DERS GEÇME VE KREDİLİ SİSTEM

1. DERS GEÇME VE KREDİLİ SİSTEM Hazırlayan Nuray ÖZER

2. Sınıf Geçme Sisteminin Tarihsel Gelişimi: Cumhuriyet öncesi dönemde; geleneksel eğitim sistemimiz olan medreselerde “icazet” sistemi uygulanmaktaydı. Öğrenciler, belli bir sıra ile belli dersleri ilgili hocalardan gruplar halinde alıyorlar ve dersi başaranlara, hocası tarafından başarı belgesi (icazetname) verilmekteydi.

3. Cumhuriyet döneminin 1923-1926 yılları arasındaki dönemde;1923 yılında yayınlanan “Sultani Mektepler Talimatnamesi”ne göre; her yıl her sınıf için, üçer ay ara ile bir sözlü,iki yazılı imtihan yapılmakta idi. Bütünlemede alınan nota göre öğrencinin sınıf geçme durumu belli olmakta,bütünlemede bir dersten de başarısız olsa, öğrenci sınıf tekrarlamakta idi.

4. Cumhuriyet döneminin 1926-1930 yılları arasıdaki dönemde ;1926 yılında yayımlanan, “Lise ve Orta mekteplerle Muallim Mektepleri İmtihan Talimatnamesi”ne göre; öğrenci, başarısız olduğu derslerden sene sonunda, “yoklama imtihanına” tabi tutulurdu. Bu imtihanların sonunda başarısız olan ders sayısını ikiye veya bire indiren bütünlemeye kalır ve bütünlemede sınıf geçebilmek için bu derslerin ikisinden de başarılı olması gerekirdi.

5. Cumhuriyet döneminin 1935-1950 yılları arasındaki dönemde; 1935 yılında, “Ortaokul,Lise ve Öğretmen Okulları Yoklama Talimatnamesi”ne göre bütünleme imtihanları sonunda öğrenci bir dersten bile başarısız olsa bile sınıfta kalmakta idi.

6. Cumhuriyet döneminin 1950 -1976 yılları arasındaki dönemde;1950’li yıllarda bütünleme imtihanları sonunda iki dersten başarısız olan öğrencinin sınıfta kalması hükmü getirilmiştir.Böylece bir dersten borçlu olarak, öğrenci bir üst sınıfa geçebilmekte idi. 1970’lı yıllarda Talim ve Terbiye Kurulu Kararı İle bütünleme imtihanları kaldırılmış, yerine tamamlama kursları ve tamamlama imtihanları konulmuştur.Tamamlama imtihanlarında başarısız olanlar bütünleme imtihanlarına alınmış ve Eylül ayı, imtihan ayı olarak kalmıştır.

7. 1923 yılından 1990’lı yıllara kadar geçen süre içerisinde, Milli Eğitim Sisteminin alt sistemlerinden biri olan Sınıf Geçme ve Sınav Sisteminin, öğrencileri; • Genellikle, öğrenmeye değil ,öğretmeye, • Araştırmaya değil, ezberlemeye, • Eleştirici,eleştirilmemeye, • Akla ve mantığa değil, mutlak itaate, • Başarıyı değil, başarısızlığı ölçmeye, • Yeteneğe göre seçen, değerlendiren ve yönlendiren değil, elemeye, itmeye, sistemin dışına atmaya dayalı bir sistem olduğu tespit edilmiştir.

8. Eğitim sistemimizi sözde bu durumdan kurtarmak ve çocuklarımızın ve gençlerimizin; • Kişilikli ve bilinçli, • Kendine güvenen ve yeterli, • Kendi kendisiyle ve başkalarıyla yarışan, • Kendi mutluluğunu sağlama yanında ,bunu başkalının ve toplumun mutluluğu için de değerli ve anlamlı bulan ve paylaşan, • Eleştirici bir dimağ ve cesaret sahibi olan, • Görevini, sorumluluğunu ve onurunu, hak ve adaleti her şeyin üstünde tutan , • Çağdaş, akılcı ve laik davranışlı kişilik ve ahlaki karakterde yetiştirilmesini sağlamak maksadıyla “EĞİTİM SİSTEMİMİZİ GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI” başlatılmıştır.

