ANNE-BABA TUTUMLARI ÇOCUGUN KiŞiLiK GELiŞiMi ve BAŞARISI ÜZERİNE ETKiLERi

1. ANNE-BABA TUTUMLARIÇOCUGUN KiŞiLiK GELiŞiMi ve BAŞARISI ÜZERİNE ETKiLERi M. Murat KAZANCIOĞLU ÖZEL ASFA AH. MİT. ANADOLU LİSESİ REH. ÖĞRT.

3. ANNE-BABA-ÇOCUK İLİŞKİSİ • Anne-baba-çocuk ilişkisi, temelde anne ve babanın tutumlarına bağlıdır. • Anne babanın tutum ve davranışlarını oluşturan nedenler incelendiğinde, tüm tavır alışlarda olduğu gibi, anne babaların çocuklarına takındıkları tavrın da bir öğrenme ürünü olduğu görülür

4. Anne Babaların, Çocuklarına Karşı Tavırlarını Etkileyen Başlıca Faktörler Nelerdir?

5. Anne ve babanın zihinlerindeki çocuk modeli (hayali çocuk) , • Toplumun kültürel değerleri, • Anne babanın kendisini yeterli hissedip hissetmediği, • Çocuklarının sayı, cinsiyet ve kişilik özelliklerinden memnun olup olmamaları, • Anne ve babanın kendi çocukluk yıllarındaki deneyimleri, • Aile içinde eşler arasındaki ilişkinin niteliği,

6. AİLE MODELLERİ

8. Aşırı Koruyucu- Kaygılı Aile Tutumları Bu tarz tutumu benimseyen anne-baba sürekli çocuğa müdahale eder. Aşırı koruyucu ve verici davranışlar söz konusudur. Çocuğa bir bebek gibi davranılır. Çocuk anne-baba tarafından ‘sen yapamazsın, daha küçüksün’ gibi engellemelerle karşılaşır. Çocuğun kendini tanımasını ve yapabileceklerini fark etmesini engelleyen bir anne-baba tutumudur. -1-

9. Aşırı Koruyucu Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri • Çocuğun aşırı bağımlı, ürkek,çekingen ve güvensiz bir kişilik geliştirmesine neden olur. • Çocuğun hatalarının sonucunu yaşayarak öğrenmesine izin verilmez,sorumluluk duygusunun gelişmesi engellenir. • Çocuk ilerki yaşamında karar almakta ve uygulamakta zorluk çekeceği gibi yaşama karşı içinde bir korku oluşturur.

10. Çocuğun kişiliği gelişmez. İnatçı,istediğini tutturan, mantıksız kavgalar çıkaran, çabuk mutsuz olan bir çocuk ve ileride benzer niteliklere sahip bir yetişkin olur. • Çevresindeki insanlarla iletişim kurmakta güçlük çeker, bireyselleşemez. • Karşılaştığı sorunlarla başa çıkamayacağına inanır ve sürekli hata yapma eğilimi içindedir.(1.2)

11. Aşırı Baskıcı ve Otoriter Aile Tutumları • Bu tutumu benimseyen ailelerde çocuklarına karşı bir hakimiyet vardır. • Baskıcı bir tutum içerisindedirler. • Çocuktan kendilerine itaat etmelerini beklerler. • Aile içinde korku hakimdir ve çocuk korku ile büyür. (2)

12. Çocukta kendine güven duygusu oluşmaz. • Pasif ve edilgen bir kişilik sergilerler. • Yaratıcılık engellenir. • Hata yapanlar mutlaka cezalandırılmalıdır görüşünü benimserler. Aşırı Otoriter Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

13. Rutin, sınırları belli olan iş ve meslekleri seçerler. • Okul yaşamlarında fazla başarılı olamazlar. • Anne-babalarının (veya bir otoritenin)olmadığı ortamlarda kendilerini boşlukta hissederler ve bir otorite bulma arayışı içine girerler. • En küçük bir hatada bile hoşgörüleri olmayabilir(2.1)

14. Aşırı Hoşgörülü Aile Tutumları • Bu anne-baba tutumunda aşırı hoşgörü ve düşkünlük vardır. • Evde patron çocuktur ve her dediği yapılır. • Çocuk, daima diğerlerinin dikkatini çekmek ve kendisine hizmet edilmesini ister. (3)

15. Aşırı Hoşgörülü Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri • Anne-babasına hükmeder ve onlara çok az saygı gösterir. • Bencil ve şımarık olur. • Eleştiriye açık değillerdir. • Başkaldırıcı olur ve toplum dışı davranışlar sergiler.

16. Kuralsızlığa alışan çocuklar, okuldaki kurallarla karşılaşınca okula ve arkadaş çevresine uyum sağlamakta zorluk çekebilirler. • Her istediklerini elde ettiklerinden bir süre sonra yaşadıkları doyumsuzluk ileride zararlı alışkanlıklar edinmelerine sebep olabilir. (3.1)

17. Bu tür tutumlar,genellikle orta yaşın üstünde çocuk sahibi olan ailelerde ya da tek çocuklu ailelerde görülür.

18. MÜKEMMELİYETÇİ AİLE TUTUMU • Anne baba çocuğundan her şeyin en iyisini bekler. • Kendi gerçekleştiremediği yaşantıları çocuğunun gerçekleştirmesini ister • zihinsel yönden beklentileri karşılaması için çocuğu kapasitesinin çok üstünde eğitimlere tabii tutar.

