Rrjeta Telematike

1. RrjetaTelematike Leksion 2 Phd candidate Ledionanishani

2. Ceshtjet e Leksionit 2 Sherbimet me dhe pa lidhje Primitivat e sherbimit Primitivat e sherbimeveteorientuar Lidhja midis sherbimit dhe protokollit Modeli reference OSI Modeli reference TCP/IP

3. Sherbimet me dhe pa lidhje Shtresat mund te ofrojne dy menyra te ndryshme sherbimi per shtresat me lart: • Sherbim me lidhje te orientuar • Sherbim me lidhje te paorientuar

4. Lidhja e orientuar Lidhja e orientuar eshte e modeluar sipas sistemit telefonik. Per te patur kete ne fillim vendosim lidhjen dhe me pas ndodh komunikimi. Derguesi marresi dhe subneti negociojne rreth parametrave, ka besueshmeri.

5. Sherbimi pa lidhje U modelua sipas sistemit postal. Cdo sms ka adresen e plote te marresit, Procesi i routimit ndodh ne menyre indipendente nga te tjerat. Kur ky sherbim eshte pa konfirmim quhet shpesh edhe datagram service ne analogji me sherbimin telegrafik.

6. Siguria e sherbimit Cdo sherbim karakterizohet nga kualiteti qe eshte siguria e transmetimit. Disa jane te besueshem: ato nuk humbasin te dhena, implementohen kur kemi konfirmim nga marresi tek dhenesi por nga ana tjeter kemi kohe vonese.

7. Gjashte tipe te ndryshme sherbimi

8. Primitivat e sherbimit Sherbimispecifikohetnganje set operatoreshprimitivqerealizojnenjeperdoruestemarrenjesherbim. Ketoprimitiva I tregojnesherbimit: per teberedisaaksione per teraportuarmbinjeaksionteberenganjenjesi peer.

9. Primitivat e sherbimit Nqs staku I protokolleve eshte lokalizuar ne sistemin operativ primitivat jane zakonisht sistem kerkesash. Seti i primitivave te perdorur varet nga natyra e sherbimit te kerkuar. Primitivat e sherbimit me lidhje jane te ndryshme nga ato pa lidhje te orientuar

10. Primitivat e sherbimeve te orientuar jane:

11. Primitivat e sherbimit Ne fillim serveri ekzekuton LISTEN per te treguar qe eshte pergatitur per te pranuar lidhjet ardhese. Me pas, procesi i klientit ekzekuton CONNECT per te vendosur lidhjen me serverin. Kjo nevojitet per te specifikuar se me ke do lidhet dhe si pasoje mund te kete adresen e serverit. Sistemi operativ dergon nje pakete peer duke i kerkuar asaj nje lidhje. Procesi i klientit eshte i ndaluar per aq kohe sa nuk kemi nje pergjigje. Kur sistemi sheh qe paketa eshte duke kerkuar nje lidhje ajo kontrollon per te pare nese ka nje degjues.

12. Primitivat e sherbimit Nqs ka ajo ben dy gjera: shbllokon degjuesin dhe dergon mbrapsht nje konfirmim . Ardhja e konfirmimitshbllokonklientin. Ne kete moment siklientidheserverijane ne ekzekutimdhekanenjelidhjeteqendrueshme. Konfirmimieshtegjeneruarnganjekod I protokollitdhenukeshte ne pergjigje ne nivelintenje primitive. Nqsvjenkerkesa per lidhjedhenuk ka degjuesrezultatieshte I papercaktuar.

13. Rradha e paketavetederguar ne njerrjetteorientuar server –klient

14. Analogjia e protokollit me nje operator telefonik Klientifillonthirrjen. Kuroperatoringretelefonin, lidhjaeshtevendosur. Hapitjetereshte per serverin I ciliduhetteekzekutoje RECEIVE per tupergatitur per temarrekerkesen e pare. Kjondodhnormalishtmenjeherepasiserveri ka shkeputurlidhjen LISTEN me pare se konfirmimitekthehetmbrapshtteklienti. Me pas klientirealizon SEND per tetransmetuarkerkesen e tij e ndjekurngaekzekutimi e RECEIVE per temarrepergjigjen.

