YETENEK SEÇİMİ

1. YETENEK SEÇİMİ

2. Sporda Yetenek Kavramı • Yetenek kavramı son zamanlarda özellikle psikoloji, pedagoji ve sosyoloji gibi bilim dalları tarafından sıkça ele alınan ve tartışılan bir kavramdır. • Yetenek, belli bir alanda normalin üzerinde, ancak henüz tam olarak gelişmemiş özellikler bütünü ve buna sahip kişidir. • Zeka kavramıyla sıkı sıkıya bağlıdır.

3. Yetenek Seçimi Spor bilimi sosyal yapı, antrenman organizasyonu ve özellikle psikolojik şartları göz önünde bulundurarak sporda yeteneği inceler. • 1960-1970 yılları arasında Doğu Avrupa da yetenekli sporcuları seçmek için özel yöntemler geliştirilmiştir. • 1976 Olimpiyatlarında madalya sahibi sporcuların % 80’ inin yetenek seçimi programlarıyla hazırlandığı saptanmıştır.

4. Yetenek Seçimi • 1976 da Romanya da 27.000 çocuk taranmış ilk 100 kürekçi kız yetenek seçimi ile belirlenmiş. • Sonuç Moskova olimpiyatlarında; 1 altın, 2 gümüş, 2 bronz. • Diğer yetenek seçimi sonuçları; • 1984 Los Angeles 5 altın, 1 gümüş • 1988 Seul 9 madalya

5. Yetenek Seçimi ve Eğitiminin Spor Pratiği Yönünden Yararları • Kısa zamanda yüksek performans • Antrenörlerin çalışma etkinliği artar • Yüksek performansa erişmek isteyen sporcu sayısında ve rekabette artış. • Sonuçta daha güçlü kadro oluşumu

6. Yetenek Seçimi ve Eğitiminin Spor Pratiği Yönünden Yararları • Sporcunun kendine güveni artar. • Bilimsel seçim süreciyle yetişmemiş sporculardan daha iyi durumda olduğunu görür. • Sporcuların çalışmaları gözlemlenerek hatalar zamanında düzeltilir. • Bu ilgi sporcuları motive eder.

7. Yetenek Türleri Statik Yetenek Kavramı Bu görüş, sportif başarının, büyük ölçüde kalıtımla belirlendiğini, gelişmesinin ise salgı bezlerinin gelişmesine bağlı olduğunu savunur. Bir araştırmaya göre; • Mükemmel sporcuların yaklaşık %50’sinin çocukları da üstün sportif yeteneklere sahiptir. Ancak bunun aynı spor dalında olması gerekmemektedir. • Yalnızca motorik özellikler (sürat gibi) kalıtım yoluyla geçebilir.

8. Yetenek Türleri Statik Yetenek Kavramı • Tek yumurta ikizleri, birçok alanda çift yumurta ikizlerinden daha büyük bir uyum göstermektedir. Başarı gelişiminin üst sınırları yine kalıtımla belirlenir • Bu araştırmalar, kalıtımsal faktörlerin bir sportif yeteneğin gelişmesindeki önemi ortaya koyar. Ancak bu etki sınırlıdır. • İleriki başarıların büyük ölçüde; vücudun gelişme sürecinde onu etkileyen çevrenin dış faktörlere bağlı olduğu bilinmelidir. • Ayrıca çocukluk ve gençlikteki öğrenim imkanları da ileri ki başarıları etkileyecektir.

9. Yetenek Türleri Öğrenim Teorisiyle İlgili Yetenek Anlayışı Bu görüşe göre; insan hareketleri, duyu organları, sinir sistemi ve kaslar arasındaki fizyolojik ilişkilerin güçlenmesiyle amaca yönelik bir koordinasyon olarak ortaya çıkar. - Birçok kez tekrarlanmış olan hareketlerin otomatikleşmesi sağlanır. - Bu teoriye göre sportif yetenek, belli bir sırada uyaranlar sonucu oluşan şartlı reflekslere bağlıdır. - Bu anlayışı savunan teoriciler bireysel farklılıklar (fiziksel ve psikolojik) ile çevre faktörlerini dikkate almazlar.

10. Yetenek Türleri Dinamik Yetenek Kavramı Dinamik yetenek anlayışını benimseyenler, spor yeteneğinin kalıtımsal özellikler ile çevre şartlarının sıkı ilişkisine dayandığı görüşünü savunurlar

11. Yetenekli Sporcuların Özellikleri • Antrenmanda daha başarılıdır. • Aynı kapsam ve büyüklükteki antrenman uyaranlarında büyük başarı elde eder. • Antrenmanda verilen yeni uyaranlara daha çabuk uyum sağlar. • Daha çabuk öğrenir.

