Definiowanie

1. Definiowanie • Jest to zabieg, mający na celu ustalenie znaczenia w danym języku definiowane wyrażenie

2. Stosuje się definiowanie w sytuacji, gdy: • Nie znamy znaczenia wyrażenia (definiowanie sprawozdawcze) • Znaczenie wyrażenia jest nie jasne (definiowanie regulujące) • Chcemy zmienić znaczenie wyrażenia (definiowanie projektujące) • Chcemy wprowadzić nowe wyrażenie (definiowanie konstrukcyjne)

3. Wyróżniamy trzy kategorie definicji: • Równoważnościowe • Realna • Nominalna • Kontekstowe w tym: • Przez postulaty • Systemowa • Deikdywne inaczej ostensywne (definiowanie przez wskazywanie przedmiotów pojęcia) • Konkretnego • Abstrakcyjnego (definicja eksplikatywna)

4. Definicje równoważnościowe mają strukturę: • Definiendum (słowo definiowane) łącznik (spójnik) definicyjny definiens • Definiens jest równoważny definiendum • Definicja realna odnosi się do pojęcia i prezentuje jego treść, • Definicja nominalna odnosi się do słowa i wyjaśnia jego znaczenie

5. Definicja realna • Ma składnię A jest to B o własności C, • gdzie A stanowi definiendum • B oraz C stanowi definiens • W definicji klasycznej (szczególny przypadek definicji realnej) • B (genus proximum) jest pojęciem bezpośrednio nadrzędnym względem A • C jest własnością szczególną (differentia specyfica) wskazującą na to, co wyróżnia A z B.

6. Definicja nominalna • Definiens w definicji nominalnej stanowi wyrażenie znane (bardziej zrozumiałe) i równoważne definiendum.

7. Przykład definicji realnej (klasycznej) • Wskaźnikiem badanej własnościnieobserwowalnej„p”dowolnejrzeczy „x” rozróżnialnej ze względu na właściwość „P” jako zmienną badaną jest taka obserwowalna własność „a” rzeczy „x” rozróżniona ze względu na właściwość „A”,której zaobserwowanie pozwala wnioskować o tym, że rzecz „x” posiada także własność badaną nieobserwowalną „p”rozróżnialną ze względu na właściwość „P” określoną w przedmiocie badania.

8. Treść pojęcia wskaźnik • jest obserwowalny, • dotyczy tej samej rzeczy badanej co własność badana (wskaźnikowana), • pozostaje w znanej relacji z własnością badaną (wskaźnikowana).

9. Przykład definicji realnej Wskaźnik jest to własność: • obserwowalna, • dotycząca tej samej rzeczy badanej co własność badana (wskaźnikowana), • pozostająca w znanej relacji z własnością badaną (wskaźnikowana).

10. Przykład definicji realnej Niedostosowanie społeczne jest to względnie trwały brak adaptacji społecznej, charakteryzujący się postawami i zachowaniami wskazującymi na konflikt osoby z powszechnie uznanymi społecznie normami.

11. Przykład definicji nominalnej Niedostosowanie społeczneznaczy tyle co rozbieżność między systemem norm i wartości uznawanych przez jednostkę i przez grupę do której należy.

12. Definicja kontekstowa • Definiowane słowo jest używane w różnych kontekstach, i każdy kontekst dookreśla sposób jego rozumienia • Szczególnym przypadkiem jest definicja systemowa w której konteksty w którym definiendum ma występować są dokladnie określone

13. Za twórcę definicji systemowej należy uznać Jana Władysława Dawida który określił co to znaczy rozumieć pojęcie: • „Pojęcie jest jasne wtedy, gdy możemy oznaczyć stosunek jego do innych pojęć: wymienić do jakiej klasy bardziej ogólnej należy lub jakie podrzędne w sobie obejmuje, czym różni się od pojęć współrzędnych, jakie zawiera cechy istotne” (1911 s.68)

14. Definicja systemowa Określa • Pojęcie nadrzędne lub pojęcia nadrzędne jeśli rozpatrujemy więcej niż jeden poziom nadrzędności oraz własności pozwalające wyróżnić z nich pojęcie definiowane, • Wiele pojęć współrzędnych i własności je różniące, • Wiele pojęć podrzędnych i własności je różniące, • Wiele własności istotnych, • Wiele przedmiotów pojęcia.