9. 8 Şubat 1990 tarihinde, Talim ve Terbiye Kurulu koordinesinde, on üç bilim adamı, on dört bürokrat ve alan uzmanın katılımıyla, “Ölçme ve Değerlendirme İhtisas Komisyonu” kurulmuştur. • Bu komisyon 4 ay süren bir çalışma sonucunda hazırladığı bir raporla,“Ders Geçme ve Kredili Sistemi ”nin getirilmesini,teklif etmiştir.

10. MEB bu teklifi, bir yıllık çalışma sürecince değerlendirerek; “Ders Geçme ve Kredili Sistem” Uygulamasını proje halinde, eğitim ve öğretim ortamı yeterli olan orta dereceli okullarda, bir sonraki öğretim yılından itibaren başlatılmasını uygun bulunmuştur.

11. Bütün orta dereceli okullarda, “Ders Geçme ve Kredili Sistemi”ni yaygınlaştırmak, sınıfta kalmayı ve sınıf tekrarını azaltmak, sınıflardaki öğrenci mevcutlarını, dünya standartlarına uygun hale getirmek düşüncesinden hareketle, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2 uygulama modeli geliştirilmiştir; • Bu modellerden birincisi, “3 Dersten Sorumlu Olarak Sınıf Geçme”, • İkincisi ise, “Ağırlıklı Not Ortalaması ile Sınıf Geçme” modelidir.

12. Örneklem metodu ile seçilen 18 ilde; 568 okul yöneticisi, 2114 öğretmen, 10680 öğrenci, 3228 öğrenci velisi olmak üzere, toplam 16590 kişinin görüşü alınmıştır. Bu araştırmalardan elde edilen sonuca göre, ankete katılanların % 50.3’ ü ile Ağırlıklı Not Ortalaması ile Sınıf Geçme kararı alınmıştır.

13. Belirlenen bu görüş doğrultusunda, Bakanlık tarafından yeniden Ağırlıklı Not Ortalaması ile Sınıf Geçme esasına Dayanan 3 model geliştirilmiştir.Bu üç model, yapılan toplantılarda; Ankara il ve ilçelerindeki 53 lise ve dengi okulun yönetici ve öğretmenlerinin görüşlerine sunularak tartışılmış, yönetici ve öğretmenlerin % 90’ının üçüncü modeli benimsedikleri ileri sürülmüştür.

14. ÜÇÜNCÜ MODELE GÖRE;Ders Kesiminde: • Ağırlıklı not ortalaması 5.00 ve daha yukarı olan öğrenciler bir üst sınıfa geçerler. • Ağırlıklı not ortalaması 4.00 – 4.99 arasında olanların durumu Sınıf Öğretmenler Kurulunda görüşülür. Sınıf Öğretmenler Kurulu bu durumda olan öğrencileri; bir üst sınıfa geçirebilir veya sınıf tekrarlatabilir. • Ağılıklı not ortalaması 3.99 ve altında olan öğrenciler sınıf tekrarlarlar.

15. Bu modelin en önemli özelliği, bütünleme sınavlarının kaldırılmış olması ve bütünleme, engel, terk ders gibi sınavlara harcanan zamanın eğitim-öğretim süresince eklenmesi sonucunda, eğitim ve öğretim iş gününün ortalama 200 güne çıkarılmasıdır. • Bu modelin uygulanması ile okullarda; rehberlik ve araştırma servisleri daha fonksiyonel hale getirilecek, Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 6’ıncı maddesinde belirtilen “Yöneltme” ilkesine de işlerlik kazandırılacaktır. • Öğretmenleri yönlendirmek ve başarılarını arttırmak için, “Grup Danışman Öğretmenliği” tahsis edilecektir.

16. Ders Geçme Ve Kredi Düzeni: • Milli Eğitim Bakanlığı, 1991 – 1992 öğretim yılından itibaren 2 Ağustos 1991 tarih ve 20979 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Milli Eğitim Bakanlığı’na Bağlı Ortaöğretim Kurumlarında Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği’ni yürürlüğe (DGKS) koymuştur.

17. Sistem; • öğrencinin kendi ilgi, istek ve yeteneğine göre yönlendirilmesine, belli alanlarda yetiştirilmesine başarısızlığının değil başarısının değerlendirilmesine olanak sağlamak amacıyla kabul edilmiştir. • Genel liselerde 20 adet ortak ders yanında öğrencilerin tercihlerine göre belirlenecek 57 çeşit seçmeli ders yer almıştır.