19. Çocuktan aşırı titizlik ve temizlik beklenir. • Kurallar ve kalıplar belirlenir ve çocuğun bunlara mutlaka uyması beklenir. • Çocuğa bütün çocukça davranışlar yasaklanır. Arkadaş seçimi de aileye aittir. (4)

20. Mükemmeliyetçi Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri • Aşırı titiz yada tam tersi dağınık çocuklardır. • Kendilerine güvenleri yoktur. • Başarısızlığa uğradıklarında kolayca hayal kırıklığı yaşarlar. • Yanlış yapmaktan korkarlar. • Okuldaki sıraları hep derli toplu,ders aralarında ödev yapan, bir işi tam yapmak için günler öncesinden çalışmaya başlayan çocuklardır.

21. TUTARSIZ ANNE BABA TUTUMU • Genellikle genç ebeveynlerde ve ilk çocuğun yetiştirilmesinde görülür, • Eşlerin çocuk yetiştirmeye farklı bakmaları ve bunu çocuğa yansıtmaları temel sebeptir, • Çocuğun yaptığı bir davranış bazen çok sert bir tepki alabilirken, bazen de çok olumlu karşılanabilmektedir (5)

22. Tutarsız Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri • Bir davranışın kimi zaman ödüllendirilmesi kimi zaman da cezalandırılması çocuğun ne zaman, nerede, ne yapacağını bilememesine yol açar. • Çocuk hangi davranışın nerde ve ne zaman yapılmayacağını kestiremez. Ayrıca yaptığı davranışın doğru olup olmamasından daha çok “Ne zaman yaparsam cezadan kurtulabilirim “ düşüncesiyle ilgilenir.

23. Kendi görüş ve düşüncelerini aktaramazlar. • Çocuk kendini kanıtlamak ve dikkatleri üzerine çekmek için, ürkek, yumuşak huylu, söz dinleyen ya da kendi benliğini ve bağımsızlığını göstermek için kavgacı, sinirli bir çocuk olabilir. • Zamanla çevrelerindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilirler.

24. DEMOKRATİK AİLE TUTUMU • Çocuk tüm yönleriyle kabul edilir, • Çocuğa yol gösterir ama alacağı kararlar konusunda serbest bırakır, • Aile içinde kurallar ve sınırlar herkes için ve hep birlikte belirlenir ve bu sınırlar içinde çocuk özgürdür, • Kuralların mantıklı açıklaması yapılır, • Aileyi ilgilendiren kararlar birlikte alınır. Her konuda çocuğun düşünce ve fikirleri dinlenir, • Anne-baba birbirlerine ve çocuklarına karşı olan duygularında net ve açıktır(6)

25. Demokratik Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri • Sosyalleşmiş, işbirliğine yatkın çocuklardır. • Arkadaş canlısı ve duygusaldırlar. • Sosyal açıdan dengeli ve mutlu bireylerdir. • Özgüvenleri yüksektir, sorumluluk sahibidirler, • Kendine ve başkalarına güvenir. • Yaratıcı ve bağımsızdır, • Kurallara ve otoriteye saygı duyarlar ama hak yemez veya yedirmezler.

26. POZİTİF AİLE YAKLAŞIMLARINA YÖNELİK ÖNERİLER • Kabul Gösterme Kabul gösterme çocuğu koşulsuz, şartsız, yargılamadan kabul etmektir. Fakat çocuğun her davranışını onaylamak değildir. (7) • Dinleme Çocuğa kabul edildiğini göstermenin, sağlıklı iletişimin yollarından biri de dinlemedir.

27. Olumlu Pekiştirme • Anne-babanın dikkati ve ilgisi çocuklar için önemli bir pekiştireçtir. • Çocuk için takdir edilme bir ödüllendirmedir.

28. Sınırlar-Kurallar Çocuklar bir yandan sınırsız özgürlük talep ediyormuş gibi görünürler. Diğer yandan da, kendilerini güvende hissedebilmek için sınırlara, kurallara ve bunların arkasında güçlü ve istikrarlı bir şekilde duran ebeveynlere ihtiyaç duyarlar.

29. Kaliteli Zaman ve Paylaşım • Çocukla geçirilen özel zamanlar ve paylaşımlar aile ile kurulan ilişki için oldukça önemlidir • Uygun İfade ve Yönlendirme • Çocuklarla konuşurken kullandığımız kelimeler, sesimizin tonu, vurgularımız oldukça önemlidir.

30. Önleyici Açıklamalar Önleyici tutum çocuğun bir davranışı yapmadan önce anne-babanın çocuğa o davranışı neden istemediğini ve bu davranışın kendilerinde somut olarak neleri engellediğini belirtmesidir.

31. Sonuç olarak, Her olumsuz davranışı önleyen ve olumlu davranışın oluşmasını sağlayan kesin reçeteler yoktur. En önemli nokta kendinizi ve çocuğunuzu iyi tanımanız,ilişkilerinizi gözden geçirmeniz, çocuğunuza kişiliği ile ilgili değil, davranışına yönelik geri bildirim vermenizdir.

32. UNUTMAYIN! ÇOCUKLARINIZI KENDİ DEVİRLERİNİZ İÇİN DEĞİL, ONLARIN DEVİRLERİ İÇİN YETİŞTİRMELİSİNİZ…

33. Kaynakça  Alptekin, Serap. ‘Yaşamın Gelişimsel Evreleri ve Anne-Baba Tutumları’. Nirengi, 2004.  Yavuzer, Haluk. Anne-Baba Okulu. Remzi Kitabevi, 1993.  Whırter, Voltan-Acar. Çocukla İletişim. Nüve Matbaası, 1985.  www.gata.edu.tr/dahilibilimler/çocukruh/aile  www.rehberogretmen.com/rehfiles/veliyon  www.metu.edu.tr/~e115172/proje

35. TEŞEKKÜRLER…