BANKALARARASI TAKAS ODALARI MERKEZİ ELEKTRONİK TAKAS SİSTEMİ

1. BANKALARARASI TAKAS ODALARI MERKEZİ ELEKTRONİK TAKAS SİSTEMİ İ.HAKKI ARSLAN T.C. MERKEZ BANKASI BANKACILIK GENEL MÜDÜRÜ TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ 8 EYLÜL 2000 - İSTANBUL

2. YASAL DAYANAK • 3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun Madde 6 (Bankalararası Takas Odaları Merkezi tüzel kişiliği) • 1211 sayılı T.C. Merkez Bankası Kanunu Madde 55 • T.C. Merkez Bankası tarafından çıkartılan B.T.O.M. Yönetmeliği ve İzahnamesi (1)

3. TAKAS SİSTEMİ KLASİK TAKAS ELEKTRONİK TAKAS İzmir Adana Edirne Bursa Samsun Malatya Mersin Denizli Antalya Konya Eskişehir İzmit Kayseri Gaziantep Trabzon Diyarbakır İskenderun Erzurum Adapazarı Balıkesir Fiziken Fiziken ibraz ibrazlı olmaksızın Ankara İstanbul İstanbul (2)

4. Personel Sayısı Kuruluş Tarihi 1-ANKARA 2-İSTANBUL 3-İZMİR 4-ADANA 5-BURSA 6-SAMSUN 7-MERSİN 11* 7 - - 1 1 1 16.10.1942 06.08.1943 02.01.1952 04.06.1979 28.01.1980 20.02.1980 15.04.1980 • TAKAS ODALARI * 1 Personel bilgisayar uzmanı olarak çalışmaktadır. (3/1)

5. Kuruluş Tarihi Personel Sayısı 1 1 1 1 - - 1 1 02.02.1981 02.03.1981 02.03.1981 01.04.1981 22.06.1981 01.07.1981 01.07.1981 25.03.1985 6-DENİZLİ 7-KONYA 8-ESKİŞEHİR 9-KAYSERİ 10-GAZİANTEP 11-TRABZON 12-DİYARBAKIR 13- İSKENDERUN (3/2)

6. Kuruluş Tarihi Personel Sayısı 1 1 - 1 - - - 14-İZMİT 15-ERZURUM 18-ANTALYA 19-MALATYA 20-ADAPAZARI* 21-EDİRNE 22-BALIKESİR 18.07.1985 26.05.1986 04.02.1987 05.10.1992 23.01.1995 28.06.1996 26.11.1997 *Deprem nedeniyle zarar gören Adapazarı Takas Odası faaliyetlerine geçici süreyle ara verilmiştir. (3/3)

7. 1999 YILI BÜTÇESİ (%)- Verilen ödeneğin kullanılma yüzdesi (4/1)

8. (4/2)

9. (4/3)

10. 1999 YILI GERÇEKLEŞEN HARCAMALARIN ODA BAZINDA TOPLAM İÇİNDE % Sİ (5)

11. B.T.O.M YÖNETİM KURULU ÜYELERİ • T.C. Merkez Bankası Bankacılık Genel Müdürlüğü Genel Müdürü veya Genel Müdür Yardımcısı başkanlığında, T.Bankalar Birliği Yönetim Kurulunu oluşturan bankaların en az şube müdürü seviyesindeki temsilcileri (6/1)

12. T.C. ZİRAAT BANKASI • AKBANK T.A.Ş. • T.İŞ BANKASI A.Ş. • T.GARANTİ B. A.Ş. • T.EMLAK BANKASI A.Ş. • T.EK0NOMİ B. A.Ş. • T.HALK BANKASI A.Ş. • T.DIŞ TİCARET B. A.Ş. • T.VAKIFLAR B. T.A.O. • KOÇBANK A.Ş. • YAPI VE KREDİ B. A.Ş. • HSBC BANK A.Ş. B.T.O.M. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ • 5.6.2000 tarihi itibariyle • T.C. MERKEZ BANKASI (6/2)

13. T.C.M.B. BANKACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN KENDİSİNE VERİLEN YETKİLER DOĞRULTUSUNDA YÜRÜTÜLEN İŞLEMLER

14. B.T.O.M. Yönetmeliği değişiklik çalışmaları • Takas işlemlerinin daha seri ve güvenilir yürütülmesi için yöntem geliştirilmesi • B.T.O.M. Yönetim Kurulu toplantılarının organizasyonu, gündem oluşturulması, karar defterinin tutulması ve Yönetim Kurulu Üyelerinin bilgilendirilmesi (7/1)