12. Yetenekli Sporcuların Özellikleri • Daha önce edindiği deneyimleri yaratıcı bir şekilde başarısını arttırmak için kullanır. • Kendine verilen zor görevleri bile başarıyla yerine getirir, sorunları yaratıcı ve orjinal bir biçimde çözer. • Performansının gittikçe yükselmesi onun tipik özelliğidir.

13. Yetenekli Sporcuların Özellikleri • Yetenekli bir sporcu, kendini tam anlamıyla spora adar, çalışkan ve hırslıdır, sistematik bir şekilde çalışır. • Stres altında bile gerçekçi, doğru değerlendirme yapabilir. • Riski göze alabilir. • Başarısızlıklar karşısında gücünü kaybetmez, bunu bir motivasyon gerekçesi yapabilir.

14. Yetenek Belirleme Yöntemleri Doğal Seçim Bu seçimde kişi ya tesadüfen seçtiği spor dalına katılır, ya da başka bir spor dalında başarılı olmayacağını anlayarak dal değiştirmesi şeklinde antrenörün ya da öğretmenin karşısına gelir. Böyle bir seçimde performans gelişimi yavaş olur, çünkü büyük bir olasılıkla ideal spor dalı seçilememiştir.

15. Yetenek Belirleme Yöntemleri Bilimsel Seçim Spor bilim adamlarının yardımıyla yapılan bilimsel testlerle yetenekli kişilerin kendilerine en uygun spor dalına yöneltilmesini sağlar.

16. Yetenek Belirlemeye Etki Eden Faktörler Ana hedef, çok fazla çaba harcamadan gerekli bilgiyi veren verim faktörlerini belirlemektir. • Sağlık Antrenmana katılacak herkes gerekli ve çok önemlidir • Antropometrik özellikler Vücut ağırlığı, boy, kas ve yağ oranı, gravite merkezi gibi • Kas lifleri dağılımı Kırmızı (yavaş) ve beyaz (hızlı) kas lifleri dağılımının oranları

17. Yetenek Belirlemeye Etki Eden Faktörler • Bedensel özellikler Aerob-anaerob dayanıklılık, reaksiyon sürati, koordinasyon gibi, • Teknomotorik özellikler Denge, ritm duygusu, ses ve top duygusu • Öğrenme özelliği Algılama, gözlem ve analiz becerisi, öğrenme yeteneği temposu gibi

18. Yetenek Belirlemeye Etki Eden Faktörler • Uygulama özelliği Fiziksel zorlanma, antrenman, çalışkanlık gibi • Zihinsel özellikler Konsantrasyon, yaratıcılık gibi • Psikolojik özellikler Stresi yenme, psikolojik dayanıklılık gibi • Sosyal özellikler Takım anlayışı, liderlik gibi

19. Yetenek Göstergeleri • Verim düzeyi Daha yetenekli sporcular, yarışsal verimlerini daha çabuk geliştirirler ve daha kısa sürede yüksek verime ulaşırlar. Yani gençler antrenman programını daha kısa sürede tamamlar. • Verim gelişme hızının göstergesi Gençler antrenman programı sırasında gerekli olan zihinsel duruma diğerlerinden daha önce ulaşırlar. Bu özellikle psikolojik dayanıklılık ve kararlılık gücü niteliğinin, gelişme hızı için geçerliliğini korur.

20. Yetenek Göstergeleri • Verim dengesi ve potansiyel gelişme göstergesi Genç sporcunun sürekli ve çabuk olarak verimini yükseltmek, bireysel verimini iye bir seviyeye getirmek veya önemli yarışmalarda yeni rekorlar kırmasına olanak sağlayan verim faktörlerinin gelişme seviyesini araştırmak için kullanılır. • Yüklenme toleransı göstergesi Bu gösterge, genç sporcuların ne dereceye kadar bütün gereksinimlerini karşılayabileceği ve özellikle antrenmanın talepleri ile ne dereceye kadar başa çıkabileceğini belirlemede kullanılır.

21. Yetenek Belirleme Aşamaları • Yetenek seçimi üç aşamada gerçekleştirilebilir. • İlk, Temel, Son. • Her aşamanın kendine özgü amaçları vardır. Ancak aralarında kesin bir sınır yoktur. • Bu bakımdan organizasyon bir piramit gibi düşünülmeli ve bu piramidin temelini, ilk aşamada kitle çalışmaları oluşturmalıdır. Orta ve üst kısmını 2. ve 3. aşamalardaki elemanlar oluşturmalıdır.