18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları ile özel yönetmeliği olan okullarda okuyan öğrencilerin, birinci dönem almak zorunda oldukları ortak derslerin yanı sıra DGKS programında belirtilen ortak dersleri de almaları kararı alınmıştır. • Ortak dersleri başaramayan öğrencinin bu dersi bir defa daha tekrarlaması, yine başarısız olursa bu dersi bırakması esası getirilmiştir. • Ancak Türk Dili ve Edebiyatı dersinin mutlaka başarılması zorunluluğu ile seçmeli bir dersten başarısız olan bir öğrenci ise bu dersi istiyorsa tekrar seçme olanağı verilmiştir.

19. Sisteminin Amaçları: • Eğitimin aşırı merkeziyetçilikten kurtarılması ve eğitimde yerel özelliklerin ön plana çıkartılması • Ders planlarının esnek hale getirilmesi ara insan gücünün yetiştirilmesi • Ara insan gücünün yetiştirilmesi • Yüksek öğrenim yapmayı düşünen öğrencinin orta öğretim kademesinde istediği alana yönelmesinin sağlanması

20. 1991-1992 öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlayan ders geçme ve kredi düzeni uygulaması hakkında yönetmelikte belirlenen temel noktalar şöyle özetlenebilir:

21. Ders geçme ve kredi düzeni uygulamasının öğrencilerin ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda, bireysel farklılıklarına ve yönelecekleri alanın özelliklerine cevap vermek üzere ortak ve seçmeli derslerden oluşması söz konusudur.

22. Öğrenciler ortak ve seçmeli derslerden almış oldukları derslerin kredisine göre: • Fen Bilimleri Alanı • Sosyal Bilimler Alanı • Sanat Alanı • Spor Alanı • Türkçe - Matematik Alanı • Yabancı Dil Alanı • Genel Kültür Alanından mezun olurlar.

23. Genel liselerden öğrencilerin mezun olabilmesi için en az 144 krediyi tamamlamaları gerekmektedir. • Ders geçme ve kredi düzeni uygulamasında en çok 25 öğrenciye bir danışman öğretmen görevlendirilmesi esas alınmıştır.

24. Bir seçmeli dersin öğretime açılabilmesi için en az 20 öğrencinin, beceriye dayalı derslerde en az 8 öğrencinin bu dersleri seçmiş olmaları gerekmektedir. • Bir dönem, yaklaşık 19'haftayı (en az 90 işgünü) kapsar ve eğitim-öğretim, ölçme, değerlendirme, devam-devamsızlık bakımlarından bir bütündür. Öğrencinin derse devamı zorunludur. Bir dönem içinde, herhangi bir derse, o dersin haftalık ders saati sayısının toplam üç katından fazla özürsüz olarak devam etmeyen öğrenci, dersteki başarısı ne olursa olsun, o dersten başarısız sayılır.

25. Ders geçme ve kredi düzeni uygulamasında, değerlendirmede harfli not sistemi kullanılır. Harflerin dereceleri, not değerleri ve puanları şu şekildedir. Not Verme Düzeni:

26. Öğrencinin lise öğrenimini 6 dönemde tamamlayabilmesi için her dönemde ortalama 24 kredilik ders almak ve bunlardan başarılı olması gerekir. Ancak, her dönem en fazla 30 kredilik ders almak ve bunları da başarmak koşuluyla, öğrenimini 5 dönemde de tamamlayabilir.

27. Ders Geçme ve Kredili Sistemin Kaldırılması: • Öğrenciyi merkeze alan Ders Geçme ve Kredi Sistemi,politikacıların değerlendirmeye dayanmayan kararları ile uygulamadan kaldırılmış ve 1995-1996 öğretim yılında itibaren de kademeli olarak “Sınıf Geçme” sistemi yeniden uygulamaya geçirilmiştir.

28. Ders Geçme Kredili Sistemin Uygulamadan Kaldırılmasının Sebepleri: • Sistemin nasıl uygulanacağı konusunda bilgi ve anlayış eksikliği, • Öğrencilerin ders seçmesine yardım edecek rehberlik hizmetlerinin yetersizliği, • Sistem alt yapısının yeter düzeyde oluşturulamamış olması, • Zorunlu derslerin çokluğu ve derslerin bağlı ön şartlar oluşturması, • Sistem ile yüksek öğretim arasında üniversiteye giriş ve alanlar açısından eş güdüm olmaması olarak özetlenebilir.

