GARD: SAĞLIK BAKANLIĞI BAKIŞ AÇISI

1. GARD: SAĞLIK BAKANLIĞI BAKIŞ AÇISI Dr. Orhan Koray ARBERK Genel Müdür Yardımcısı 25 Nisan 2008- Antalya

2. SUNUM PLANI • DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE SOLUNUM HASTALIKLARI VE ÖNEMİ • GARD • SAĞLIK BAKANLIĞININ YAPILANMASI • TÜRKİYE KRONİK HAVA YOLU HASTALIKLARINI ÖNLEME ve KONTROL PROGRAMI STRATEJİK PLAN VE EYLEM PLANI • TÜRKİYE’DE GARD KAPSAMINDA YÜRÜTÜLEN • ÇALIŞMALAR

3. DÜNYADA SOLUNUM HASTALIKLARI • Dünyada, tüm yaş gruplarında bir milyardan fazla • kişide Kronik Solunum Yolu Hastalığı vardır. • Bu hastaların 500 milyondan fazlası gelişmekte olan • ülkelerde yaşamakta olup, bu hastalıkların prevalansı • giderek artmaktadır. • Dünyada önlenebilir Kronik Solunum Yolu • Hastalıklarının yaklaşık % 65’ini Astım ve KOAH • oluşturmaktadır

4. DÜNYADA SOLUNUM HASTALIKLARI • 300 milyon insan Astımdan dolayı sıkıntı çekmektedir. • DSÖ, KOAH’ın 2030 yılında dünya genelinde 4. ölüm nedeni haline geleceğini tahmin etmektedir. KAYNAK: Türkiye’de Sağlığa Bakış 2007 Kitabı

5. TÜRKİYE’DE SOLUNUM HASTALIKLARI • Ülkemizdeki tüm ölümlerin %79’ u kronik hastalıklardan ve yine tüm ölümlerin % 8’i solunum sistemi hastalıklarından kaynaklanmaktadır. • Ülkemizde önlenebilir Kronik Solunum Yolu Hastalıklarının yaklaşık % 65’ini Astım ve KOAH oluşturmaktadır.

6. TÜRKİYE’DE SOLUNUM HASTALIKLARI- ASTIM • Türkiye 18 yaş üzeri astım sıklığı % 3.87, erkeklerde % 3.11 ve kadınlarda % 4.44’dür. • Astım 0-14 yaş grubu erkeklerde %0.2 oranı ile ölüme neden olan ilk 20 hastalık içerisinde bulunmaktadır. • 15-49 yaş yaş grubu ölüm nedenleri sıralamasında astım %1.3 oranı ile 18. sıradadır.

7. TÜRKİYE’DE SOLUNUM HASTALIKLARI-KOAH • Türkiye’de ölüme neden olan ilk 20 hastalığın dağılımında KOAH tüm ölümlerin % 5.8’inin nedenidir ve 3. sırada yer almaktadır. • Kentsel alanda tüm ölümlerin % 5.3’ünü, kırsal alan tüm ölümlerin ise % 6.5’ini oluşturmaktadır. • Ulusal düzeyde ölüm sayıları incelendiğinde 1.sırada % 47,73 ile kardiyovasküler hastalıklar yer almaktadır. Solunum sistemi hastalıkları % 7,95 oranına sahiptir.

8. AKCİĞER KANSERİ • Türkiye’ de en sık görülen kanser türü dağılımına bakıldığında 11,04/100 000 insidans hızı ile akciğer kanserinin en sık görülen kanser türü olduğu görülmektedir.