15. Analogjia e protokollit me nje operator tetelefonise Ardhja e paketes se kerkeses ne server shbllokonprocesin e serveritdhemerret me kerkesen e ardhur. Pasiserveri ka mbaruarpune, aiperdor SEND per tekthyerpergjigjenklientit. Ardhja e kesajpaketeshbllokonklientin , I cilimundtanitekontrollojepergjigjen, dhenqsklienti ka kerkesatetjeraduhett’Ibejeatotani. Nqs ka mbaruar ai mund te perdore DISCONNECT per te perfunduar lidhjen. Kur serveri merr kete paket ai gjithashtu pergjigjet me nje te tille, duke shkeputur lidhjen.

16. Lidhja midis sherbimit dhe protokollit Nje sherbim eshte nje set primitivash te cilat nje shtrese i jep shtreses siper saj. Sherbimet percaktojne cfare operacionesh shtresa eshte ne gjendje te jap ne interes te perdoruesit, por nuk tregon asgje ne lidhje sesi keto operacione jane te implementuara. Pra sherbimi paraqitet si nje nderfaqe midis dy shtresave, shtresa me poshte sillet si dhenesja e sherbimit dhe ajo me lart si perdoruesja e sherbimit.

17. Lidhja midis sherbimit dhe protokollit Ndersa protokolli eshte nje set rregullash qe drejton shkembimin e paketave te mesazheve nga njesite peer brenda nje shtrese. Njesite perdorin protokolle per te implementuar sherbimet. Ato jane te lira per te ndryshuar keto protokolle sipas deshires, duke mos ndryshuar sherbimet e dukshme per perdoruesin.

18. Lidhja midis njesherbimidhenjeprotokolli Sherbimet jane te lidhura me nderfaqet midis shtresave, ndersa prookollet kane te bejne me paketat e derguara midis dy njesive peer ne makina te ndryshme

19. MODELET REFERENCE Dyarkitekturat e rendesishmeterrjetavejane: modeli reference OSI modeli reference TCP/IP. Megjitheseprotokolletqeishoqerohen modelit OSI po perdoren gjithnje e me rralle vete modeli eshte aktualisht mjaft i perhapur dhe ende i vlefshem dhe vetite e diskutuara ne cdo shtrese jane shume te rendesishme. Modeli TCP/IP ka kararkteristika te kunderta vete modeli nuk eshte dhe aq i perdorshem por protokollet perdoren gjeresisht.

20. Modeli reference OSI Ky model eshte bazuar ne kerkesen e bere nga Organizata Nderkombetare e Standartizimeve (ISO) si hap i pare ndaj standartizimeve nderkombetare te protokolleve qe perdoren ne shtresat te ndryshme (1983). Modeli u quajt ISO OSI (Open System interconnection). Model reference sepse ndervepron me sisteme te hapura lidhjeje, qe do te thote sisteme qe jane hapur per komunikim me sisteme te tjera.

21. Modeli reference OSI

22. Shtresat e modelit OSI Principet qe u aplikuan per te mberritur deri tek shtresa e shtate: • Nje shtrese duhet te krijohet atje ku nevojitet nje abstraksion i ndryshem. • Cdo shtrese duhet te realizoje nje funksion te mire percaktuar. • Funksioni i cdo shtrese duhet te zgjidhet ne menyre te tille qe te shkohet drejt percaktimit te protokolleve te standartizuara nderkombetare. • Shtresat kufitare duhet te zgjidhen qe te minimizojne rrjedhjen e informacionit permes nderfaqeve. • Numri i shtresave duhet te jete mjaftueshmerisht i madh sa per te dalluar funksionet qe kane nevoje te mos jene bashke ne te njejten shtrese dhe njaftueshmerisht i vogel qe arkitektura te mos behet e pazgjerueshme. • Modifikimi te jete i kufizuar ne ate shtrese.

