1 / 56

Akciğer Kanserlerinde Psikososyal Yaklaşımlar

Akciğer Kanserlerinde Psikososyal Yaklaşımlar. Dr. Hayriye Elbi Ege Ü.T.F. Psikiyatri AD Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı İzmir. Sunum planı. Akciğer kanserlerinde ruhsal sorunlar Uyum bozukluğu Depresyon Anksiyete bozuklukları Deliryum Ailelerin sorunları

karl
Download Presentation

Akciğer Kanserlerinde Psikososyal Yaklaşımlar

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Akciğer Kanserlerinde Psikososyal Yaklaşımlar Dr. Hayriye Elbi Ege Ü.T.F. Psikiyatri AD Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı İzmir

  2. Sunum planı • Akciğer kanserlerinde ruhsal sorunlar • Uyum bozukluğu • Depresyon • Anksiyete bozuklukları • Deliryum • Ailelerin sorunları • Son dönem hastası • Çalışanların sorunları

  3. belirsizlik endişe anlam kaybı şaşkınlık keder pişmanlık öfke

  4. Akciğer Kanserinde ruhsal sorunlar • Uyum Bozukluğu • Depresyon • Anksiyete Bozuklukları • Deliryum

  5. Riskli dönemler Tanı araştırmaları • Tedaviler • Yineleme Tedavide başarısızlık

  6. Kansere tepki • %50 normal %30 uyum bozukluğu %5-10 Diğer %5-10 depresyon %1-5 deliryum

  7. Uyum bozuklukları • Anksiyöz mizaçlı • Depresif mizaçlı uyum bozuklukları • Baş edememe • Gerginlik azaltma, danışma ve psikoterapi • Psikiyatrik bozukluk taraması • (TSSB, Panik B Fobiler) • Duyguların ifadesi • Odak şimdi burada • Gerçekçi düşünme

  8. Akciğer kanseri hastalarının psikososyal ihtiyaçları • Bilgilenme, anksiyete ve depresyon belirtileri için destek • Liao Support care cancer 2010 Ekim Tayvan • İlk tanıda tarama ve uygun destek ile distress %20 azalabilir • Carlson J Clin Oncol 2010 Ekim Kanada • Küçük hücre dışı akc. ka, yineleme, hastalar tedavi kararlarında katılımda %54 dr. ile aynı kanıda • Hotta J Thorac Oncol 2010 Ekim Japonya

  9. Fizyolojik Göğüste ağrı Nefes daralması Karın ağrısı diare Terleme İştahsızlık Halsizik Psikolojik Çaresizlik Ölüm düşünceleri Huzursuzluk Kabuslar Uykusuzluk Anksiyete belirtileri

  10. Belirti yükü • Akc. Kanserinde anksiyete depresyon şiddeti KOAH hastalarından farklı değil Archives of Lung 2001 Böncü • Nefessizlik belirti yükü ve hayatta kalım KOAH III, IV ve KHDAK gruplarında 10-30 ay izlem ile benzer düzeyde • Bausewein J Palliat Med 2010 İngiltere • Nefessizlikte KDT grup tedavisi ile depresyon, sağlık düzeyi ve anksiyetede iyileşme • Howard Psychol Health Med 2010 İngiltere • KHDAK uzun yaşayanlarda nefessizlik 1-6 yıl 342 hastanın izleminde dispne ve depresyon sık ve preop dispne ile ilgili • Feinstein J Thoracic Oncol 2010 ABD • KHDAK de radyoterapide Nöropatik ağrı ile depresyon sık ağrı tedavisi ile ruhsal belirtiler geriliyor • Manas Int J Rdiat Oncol Biol Phys İspanya

  11. Tedaviye göre yaşam kalitesi • Yeni tanı 479 akc ka. 2002-05 izlem • cerrahi rol kaybı, dispne radyoterapi yorgunluk kemoterapi KHAKda alopesi • Bilinen yan etkiler, cerrahi sonrası rol işlevlerinde düzelme, yüksek tedavi memnuniyeti • Rolke Clin Respir J 2010 Norveç • Baskılayıcı başetme yüksek psikopatoloji • Prasertsri Lung Cancer 2010 ABD

  12. Öneriler • Bilgi verme • Danışmanlık • Anlayış, hak verme • Hekimle dürüst açık ilişki • Benzodiazepinler (alprozalam) • BDT

  13. Kanser ve Depresyon • Kanserde Depresyon yaygınlığı genel toplumdakinden oldukça fazladır • Hastalığın herhangi bir evresindeki hastaların %25’inde tedavi gerektirir depresyon vardır • Majör Depresyon yaygınlığı %0-38 • Orofarengeal kanserler %22-57 • Pankreas kanseri %33-50 • Meme kanseri %1.5-46 • Ac kanseri %11-44