15. Bankalararası takas odalarında yapılan günlük takas işlemlerine nezaret edilmesi ve gözetilmesi • Takas sonuçlarının Ankara Şubesi aracılığıyla tesviye edilmesi • Bütçe harcamalarının şubeler aracılığıyla gerçekleştirilmesi (7/2)

16. Elektronik ortamda takas yapılan merkezlerde sistemin kesintisiz çalışabilmesi için gereken tüm önlemlerin alınması • Yönetim Kurulu Başkanı sıfatıyla Takas odaları çalışanlarıyla ilgili olarak BASİSEN ile yapılan toplu iş sözleşmesi çalışmalarına katılınması • Yıllık faaliyet raporu hazırlanması (7/3)

17. BANKALARARASI TAKAS ODALARI İŞ AKIŞ ŞEMASI

18. 06’ya kadar çek bilgileri 16’ya kadar iade bilgileri 16’da günsonu işlemler Elektronik çek bilgi işlem merkezi bulunan takas odaları Seans (9.00) Fiziki değişim, iade ve teslim cetvelleri Bankalara ait genel nihai B/A vaziyetleri B. Ankara Takas Odası Ertesi işgünü saat 12.00 ye kadar Ankara Şubesi hesaplarından tesviye 1.Seans (10.00) 2.Seans (14.00) Fiziki değişim ve çek teslim cetvelleri İade edilen çeklerin fiziki değişim ve çek teslim cetvelleri Fiziken ibrazsız takas yapan bankalar Takas dışı işlem gören çek bilgileri Çek bilgilerine ilişkin listeler Takasa konu çekler ve çek bilgileri Çeklerin fiziken ibrazını isteyen bankalar B.T.O.M. Takasa Konu Çekler Klasik Takas Yapılan Takas Odaları (8)

19. FİZİKEN İBRAZLI VE İBRAZSIZ ELEKTRONİK TAKAS İŞ AKIŞ ŞEMASI

20. FİZİKİ İBRAZ VEYA KONTROL 3 3 VERİLEN ÇEKLERİN TEYİT RAPORU GÜN SONU HESAP DURUMU VERİLEN ÇEKLERİN TEYİT RAPORU GÜN SONU HESAP DURUMU 8 8 1 1 A Bankasına verilen veya iade edilen B Bankasına verilen veya iade edilen ELEKTRONİK TAKAS MERKEZİ A BANKASI B BANKASI ÇEK BİLGİLERİ ÇEK BİLGİLERİ B Bankasından alınan 2 A Bankasından alınan 2 5 A VE B BANKALARININ ALDIĞI VE VERDİĞİ ÇEKLERİ GÖSTEREN ÖZET LİSTELER A Bankasından alınan çekler listesi (A) B Bankasına verilen çekler listesi (A) 6 4 (ÇEK TESLİM CETVELİ) 4 (ÇEK TESLİM CETVELİ) A Bankasına verilen çekler listesi (B) B Bankasından alınan çekler listesi (B) 7 DETAY LİSTE (9)

21. ELEKTRONİK TAKAS B.İstanbul Takas Odası DOS ortamında B.Ankara-İstanbul Takas Odası UNIX ortamında B.İstanbul Takas Odası Fiziken ibraz olmaksızın çek takası B.İstanbul-Ankara Takas Odası Takas odasında LINUX, Banka tarafında WIN95 ve NT ortamında • 13 Ekim 1993 • 16 Haziran 1997 • 16 Nisan 1998 • 6-12 Aralık 1999 (10)

22. YILLAR İTİBARİYLE TAKASA VERİLEN ÇEK ADETLERİ (BİN ADET) (11)

23. BANKALARARASI TAKAS ODALARINDA İŞLEME ALINAN ÇEK ADET VE TUTARLARI ÇEK ADET (BİN ADET) ÇEK TUTAR (MİLYAR TL.) ŞEHİR İÇİ ŞEHİR İÇİ ŞEHİR DIŞI TOPLAM ŞEHİR DIŞI TOPLAM 1993 8.717 20.882 656.581 12.164 192.528 464.053 1994 274.381 1.129.471 8.547 855.091 10.234 18.780 9.979 1995 10.104 19.083 1.674.969 2.242.620 567.651 1996 10.655 11.944 22.600 1.220.531 4.286.679 3.066.148 1997 8.605.398 13.101 14.072 27.173 5.838.403 2.766.995 1998 9.871.450 5.029.508 14.900.958 13.768 15.454 29.222 1999 15.712 12.415 28.127 14.171.620 21.723.800 7.552.180 (12)