23. Modeli OSI Modeli OSI ne vevete nuk perben nje arkitekture rrjeti Ai nuk i specifikon dot sherbimet dhe protokollet qe do te perdoren ne cdo shtrese. Vetem tregon se cfare duhet te beje secila shtrese. Sidoqofter ISO ka nxjerre standarte pothuajse per te gjitha shtresat, megjithese ata nuk jane pjese e modelit reference ne vetvete.

24. Shtresa fizike Shtresa fizike eshte konceptuar si transmetim te biteve te ulta permes nje kanali komunikimi. Projektuesi duhet te siguroje qe kur nje nderfaqe dergon nje bit, ajo duhet te marre nga nje nderfaqe tjeter po nje bit dhe jo zero bit. Pyetja qendron ne sa pjese te voltit duhet te perdoren per te perfaqsuar 1 dhe sa per 0, sa nanosakonda duhet, sa lidhje fillestare vendosen dhe sa prishen kur te dyja faqet mbarojne pune. Prazgjidhenproblemetmekanike, elektrikedhetekohes ne mjedisin e transmetimitfizik

25. Shtresadata linku (te dhenave te linkueshme) Qellimi kryesor i kesaj shtrese eshte te transformoje lehtesisht nje transmetim varg qe shfaqet e lire nga gabimet e padetektuara te transmetimit ne shtresen e rrjetit. Ky qellim permbushet duke patur nje dergues qe i merr te dhenat e hyrjes brenda nje frame te dhenash dhe i transmeton framet ne menyre sekuenciale. Nese sherbimi vendoset marresi konfirmom marrjen e sakte te cdo frami duke i derguar mbrapsh nje frame konfirmimi.

26. Shtresadata linku (te dhenave te linkueshme) Nje problem tjeter qe haset ne kete shtrese eshte edhe si te eliminojme mbytjen me informacion te nje marresi te ngadalte nga nje dhenes shume i shpejte. Shpesh jane te nevojshem disa mekanizma te rregullimit te trafikut qe i japin mundesi transmetuesit te njohe sa shume hapesire buferike ka ne ate moment marresi. Shpesh ky fluks rregullues dhe gabimet manuale integrohen .

27. Shtresadata linku (te dhenave te linkueshme) Ne rrjetat broadcast ekziston nje problem shtese: si te kontrollohet aksesi tek kanalet e ndara. Kete problem e zgjidh nje nenshtrese speciale e shtreses se te dhenave, nenshtresa e mesme e kontrollit te aksesit. MAC

28. Shtresa e rrjetit Kjoshtresekontrollonveprimet e subnetit. Celesi i projektimit eshte te percaktuarit e rruges se paketes tek destinacioni. Rruget mund te bazohen mbi tabelat statike qe jane “instaluar” ne rrjet dhe qe rralle ndryshojne. Ato mund te percaktohennefillim te cdobisede. Kanedinamike te larteduke u percaktuar per cdopakete per te reflektuarngarkesenrrjedhese te rrjetit.

29. Shtresa e rrjetit Kurnjepakete i duhet te kalojenganjerrjetnenjetjetermund te dalindisaprobleme. Adresimi i rrjetit te dyte eshte i ndryshem nga ai qe perdor rrjeti i pare. Rrjeti i dyte mund te mos e pranoje paketen te plote sepse ajo mund te jete shume e madhe. Mund te ndryshojne protokollet e tij.

30. Shtresa e rrjetit Eshte detyre e kesaj shtrese t’i kaperceje problemet per te lejuar heterogjinitetin e rrjetave qe te nderlidhen. Ne rrjetat broadcast problemi i rutimit eshte i thjeshte ndaj shtresa e rrjetit shpesh eshte e holle ose pothuajse nuk ekziston fare.