22. Yetenek Aşamaları Piramidi 8-10 çocuk 10-14 yaş III. Aşama 2-3 yıl 20-25 çocuk 8-12 yaş II. Aşama 1-2 yıl 60-70 çocuk I. Aşama 7-11 yaş 800-1000 çocuk 2-3 ay

23. Yetenek Belirleme Aşamaları 1. Aşama Ergenlik dönemi öncesinde gerçekleşir. 7-11 Yaş 2-3 ay 800-1000 çocuk

24. Yetenek Belirleme Aşamaları 2. Aşama Ergenlik döneminde ya da daha sonraki yaşlarda uygulanır. Bu evre daha önce düzenli antrenmanı gerçekleştirilmiş olan gençlerde kullanılır. 8-12 Yaş 1-2 yıl 60-70 çocuk

25. Yetenek Belirleme Aşamaları 3. Aşama Temel olarak ulusal takım adaylarını ilgilendirir. Bu evre titizlikle hazırlanmış olmalı, güvenilir olmalı, sporun gerektirdikleriyle ve özellikleriyle yakından ilgili olmalıdır. 10-14 Yaş 2-3 yıl 20-25 Çocuk

26. Yetenek Seçiminde Genel Prensipler 1. Seçimin Zamanında Yapılması Bu durum gelişmekte olan vücudun, ne daha erken, ne de daha geç yaşta spor antrenman araçlarının etkisine tabi tutulmasıdır. 2. Kapsamlı Yapılması Burada seçimin değerlendirilmesinde kapsamlı spor pedagojik, mediko-biyolojik, fonksiyonel vb. gibi testler bazında yapılamasının önemi vurgulanmaktadır.

27. Yetenek Seçiminde Genel Prensipler 3. Ayrımcılık Yapılan test ve ölçümlerde, adayın yönlendirileceği spor dalı açısından sporcu hakkında objektif, güvenilir bilgi ve tahmin kaynağı olan en önemli belirti ve kriterlerin ayrılması gerekmektedir. 4. Yetenek Seçimi ve Spor Hazırlığı arasında bir birliğin olması Seçilen adayın spor antrenman süreci dışındaki potansiyel imkanlarının, onun spor hazırlığı sırasında gösterdiği kişisel özellikleri ile birlikte değerlendirilmesidir

28. Farklı Branşlarda Yetenek Belirlemedeki Ölçütler * Basketbol Uzun boy, uzun kollar, Yüksek anaerobik güç, Yüksek aerobik kapasite, Koordinasyon, Yorgunluk ve strese karşı dayanıklılık, Taktiksel zeka ve işbirlikçi yapı. * Futbol Koordinasyon, işbirlikçi yapı, Yorgunluk ve strese karşı dayanıklılık, Yüksek aerobik ve anaerobik kapasite, Taktiksel zeka.

29. Farklı Branşlarda Yetenek Belirlemedeki Ölçütler * Voleybol Uzun boy, uzun kollar, ve geniş omuz çapı Yüksek aerobik ve anaerobik kapasite Yorgunluğa ve strese karşı dayanıklılık Taktiksel zeka ve işbirlikçi yapı * Atıcılık Görsel motor eşuyumu (koordinasyon) Tepki süresi Yoğunlaşma süresi Yorgunluğa karşı dayanıklılık Duygusal denge

30. Yetenek Belirlemesi için Temel Etmenler Temel grup Temel grubun alt grupları Motor Kapasite Çabukluk, dayanıklılık, koordinasyon, vb. Psikolojik Kapasite Konsantrasyon, kaygı, motivasyon vb. Biyomekanik Nitelik Boy, kilo, bacak uzunluğu, vb. Branşınız için bu değerlerin yüzdeleri ne olabilir?

31. Spora Başlama Yaşları Sporlar Spor Uygulamasına Özel Antrenmana Yüksek Verim Başlama Yaşı Başlama Yaşı Antrenmanına Başlama Yaşı Atletizm 10-12 13-14 18-23 Basketbol 7-8 10-12 20-25 Boks 13-14 15-16 20-25 Bisiklet 14-15 16-17 21-24 Dalma 6-7 8-10 18-22 Eskrim 7-8 10-12 20-25 Cimnastik (Bayan) 6-7 10-11 14-18 Cimnastik (Erkek) 6-7 12-14 18-24 Kürek 12-14 16-18 22-24 Kayak 6-7 10-11 20-24 Futbol 10-12 11-13 18-24 Yüzme 3-7 10-12 16-18 Tenis 6-8 12-14 22-25 Voleybol 11-12 14-15 20-25 Halter 11-13 15-16 21-28 Güreş 13-14 15-16 24-28

32. Yeteneğin Eğitimi Uzun yıllar emek verilerek geleceğin şampiyonlarını yetiştirmek için seçilen kişilerin kalitesi kadar, onlar için optimal bir eğitimin önemini de belirtmek zorundayız. Yetenek kabul edilen kişinin eğitimi deyiminden; daha sonra erişmesi beklenen yüksek verime ulaşabilmesi için, antrenmana dahil olan bütün önlemlerin uygulanması anlaşılır.

33. Yeteneğin Eğitiminde Yetişkinlere Düşen Görevler Antrenör Öğretmen Anne-baba Hakem Seyirci Medya

34. KEÇİÖREN LİG HEYETİ