24. B.T.O.M TARAFINDAN YAPILAN HARCAMALARIN YILLAR İTİBARİYLE ÇEK BAŞINA MALİYETE YANSIMASI (13)

25. 1999 YILINDA İSTANBUL’DA İŞLEM GÖREN ÇEK ADETLERİNİN BANKALARA GÖRE DAĞILIMI YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. T.GARANTİ BANKASI A.Ş. AKBANK T.A.Ş. T.İŞ BANKASI A.Ş. DİĞER TOPRAKBANK A.Ş. % 10.4 % 57.8 % 10.3 % 8.7 % 6.4 % 5.6 (14)

26. 1999 YILI ÇEK ADET VE TUTARLARINA GÖRE TOPLAM İÇİNDE % Sİ * Çek adetlerine göre ilk 10 banka seçilmiştir. (15)

27. 20000 YILI İLK 7 AYINDA TÜM TAKAS ODALARINDA ÇEK ADEDİNE GÖRE BANKA SIRALAMASI ŞEHİR İÇİ TAŞRA TOPLAM % YAPI VE KREDİ B. A.Ş. 1.150.151 713.912 1.864.063 11.01 T.GARANTİ B. A.Ş. 1.018.479 663.322 1.681.801 9.94 PAMUKBANK T.A.Ş. 752.861 336.710 1.089.571 6.44 T.İŞ BANKASI. A.Ş. 672.862 406.528 1.079.390 6.38 AKBANK T. A.Ş. 871.391 182.975 1.054.366 6.23 TOPRAKBANK A.Ş.* 497.987 415.374 913.361 5.41 KOÇBANK A.Ş. 379.303 289.588 668.891 3.95 T.C. ZİRAAT BANKASI* 6.023 644.074 650.097 3.84 DEMİRBANK T.A.Ş. 375.182 206.800 581.733 3.44 T.EKONOMİ B.A.Ş.* 349.669 226.064 575.733 3.40 6.073.908 4.085.347 10.159.255 60.02 ARA TOPLAM 3.500.891 3.265.066 6.765.957 39.98 9.574.799 7.350.413 16.925.212 100 DİĞER TOPLAM (16) * Fiziken ibraz edilmeksizin çek takası sistemine katılmamaktadır.

28. AKBANK T.A.Ş. 16.4.1998 YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. 16.4.1998 T.İŞ BANKASI A.Ş. 16.4.1998 16.4.1998 T.İHLAS FİNANS KURUMU A.Ş. 18.11.1998 T.GARANTİ BANKASI A.Ş. FİZİKEN İBRAZSIZ TAKAS İÇİN PROTOKOL İMZALAYAN BANKA VE ÖZEL FİNANS KURUMLARI (17/1)

29. 11.05.1999 PAMUKBANK T.A.Ş. 12.07.1999 ŞEKERBANK T.A.Ş. 18.10.1999 T.VAKIFLAR BANKASI T.A.O. OSMANLI BANKASI A.Ş. 23.11.1999 06.12.1999 B. TÜRK KÖRFEZ BANKASI A.Ş. (17/2)

30. KOÇBANK A.Ş. 01.05.2000 KUVEYT TÜRK EVKAF FİNANS KURUMU A.Ş. 01.05.2000 19.06.2000 DEMİRBANK T.A.Ş. FİNANSBANK A.Ş. 19.06.2000 (17/3)

31. T. TİCARET BANKASI A.Ş. 25.09.2000 T. DIŞ TİCARET BANKASI A.Ş. 23.10.2000 • SİSTEME YENİ DAHİL OLACAK BANKALAR (17/4)

32. FİZİKEN İBRAZ OLMAKSIZIN ÇEK TAKASINA KATILAN BANKA VE ÖZEL FİNANS KURUMLARININ B.İSTANBUL T.O. İÇİNDEKİ %’ Sİ Nisan 1998-Kasım 1998 18.4 Kasım 1998-Nisan 1999 29.6 Mayıs 1999-Haziran 1999 33.8 Temmuz 1999-Eylül 1999 35.1 Ekim 1999-Nisan 2000 39.6 47.6 Mayıs 2000-Temmuz 2000 (18)