31. Shtresa e transportit Funksioni baze i kesaj shtrese eshte te pranoj te dhenat me lart: t’i fuse ato ne njesi te vogla nese eshte e nevojshme t’ia kaloje me pas ato ne shtresen se rrjetit te sigurohet qe te gjitha pjeset te mberrijne te plota ne anen tjeter. E gjithe kjo duhet te perfundoje efiktivisht dhe ne nje menyre qe t’i izoloje shtresat e siperme nga ndryshimet e pashmangshme te teknologjise hardware.

32. Shtresa e transportit Percakton cfare tip sherbimi duhet te prodhohet ne shtresen e seksionit dmth perdoruesve te rrjetit. Tipi me i perhapur i lidhjes se transportit eshte nje kanal error-free (pa gabim, qe realisht eshte veshtire per te marre) qe devijon mesazhet ose bitet me te njejten rradhe qe ata jane derguar. Jane te mundshme edhe lloje te tjera sherbimesh transporti: transporti i mesazheve te izoluara pa ndonje garanci te rradhes se devijimit. Tipi isherbimevepercaktohetkurvendosetlidhja.

33. Shtresa e transportit Kjoshtreseeshtevertet end-to-end. Nje program ne makinenburimngarkohet ne njekominikim me nje program tengjashem ne makinendestinaciondujeperdorurkokat e mesazhevedhemesazhet e kontrollit. Ne shtresat e ultaprotokolletjane midis secilesmakinedhefqinjes se saj me teafertdhejo midis burimitdhedestinacionit, teciletmundtejenetendarenepermjetruterave Kjomenyre e lidhjesquhetzinxhir.

34. Shtresa e seksionit Kjoshtreselejonperdoruesitnemakina te ndryshme te vendosinseksionemidistyre. Seksionetofrojnesherbime te shumllojshme, dukeperfshiredialog control(dukekontrolluaraksesin e burimeveatyreqekaneradhen te transmetojne ), tokenmanagement (parandalojnedymakina te presin per te njejtinoperacionkritikne te njejtenkohe) Sinkronizimi

35. Shtresaprezantuese Ndryshengashtresat e tjerapjesa me e madhe e te cilave jane konceptuar per te punuar me bite qelevizinperreth, Shtresa e prezantimiteshtekonceptuar per te punuar me sintaksatdhesemantikat e informacionit te transmetuar.

36. Shtresaprezantuese Ne menyreqe te behet e mundshme per kompjutrat me te dhena te ndryshmeprezantimi per komunikim, struktura e te dhenaveqe te jete e ndryshueshmepercaktohetnemenyreabstrakte, permesnjeenkodimistandart per tu bere i perdorshem “onthewire”. Shtresa e prezantimitmenaxhonketostrukturaabstrakte te tedhenavedhelejonmundesine e ndryshimitdhe te percaktimit te strukturave te nivelit te larte te tedhenave.

37. Shtresa e aplikimit. Permban protokolle te ndryshme qe jane ne pergjithsi te nevojshme per perdoruesit. Nje protokoll gjeresisht i perhapur eshte http(hyper text transfer protocol), qe eshte baza e www-World Wide Web. Kur nje browse kerkon nje faqe web, ai dergon emrin e faqes qe ai deshiron nga serveri duke perdorur http. Me pas serveri i kthen faqen. Protokolle te tjera aplikacioni perdoret per transferim fileve, posten elektronike dhe lajme ne rrjet.

38. Ceshtjet e dites Modeli TCP/IP Shtresat e Modelit TCP/IP UDP ( User Datagram Protocol) TCP (Transfer Control Protocol) Kritikatndaj OSI dhe TCP/IP ModeliHibrid

39. Modeli TCP/IP Modeli vete eshte jo i perdorshem por protokollet jane shume te perdorshme. Eshte i perbere nga kater shtresa. Funksionet te cdo shtrese jane pershtatur me protokollet. Nje nder rrjetet me te perhapura dhe me te perdorura eshte edhe ARPANET dhe pasardhesit e tij.

40. Modeli TCP/IP Kerkimi reth ketij Arpanet u be nga DoD dhe lidhi me ane te linjave telefonike qindra universitete. Kur u shtuan me pas rrjetet e sateliteve dhe radiot protokollet ekzistuese u gjenden ne probleme te nderlidheshin me to, prandaj u nevojit nje tjeter model reference.