9. Solunum sistemi hastalıklarının önemli hastalık yükleri vardır. • Ulusal düzeyde neler yapılıyor?

10. Sağlık Bakanlığının Solunum Sistemi Hastalıkları Kapsamındaki Çalışmaları Çocukluk çağı pnömonileri kontrol programı Kızamık eliminasyon programı Genişletilmiş Aşılama Programları ve Risk Grubu Aşılamaları Ulusal Kanser Kontrol Programı Ulusal Verem Kontrol Programı Bakanlık teşkilat düzenlemesi Tütün Mamüllerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun çıkışına katkı Ulusal Tütün Kontrol Programı ve Tütün Eylem Planı 10

11. SAĞLIK BAKANLIĞININ YAPILANMASI 18.01.2008 tarihli ve 708 sayılı Makam Oluru ile Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Daire Başkanlığı ve buna bağlı olarak Solunum Sistemi Hastalıkları Şube Müdürlüğü kurulmuştur. Ayrıca aynı Genel Müdürlük bünyesinde Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Daire Başkanlığı kurulmuştur. 11

12. Türkiye Kalp Ve Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı-Risk Faktörlerine Yönelik Stratejik Plan Ve Eylem Planı hazırlanmıştır. • Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem Planı hazırlıkları devam etmektedir.

13. Global Alliance against Respiratory Diseases-GARD Global Alliance against Respiratory Diseases – GARD, DSÖ çatısı altında kurulmuş KSH’nın kontrolüne yönelik küresel bir organizasyondur. Türk Toraks Derneği (TTD) 2005 yılında GARD üyesi olmuş ve genel Kurul toplantılarına katılmıştır. GARD ile Uluslararası kuruluşların işbirliğini sağlayarak bu hastalıklarda Sürveyansın iyileştirilmesi Korunma ve kontrolde ülke odaklı önceliklerin belirlenmesi, Özellikle gelişmekte olan ülkelerde tedavi hizmeti kalitesinin arttırılması ve Bu alanda çalışan sağlık personelinin eğitiminin iyileştirilmesi hedeflenmektedir. 13

14. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem Planı Türkiye’ de GARD çalışmaları için Sağlık Bakanlığı’nın katılımı ile Kronik Hava Yolu Hastalıklarında ( Astım-KOAH) Ulusal Kontrol Programı Hazırlanmasına karar verilmiş ve bir komite kurulmuştur. 14

15. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem PlanıYol Haritası Türk Toraks Derneği tarafından KHH Kontrol Programı önerisinin Sağlık Bakanlığı’na sunumu (Mayıs 2007) Sağlık Bakanlığı tarafından önerinin değerlendirilmesi ve kabulü (Mayıs 2007) DSÖ Bölge ofisi ve ülke DSÖ temsilcisinin bilgilendirilmesi (Eylül 2007) Paydaşların belirlenmesi ve paydaş temsilcileri ile birlikte KHH Kontrol Programı Ulusal Genel Kurulu’nun oluşturulması (Eylül 2007) 15

16. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem Planı • PAYDAŞLAR DEVLET KURULUŞLARI Sağlık Bakanlığı • Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü • Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü • İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü • Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü • Personel Genel Müdürlüğü • Strateji Geliştirme Başkanlığı

17. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem Planı • Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı • Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü • Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı • Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı

18. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem Planı • Diğer Resmi Kurumlar Milli Eğitim Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İçişleri Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı - Sosyal Güvenlik Kurumu Çevre ve Orman Bakanlığı

19. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem Planı Türkiye İstatistik Kurumu Diyanet İşleri Başkanlığı Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı • Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Temsilcisi

20. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Stratejik Plan ve Eylem Planı • Üniversiteler ve Sivil Toplum Örgütleri Türk Toraks Derneği Türkiye Ulusal Allerji ve Klinik İmmunoloji Derneği Türk Eczacılar Birliği Halk Sağlığı Derneği Aile Hekimliği Derneği Pratisyen Hekimlik Derneği Tıbbi Onkoloji Derneği

21. SAĞLIK BAKANLIĞI 2009-2013 STRATEJİK PLANIHEDEFLER • Sağlığın geliştirilmesi ve sağlıklı hayat programlarına tüm halkımızın erişimini sağlamak • 2013 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların gelişimine neden olan risk faktörlerini azaltarak, bu hastalıkların görülme sıklığını ve bu hastalıklardan kaynaklanan ölümleri % 25 azaltmak. • Tütün-alkol ve madde kullanımını 2013 yılına kadar % 25 azaltmak.

