringen verbeteren wel tov 3 maanden geleden, maar liggen lager dan vorig kwartaal (reëel).

33. SECTORANALYSE GROOTHANDEL: opmerkelijke remonte • Na de zware dip medio 2013 (toen meest negatieve sector), maakt de groothandel een opmerkelijke remonte. Evaluatie Q4 ging van -23,1 naar -8,1. • Sterke omzetverbetering valt op: van -24,0 naar +6,9. Ook indicator winstmarge verbeterde opmerkelijk, maar blijft sterk negatief: van • -48,0 naar -24,1. De tewerkstelling daarentegen evolueerde, voor het eerst in > 4 jaar, negatief: van + 12,0 naar -10,3 (prognose Q1: -3,4). • Vooruitzichten blijven met -1,5 negatief, maar daarmee is de groothandel op een na het minst negatief gestemd over toekomst. • Omzet blijft s.q., maar de prognoses van alle andere deelindicatoren verbeteren sterk. Export van -26,7 naar +6,3.

35. SECTORANALYSE DIENSTEN: na anderhalf jaar terug in de plus • Voor het eerst sinds medio 2012 knoopt de dienstensector terug aan met positieve cijfers: als enige sector is een meerderheid positief gestemd zowel qua evaluatie Q4 (+4,5) als vooruitzichten (+7,4). • De dienstensector is daarmee al 4 kwartalen de best presterende sector. Ook enige sector die, op winstmarge na, positief scoort op alle deelindicatoren (zowel qua evaluatie als prognose). • Omzetgroei verbeterde verder van +14,4 naar +23,3, maar verslapt volgens prognose licht in Q1: +21,1. Daarentegen wordt volgend kwartaal veel van export verwacht: van 0,0 (reëel Q4) naar +14,9. • Enige sector die per saldo aanwerft (van + 3,1 naar +7,6), prognose op dat vlak blijft eerder getemperd (+4,7) voor Q1.

37. Sectoranalyse • De POL (combinatie evaluatie en prognose) verbetert in alle sectoren. • Alle sectoren beoordelen het laatste kwartaal van 2013 beter dan Q3, behalve de bouwsector. De verwachtingen voor Q1 2014 liggen in de bouw zelfs nog lager en deze sector is daarmee ook het meest negatief gestemd. • Alle andere sectoren verwachten een verdere verbetering in het eerste kwartaal van 2014.

38. Sectoranalyse • Ook vergeleken met 3 maanden geleden verbeteren de vooruitzichten voor alle sectoren. Ook voor de bouw, hoewel daar 4 van de 5 deelindicatoren achteruit gaan. • De tewerkstellingsindicatortoont op de bouw na verbetering over alle sectoren, maar blijft duidelijk negatief (achteruitgang personeelsbestand). Enkel de dienstensector vertoont jobcreatie.

39. Sectoranalyse • Enkel de bouw (-23,3!) en de detailhandel verwachten geenomzetgroei in het komende kwartaal. • De indicator voor exportvertoonde in Q4 echter een verbetering in alle sectoren en scoort ook voor het 1ste kwartaal van 2014 overal positief. • Naast omzet en export vertonen de productie- en dienstensector en de groothandel ook qua investeringen positieve tendensen. Winstmarges blijven echter ook hier negatief evolueren.

40. Analyse o.b.v. grootte bedrijf

42. Analyse o.b.v. grootte bedrijf • Kleine bedrijven <20 werknemers • De kleine bedrijven evalueerden Q4 2013 over het algemeen een stuk beter dan het voorgaande kwartaal. • Dit met uitzondering echter van de allerkleinste bedrijven (< 5 wn.), die het meest negatief gestemd blijken. • De vooruitzichten daarentegen dalen voor elk van deze categorieën ten opzichte van 3 maanden geleden en voor nagenoeg alle deelindicatoren.