41. TCP/IP Modeli i quajtur TCP/IP, pikerisht mbas shpikjes se dy protokolleve te para, kishte disavantazhin me te madh te nderlidhte rrjete te ndryshme ne menyren me te thjeshte. Nje tjeter arritje e madhe ishte edhe fakti qe rrjeti ishte i afte qe te shpetonte edhe nqs humbte pjesa hardware e subnetit, dhe lidhja mbetej e paprekur. Per sa kohe makina marrese dhe dhenese ishin ne funksionim lidhja nuk nderpritej pra edhe nqs prisheshin disa rutera ne rrugen e komunikimit.

42. Modeli reference TCP/IP

43. Shtresa e internetit. Te gjithaketokerkesacuan ne krijimin e njerrjeti packet-switching tebazuar ne nderrjetat me lidhjetepaorientuar. Shtresa e internetit ka per detyretelejojehostinteinjektoje, paketa ne cdorrjetdhedergimi I tyre ne menyretepavarurtekdestinacioni. Nqsketopaketavijnejashterradheeshtedetyre e shtresavetelartatemodelit per tandrequrkete, kuptohetnqsdeshirohetradhatekmarresi.

44. Shtresa e internetit Kj0 shtrese ka njepaketeformaledheprotokolltequajtur IP(Internet Protocol). Detyre e shtreseseshtedergimi I paketave IP atjekuduhetteshkojne. Rrugezimi I paketave eshte detyra me kryesore, prandaj themi se ngjan me shtresen e rrjetit tek modeli OSI , per nga ana funksionale.

45. Shtresa e transportit • Ndodhetmbishtresen e internetit. Lejonnjesite peers temakinesburimdhedestinacionterealizojnenjebisedesitekshtresa e transportittemodelit OSI. Ka dyprotokolle end-to-end: • TCP protokoll me lidhjeteorientuar, I besueshemqelejonnjevargbiteshtegjeneruaranganjemakineteshkojne pa gabime ne cdonjerenngamakinat e tjeraterrjetit.

46. Shtresa e transportit • Kjo shtrese copeton vargun e biteve ne mesazhe diskrete dhe e dergon tek shtresa e internetit. • Ne marrje keto mesazhe diskrete bashkohen. TCP (transmission control protocol) merret gjithashtu me rregullimin e shpejtesise.

47. UDP (user datagram protocol) UDP (user datagram protocol) lidhje e paorientuar, e pabesueshme per aplikacionet qe nuk duan fragmentim apo kontroll shpejtesie. Perdoret shume per client server, request reply dhe ne ato aplikime ku me e rendesishme eshte transmetimi sesa menyra se si eshte transmetuar, psh transmetimi I zerit apo figures ne videoconferenca.

48. Protokolle dhe rrjeta ne modelin fillestar TCP/IP

49. Shtresa e aplikimeve. • Modeli refernce TCP/IP nuk ka shtrese te sesioneve apo prezantimeve. • Ndodhet mbi shtresen e transporteve. • Ka te gjitha protokollet e niveleve te larta. • Me te hershem jane terminalet virtuale (TELNET) i cili jep nje menyre qe nje perdorues i nje makine te logohet ne nje makine tjeter dhe te punoje atje, • transferimi I fileve (FTP) lejon te dhena te transferohen nga nje makine ne tjetren, dhe

50. Shtresa e aplikimeve • Mail elektronik (SMTP) ishte nje lloj i FTP por qe me vone u specializua nje protokoll (SMTP) i cili u vu ne perdorim per te. Shume protokolle te tjera jane shtuar me kalimin e kohes si: • Domain Name System (DNS) per te hartuar emrat e hoste-ve ne rrjetin e tyre te adresave, • NNTP protokolli per te levizur • USENET lajme dhe artikuj te ndryshem perreth, • dhe HTTP protokolli per te kapur faqet ne World Wide Web www dhe te tjere akoma.