33. FİZİKEN İBRAZ EDİLMEDEN ÇEK TAKASINA KATILMAK İSTEYEN BANKALAR İÇİN; 1-Protokolun en az genel müdür yardımcısı seviyesinde imzalanması 2-Çek örneklerinin gönderilmesi 3-Çek baskı özelliklerinin belirlenmesi (19/1)

34. 4-Katılma tarihinin belirlenmesi • Başvuru tarihinden yaklaşık 1 ay sonra ve ayın 20 sinden sonraki bir tarih olacak şekilde • 5-Taşra takasında da fiziki ibraz olmayacağının • bilinmesi • 6- İrtibat kurulacak kişilerin isimlerinin başvuru • mektubuna eklenmesi • 7-Ek bilgi alımı için Bankalararası İstanbul Takas • Odasına başvurulması (19/2)

35. Ek: 1 Protokol 1 Açıklama 20 Adet Çek Spesimeni TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI ÖRNEKTİR BANKACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Bankamızca fiziken ibraz edilmeksizin çek takasına katılabilmek için tüm şubelerimizde gerekli hazırlıklar tamamlanmış olup, xx/xx/xxx tarihinden itibaren mevcut uygulamaya katılabilmek için Genel Müdürlüğümüzce imzalanan protokol ile Bankamızın çek örnekleri ve çeklerimizin güvenlik özelliklerine ilişkin açıklama ekte gönderilmektedir. Gereğini bilgilerinize arz ederiz. BANKA ADI Bilgi için: AD VE SOYAD (19/3)

36. FİZİKEN İBRAZ EDİLMEDEN ÇEK TAKASINA KATILMAK İÇİN PROTOKOL İMZALANDIKTAN SONRA MERKEZ BANKASINCA YAPILAN İŞLEMLER

37. UYGULAMANIN BAŞLANGIÇ TARİHİNİN BELİRLENMESİ • Protokol imzalandığı tarihten itibaren geçerli ve bağlayıcı olmakla birlikte, imzalanmasını takip eden ilk B.T.O.M Yönetim Kurulu toplantısı gündeminde yer alır. (20/1)

38. SİSTEME KATILMA DUYURUSUNUN YAPILMASI • Protokol imzalayan bankaların hangi tarihte başlayacağının tüm bankalara, • Yeni katılımcı bankanın çek örnek ve açıklamasının daha önce protokol imzalamış olan sistemdeki diğer bankalara, duyurulması. (20/2)

39. SİSTEMDEKİ BANKALARADA OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLERİN DUYURULMASI • Protokol imzalandığı tarihte bankalara gönderilen çek örnek ve açıklamasında değişiklik veya eklemeler olması • Katılımcı bankalardan birinin 1 ay öncesinden yazılı olarak bildirimde bulunması kaydıyla sistemden ayrılması (20/3)

40. HEDEFLERİMİZ • Aynı donanıma sahip olan ve üzerlerinde aynı • yazılımın çalıştığı Ankara ve İstanbul Takas • Odalarının birbirlerini yedeklemeleri • ve bilgilerinin konsolide edilebilmesi • Sistem güvenliğinin yenilenerek arttırılması (21/1)

41. Güvenlik önlemlerinin uygulamaya alındığı bankalarda sorun yaratmaması için banka ve takas odaları personelinin eğitimi • Grafik tabanlı yeni takas programı ile WEB sayfası oluşturulması ve erişilmesi • Her bankanın kendi bilgilerine ulaşabilmesi (21/2)

42. T.C. Merkez Bankası’nın takas üzerinde gerekli izlemeyi bağlanacak bir monitör aracılığıyla daha iyi yapabilmesi • Aynı gün hesaplaşmanın sağlanması • Şehir/Taşra ayrımının kaldırılması (21/3)

43. Sonuç olarak; Gelişmeler tamamlandığı taktirde • Klasik takas yapılan odalarda şehir içi ve şehir dışı çeklerin provizyon işlemlerinin aynı gün sonuçlandırılması sağlanarak taşra çeklerinin 3 gün süren tahsilat süresi öne alınmış olacak, (22/1)

44. Otomasyonunu tamamlayan bankalar müşteri hesaplarına çek bedellerini takasın yapıldığı gün geçebileceklerinden bu işlem onlara rekabet üstünlüğü sağlayacak, (22/2)

45. Fiziken ibraz edilmeksizin çek takası yapan bankalardan isteyenlerle provizyon işlemleri daha erken sonuçlandırılabilecek, • Gün içindeki takas sayısının arttırılması gündeme gelebilecektir. (22/3)