43. Analyse o.b.v. grootte bedrijf • Bedrijven van 20 tot 249 werknemers • Q4 2013 was voor deze bedrijven, 3 maanden geleden nog veruit het meest negatief gestemd, duidelijk veel beter dan Q3, al is dit voor de categorie 50-99 minder uitgesproken. • Ook de prognoses worden in alle drie deze categorieën zeer uitgesprokenpositiever en verbeteren sterk over alle deel indicatoren heen. • Samen met de grootste bedrijven (+500 wn.) is de categorie 20-49 werknemers de enige die het afgelopen kwartaal (en het komende) met een positief cijfer quoteren.

44. Analyse o.b.v. grootte bedrijf • Grote bedrijven: meer dan 250 werknemers • Deze groep laat een zeer gedifferentieerd beeld zien. De grootste bedrijven (+ 500 wn.) zijn het meest positief gestemd van alle categorieën (POL-cijfer + 5,9) en qua vooruitzichten (+8,1). • Voor de bedrijven met 250 tot 499 werknemers was Q4 2013 echter een veel minder goed kwartaal dan het voorgaande: van +7,3 naar -3,7. De vooruitzichten voor Q1 dalen zelfs naar -10,0.

45. Analyse o.b.v. grootte bedrijf • De omzetindicator evolueerde in Q4 positief in elke categorie, behalve bij de allerkleinste bedrijven. Voor het komende kwartaal wordt overal een verdere groei van omzet verwacht, behalve bij de bedrijven < 10 wn. • De groei op vlak van exportsitueerde zich bij de bedrijven +20 wn. (behalve 50-99 wn.). Het komende kwartaal verwachten ook de bedrijven 10-19 wn. exportgroei.

46. Analyse o.b.v. grootte bedrijf • Bijkomende tewerkstellingis in het komende kwartaal enkel te verwachten bij de bedrijven van 10 tot 50 wn. Elders, vooral bij de grootste bedrijven (+250 wn.) blijft tewerkstelling zwaar onder druk. • De investeringsindicator verbeterde in Q4 2013 over het algemeen bij de kleinere bedrijven, daar waar de grotere bedrijven (+100 wn.) net minder investeerden. Voor het komende kwartaal lijkt die trend om te keren.

47. SAMENGEVAT (1): • POL kent opnieuw sterke verbetering: van -9,9 naar -5,2. • Afgelopen kwartaal beter dan verwacht: van -10,4 naar -6,1. • Tegelijkertijd verbeteren vooruitzichten -9,5 tot -4,4. • Verbeterend sentiment, maar POL blijft wel negatief. • Ook nog geen positief POL-cijfer te verwachten voor komend kwartaal.

48. SAMENGEVAT (2): • Zowel omzet als export kenden in het vierde kwartaal voor het eerst sinds begin 2012 een licht positieve ontwikkeling. • Vooral voor export was die verbetering spectaculairder dan verwacht. • Het POL-cijfer tewerkstelling is enige die in Q4 2013 een verslechtering optekende (maar iets minder dan verwacht).

49. SAMENGEVAT (3): • Verbetering van de vooruitzichten voor Q1 2014 , zij het getemperd: • Weliswaar verbetering voor al de indicatoren ivm de prognose van 3 maanden geleden • T.o.v. het 4de Q 2013 echter laat enkel export en in beperkte mate winstmarge verbetering zien • Opvallend: omzetvooruitzichten dalen zelfs van +4,3 naar +1,6. • Verdere verbetering vooruitzichten dus nagenoeg volledig toe te schrijven aan de sterk gestegen verwachtingen inzake export (+0,6 naar +11,8).

50. SAMENGEVAT (4): • De bouwsector kan als enige géén verbetering optekenen en verwacht ook komend kwartaal nog geen beterschap. • De productiesector vertoont een algemene verbetering van het ondernemerssentiment. Ook de vooruitzichten verbeteren verder, maar blijven nog licht negatief. • De detailhandel kende voor de vierde keer op rij een beter kwartaal. Desondanks blijft ze het op één na meest negatief gestemd.