15. Definicja systemowa Zawiera w sobie • Definicję realną, w tym klasyczną, • Definicję ostensywną

16. Przykład definicji eksplikatywnej Samoakceptacja wyróżniamy samoakceptację w zakresie: • oceny relacji środowiska do siebie; • oceny relacji siebie do środowiska; • oceny wizerunku własnego ja; • oceny podejmowanych wyborów i decyzji.

17. ocena relacji środowiska do siebie: • Krytycznie i z rozwagą podchodzi do oceny własnej osoby przez otoczenia; • Analizuje opinie poważnych ludzi; • Rozważnie przyjmuje wszelkie słowa krytyki; • Spokojnie odbiera należne mu oznaki uznania i aprobaty społecznej. • ocena relacji siebie do środowiska: • Pragnie coś pożytecznego robić dla ludzi; • Interesuje się aktywnie innymi ludźmi; • Nie bywa nieśmiały i zakłopotany wobec ludzi; • Nie odczuwa nienawiści do ludzi o innych poglądach, systemie wartości czy stylu życia; • Nie odmawia innym ludziom wartości; • Nie próbuje dominować nad innymi ludźmi;

18. ocena wizerunka własnego ja: • Zna swoje słabe i mocne strony; • Jest pogodzony ze swoimi cechami osobowości; • Nie odrzeka się żadnego swojego motywu działania; • Umie realnie ocenić możliwość osiągnięcia stawianych celów, • Posiada wiedzę o sobie (o własnościach psychofizycznych); • Wierzy w siebie, w swoje możności. • ocena podejmowanych wyborów i decyzji: • Jest przekonany o słuszności swojej drogi życia; • Potrafi walczyć o swoje poglądy; • Posiada odwagę by zająć zdecydowane stanowisko; • Nie oczekuje, że może spotkać się z dezaprobatą i odrzuceniem przez innych; • Godzi się z rzeczywistością taką jaka jest; • Odpowiednio do posiadanej wiedzy stawia realistyczne cele dla poprawienia własnego działania.

19. Przykład definicji eksplikatywnej Fizyczne warunki pracy na stanowisku biurowym • wielkość pomieszczenia, • mikroklimat, • oświetlenie naturalne, • oświetlenie sztuczne, • hałas, • kolorystyka, • wyposażenie stanowisk,

20. wielkość pomieszczenia: • powierzchnia • wysokość, • mikroklimat: • temperatura • wilgotność powietrza • prędkość przepływu powietrza • oświetlenie naturalne: • umiejscowienie stanowiska • wielkość okien • światło z zewnątrz

21. oświetlenie sztuczne: • umiejscowienie źródła światła • rodzaj źródła światła • barwa światła • natężenie oświetlenia • hałas: • pochodzący od urządzeń biurowych • odgłosy ulicy • pochodzący od współpracowników

22. kolorystyka, • barwa • różnorodność • harmonia • wyposażenie stanowisk, • wysokość płaszczyzny roboczej • powierzchnia płaszczyzny roboczej – wielkość, faktura • ustawienie monitora • rozmieszczenie innych urządzeń na blacie roboczym, w regałach (poręczność) • fotel (wygodność) • wolne miejsce na nogi (pod stołem)

23. Przykład definicji systemowej Pojęcie wskaźnika zostało określone za pomocą definicji realnej, by uzupełnić definicję systemową należy: • Wskazać rodzaje własności rzeczy dla pedagoga człowieka • Wskazać klasy wskaźników • Wskazać przedmiot pojęcia wskaźnik (możliwe jest to przez zastosowanie definicji eksplikatywnej właściwości nieobserwowalnej albo trudno obserwowalnej)

24. Można wyróżnić własności: • Aktualne • obserwowalne (dostępne) • trudno obserwowalne (bezpośrednio niedostępne) • Potencjalne nieobserwowalne (niedostępne) • Instrumentalne • Kierunkowe