22. SAĞLIK BAKANLIĞI 2009-2013 EYLEM PLANIHEDEFLER • 2010 yılına kadar ülkemizde 15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını % 80’ in üzerine çıkarmak, 15 yaş altında % 100’ e yakın olmasını sağlamak. • 2010 yılına kadar toplumun % 90’ında sigara karşıtı tutum oluşturmak. • 2010 yılına kadar tüm toplumun tütün dumanına maruziyetini (pasif içicilik) önlemek. • 2010 yılı sonuna kadar sağlık personelinde sigara içme oranını % 10’ un altına indirmek.

23. SAĞLIK BAKANLIĞI 2009-2013 EYLEM PLANIHEDEFLER • 2012 yılına kadar öğretmenler, din adamları ve yöneticilerde sigara bırakma oranlarını % 50’ nin üzerine çıkarmak, • 2010 yılına kadar hamilelik döneminde sigarayı bırakmış olma oranını % 90’ın üzerine çıkarmak.

24. Türkiye Kalp Ve Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı Risk Faktörlerine Yönelik Stratejik Plan Ve Eylem Planı • Türkiye Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı, Risk Faktörlerine (Tütün, Beslenme ve Fizik aktivite)Yönelik Stratejik Plan ve Eylem Planı hazırlanmış olup basım aşamasındadır.

25. Türkiye Kalp Ve Damar Hastalıklarını Önleme Ve Kontrol Programı Risk Faktörlerine Yönelik Stratejik Plan Ve Eylem Planı • HEDEFLER • Toplumun sağlıklı beslenme konusunda bilinçlendirilmesi sağlanarak besinlerin yeterli ve dengeli tüketiminin sağlanması ve beslenme bozukluklarına bağlı hastalıkların önlenmesi, • Sağlıklı beslenme programlarının hazırlanması ve sektörler arası işbirliği sağlanması, • Çocuk ve ergenlerde sağlıklı beslenmenin geliştirilmesi, • Yetişkinlerde sağlıklı beslenmenin teşvik edilmesi, • Çocuklar ve ergenlerde fiziksel hareketlilik bilincinin oluşturulması,

26. Ulusal Tütün Kontrol Programı • Tütün Yasası 30 Kasım 2004 tarih ve 25656 sayılı resmi gazetede 5262 Kanun numarası ile yayınlanarak Türkiye’ de yürürlüğe girmiştir. • 2008-2012 yıllarını kapsayacak Ulusal Tütün Kontrol Programı ve eylem planı hazırlanmıştır.

27. SAĞLIK BAKANLIĞI 2009-2013 STRATEJİK PLANI HEDEFLER • Sağlık Bilgi Sistemi Amaç- Karar ve Hizmet Sunumu sürecinde Etkili Bilgiye Erişim Sağlayacak Ulusal Sağlık Bilgi Sistemini Kurmak ve Geliştirmek, - 2012 yılı sonuna kadar, Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi’ni kurmak ve yaygınlaştırmak - 2013 yılı sonuna kadar, sağlık bilişim standartlarını belirlemek, geliştirmek ve yaygınlaştırmak. -2012 yılı sonuna kadar kişisel ve kurumsal sağlık kayıtlarının gizlilik, güvenlik ve mahremiyet esaslarını belirlemek ve uygulamak

28. SAĞLIK BAKANLIĞI 2009-2013 EYLEM PLANI HEDEFLER - 2010 yılı sonuna kadar Karar Destek Sistemi kapsamında veri deposunu kurmak ve veri madenciliği uygulamalarını başlatmak. - 2012 yılına kadar görüntüleme (radyoloji, patoloji,EKG, vb.) alanında uzaktan sağlık hizmet sunumunun verilebilmesi ve kronik hastaların uzaktan takibi amacıyla, Tele- Tıp ve Tele-Sağlık sistemlerini hayata geçirmek,

29. SONUÇ • SAĞLIK BAKANLIĞI DSÖ tarafından GARD kapsamında önerilen çalışmaları desteklemekte olup, üzerine düşen görevleri yapmaktadır. • Sonuçların hayata geçirilmesi için de gerekenleri yapacaktır.

30. TEŞEKKÜR EDERİM