29. Ders Geçme Ve Kredili Sistem İle İlgili Yapılan Araştırma Ve Görüşler: Ders Geçme ve Kredi Sistemi; Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi tarafından şu şekilde ele alınmıştır: • Her ne kadar bu sistem teoride bireyin ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda eğitimini planlamasına fırsat veren bir özelliğe sahip olsa da, uygulanma sürecindeki sistemin pek çok aksaklıkları ve olumsuzlukları ortaya çıkarmıştır.

30. Özellikle teknik liselerin ve ilçelerde bulunan, genel liselerin araç-gereç imkânsızlıkları ve öğretmen yetersizlikleri ortak ve seçmeli derslerin açılmasını büyük ölçüde zorlaştırmıştır. • Bu sebeple alan sayısı sınırlı kalmış ve sistemden beklenen başarı elde edilememiştir.

31. Buna ek olarak öğrenciler başka okullardan ders almaya başlamış, bu durum okullardaki okul ortamını etkilemiş ve bu nedenle öğrenci kontrolü zorlaşmıştır. • Bu sistemle birlikte dersler arasında boş saatler ortaya çıkmış ancak öğrenciler bu zamanları yeterince verimli değerlendirememişlerdir.

32. Ayrıca öğrencilerin okula devamları ders bazında dikkate alındığından ve derse devam etmeme hakları %30 olduğundan dolayı, öğrenciler ders dışı faaliyetler ile ilgilenmeye başlamışlardır. • Öğretmenler ise öğrenciler ile gerekli iletişim ortamını kuramamışlardır.

33. Öğrenci kontrolü zorlaştığı için liselere öğrenci harici girişi ve çeşitli faaliyetlerde bulunmaları kolaylaşmıştır. Dolayısıyla bu durum, gençlik için önemli bir tehdit unsuru haline gelmiştir. • Ayrıca bu sistemden mezun olan öğrenciler, ÖSS ve ÖYS sınavlarından beklenen başarıyı da gösterememişlerdir.

34. Sonuç ve Öneriler: • Şurası da bir gerçek ki Türkiye’de elbise değiştirir gibi bakanlar, hükümetler değişiyor. Gelen her bakan kendi görüş ve düşünceleri doğrultusunda yeni bir program hazırlıyor, onu uygulamaya koyuyor. Arkasından bir başka bakan geliyor o da farklı bir program uyguluyor.Evet bu sebeple eğitim sistemimiz, kobayları maalesef ki öğrenciler ve maalesef ki Türkiye’nin geleceği olan bir deneyler sisteminden öte bir durum arz etmiyor.

35. Kredili Sistem gibi her sistemin uygulamaya geçilişinde birçok süslü laflarla onun yüceliğinden tabiri caizse mucizevî yönlerinden bahsediliyor. Fakat bir de bakıyoruz ki bir kaç yıl bile geçmeden büyük şatafatlarla anlatılan tanıtılan sistem, bir anda kaybolup gidiyor.Yerine göz açıp kapayana kadar bir yenisi ekleniyor. Ve olan geleceğimiz olan öğrencilerimize ve bu sistemler arasında tutunmaya çalışan eğitimcilerimize oluyor.

36. Ders Geçme ve Kredili Sistem ve bu gibi projeler uygulanmaya konmadan önce: • Gerçekleşmesi beklenen değişim için duyulan ihtiyaç net bir şekilde belirlenmeli, • Değişimin ne olduğu ve nasıl uygulanacağı konusunda değişimde rol alacak kişi ve kurumlar arasında ortak bir anlayış oluşmalı, • Değişime geçişe karar verdikten sonra değişim için gerekli uygulamaların nasıl gerçekleşeceği ayrıntılı olarak belirlenmeli,

37. Değişimin etkili bir şekilde uygulanması için; değişimden etkilenen kişiler bilgilendirilmeli, • Gerekli kaynaklar temin edilmeli, • Bu değişimden etkilenen kişilerce gönüllülük sağlanmalı, • Önceki tecrübelerden yararlanılmalı ve değişim uygulandıktan sonra mutlaka değerlendirilmeli, sorun ve eksikler giderilmelidir.

38. Teşekkürler…