25. Wskaźniki dzielimy na: • Konkretyzacyjne dotyczące własności trudno obserwowalnych; konstruujemy je przez konkretyzowanie właściwości środowiska, • Aktualizacyjne dotyczące właściwości potencjalnych (nieobserwowalnych): • instrumentalnych; konstruujemy je przez operacjonalizację i kondycjonalizację • kierunkowych • konstruujemy je przez klasyfikację przedmiotów ustosunkowania • konstruujemy je przez klasyfikację sytuacji wyboru.

26. Przykład definicji systemowej Funkcje intelektualne • Pojęcie nadrzędne – osobowość człowieka • Na osobowość człowieka komponują się: • Funkcje intelektualne • Funkcje emocjonalne • Funkcje decyzyjne • Funkcje wykonawcze • Funkcje intelektualne obejmują: • Spostrzeganie • Wyobrażanie • Pamiętanie • Myślenie sensomotoryczne i wyobrażeniowe • Tworzenie pojęć i nazywanie ich itd. • Dobranie takich zadań których rozwiązanie wymagałoby aktualizację określonych funkcji

27. BŁĘDY DEFINIOWANIA • „ignotum per ignotum” – wyjaśnianie nieznanego przez nieznane np. polopiryna jest kwasem acetylosalicylowym • „idem per idem” , czyli to samo przez to samo np. polityka to działalność polityczna; jest to błędne koło w definiowaniu • „błąd przesunięcia kategorialnego” np. wybuch jest to taka rzecz (...) • „za szerokie lub za wąskie” np. ksiądz to członek Kościoła Katolickiego, geometria to nauka o figurach • nieadekwatność definicji

28. Ignotum per ignotum Definiendum i definiens zawierają niezrozumiałe dla adresata definicji słowa bądź wyrażenia. Definicja obarczona tym błędem nie spełnia swojej podstawowej funkcji – jeden niezrozumiały termin wyjaśnia za pomocą innych równie niezrozumiałych słów. [Błąd ignotum per igntum ma charakter subiektywny – definicja niezrozumiała dla jednej osoby może być zrozumiała dla innej, dysponującej odpowiednią wiedzą]

29. Idem per idem Wyraz bądź wyrażenie występujące w definiendum pojawia się następnie w definiensie (definiendum i definiens zawierają ten sam zwrot). Przykład: „Pojazd silnikowy” - pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru i pojazdu szynowego;

30. Błędne koło pośrednie Słowo A definiuje się przy użyciu słowa B, a do zdefiniowania słowa B używa się znowu słowa A (może być więcej takich etapów pośrednich, co znacznie wówczas utrudnia wykrycie błędnego koła). Przykład: Logika jest to nauka o poprawnym rozumowaniu.Poprawne rozumowanie to takie, które przebiega wedle ściśle określonych reguł. Ściśle określone reguły wyznacza logika.

31. BŁĄD PRZESUNIĘCIA KATEGORIALNGO Zakresy definiendum i definiensa wykluczają się. Innymi słowy, wyrażenia występujące w definiendum i definiensie należą do różnych kategorii (ontologicznych). Przykład: Wybuch to przedmiot powodujący huk.

32. Defincje „za szerokie lub za wąskie” • Definicja za szeroka: zakres definiensa jest szerszy od zakresu definiendum. Przykład: Adwokat jest to osoba wykonująca zawód prawnika. 2) Definicja za wąska: zakres definiensa jest węższy od zakresu definiendum. Przykład: Nożyczki to urządzenie służące do cięcia papieru.

33. Nieadekwatność definicji 3) Krzyżowanie się zakresów definiendum i definiensa (definicja jednocześnie „za szeroka i za wąska”). Przykład: Stół jest to mebel na którym można spożywać posiłki [Istnieją stoły nie nadające się, ze względu na ich funkcję, do spożywania posiłków (np. stół kreślarski) i istnieją meble , które na których można spożywać posiłki, chociaż nie są stołami]