  14. Operabl akciğer kanseri %5 %4 depresyon uyum bozukluğu • İleri evre akciğer kanseri %5 %14 uyum bozukluğu depresyon

  15. Kanser ve Depresyon • Kanserde Depresyon Tanı Araçları • Özbildirim ölçekleri • BDI, HAD • Stres Termometresi • Depresyon tanısı için iki maddeli tarama görüşmesi • Mutsuz, neşesiz misiniz? • Zevk almama, hibir şeyden tat alamama var mı? • Duyarlılık %90.7 • Özgüllük: %67.7 (Payne ve ark. Palliat Med; 2007)

  16. Depresyon tanı kriterleri İki hafta Günün önemli kısmında

  17. Depresyon risk etkenleribireysel • Yoksulluk • Gençlik • Kişisel öykü • Kendinde ve ailede hastalık • Kişilik özellikleri • Duyguları ifade etmeme, çaresizlik

  18. Depresyon risk etkenlerisosyal • Stres verici yaşam olayı • Yetersiz sosyal destek Depresyon risk etkenleribiyolojik • İleri dönem • Ağrı

  19. Toplam 11 çalışma İlaç çalışması: 7 (A2, B5) İlaç dışı çalışma: 4 (A1, B3) A kategorisi yapılandırılmış tanısal görüşme ile depresyon tanısı koyma B kategorisi: Ölçeklerle depresyon tanısı koyma HARS-17>14 Diğer dep. ölçekleri

  20. Kanser Depresyonunun Tedavisinde Elimizdeki Kanıtlar Nelerdir? • Psikososyal ve farmakolojik yaklaşımın birlikte uygulandığı tedavi şekli en başarılı olanı • Psikososyal tedavi yaklaşımı bilgilendirme ve destek sağlamalı; emosyonel, bilişsel ya da davranışçı terapi uygulamalarının birini içermelidir • Kısa NT+essitalopram en iyi sonuç • Vega Psychooncology 2010 İspanya

  21. Kanserde Depresyon Tedavi Kılavuzu AD tedavi başlanmadan önce ağrı ve diğer tedavi edilebilir fiziksel belirtiler tedavi edilmelidir AD tedavi orta-şiddetli depresyonda başlanmalıdır Hem ilaç hem de psikososyal tedavi girişimlerinin birlikte uygulanması tedavi başarısını arttırır

  22. Antidepresanlar • Antidepresan seçimi • Hastalık belirtileri • İlacın yan etki profili • İlaç etkileşimleri Varsa daha önce faydalandığı ilaç

  23. Antidepresanlar • Çoğunlukla kanser ilaçları ve antidepresanlar / BZD’ler / antipsikotikler arasında klinik düzeyde ciddi etkileşim bulunmamaktadır • Kanser hastasında ilk tercih • SSRI • Nedenleri • Etkililer, sedatif ve otonomik y.e az, • İlaç etkileşimleri az (fluoksetin, fluvoksamin, paroksetin hariç)

  24. İlaç Etkileşimleri • Contramal (tramadol) • CYP2D6, CYP3A4 • 5HT ve NA geri alımını bloke ediyor • Önemli ilaç etkileşimi sonuçları • Serotonerjik sendrom • Analjezik etkinin ortaya çıkmaması

  25. Psiko-Onkolojide İlaç Dışı Tedaviler

  26. Bilişsel-varoluşsal Destekleyici-expressive Psiko-eğitim odaklı grup terapileri Grup terapileri depresyonu hem tedavi eder hem de gelişmesini önler Olası mekanizmalar Psikonöroimmünolojik Biyo-davranışsal Grup terapileri sağ-kalımı etkilemiyor/ uzatmıyor Kısa sağ-kalım Sosyal eşitsizlik, tedavi edilmemiş depresyon ile ilişkili Olası mekanizmalar Kanser tedavisine uyum az İlaç Dışı TedavilerPsikososyal Uygulamalar

  27. Psiko sosyal uygulamalar Kanser hastalarında psikososyal girişimler • Yaşam kalitesini olumlu etkiler • Depresyon tedavisinde etkili • Süre önemli ve belirleyici • En az 12 hafta • Effects of psychosocial interventions on quality of life in adult cancer patients: meta analysis of 37 published controlled outcome studies. (Barbara Rehse, Ralph Pukrop, Patient Education and Counseling; 2003)

  28. Psikososyal uygulamalarda önemli noktalar • Psikososyal tedavilerin başarısında en önemli öngördürücü faktör terapist-hasta arasındaki ilişkinin niteliği • Psikososyal girişimler kadın ya da karışık gruplardan daha fazla erkek hastalar için faydalı bulunmuş • Multidisipliner yaklaşımla tedavi, tek başına tıbbi tedaviden daha iyi sonuç verir

  29. Deliryum Tedavisi

  30. Kanser ve Deliryum • Yaygınlığı • Hastaneye yatan hastalarda %25-85 • Kanser hastalarında %11-35 • Terminal dönemde %90 • Tipleri • Hiperaktif • Hipoaktif • Karma (mixed) Fang CK ve ark. Jpn J Clin Oncol 2008; 38(1): 56-63

  31. N:107 • Deliryum yaygınlığı: %46.9 • Deliryum tanıma oranı %44.9 (palyatif bakım ekibi) • Deliryum farmakoterapi hızı: %42.1 • %21.5 AP • %20.6 sedatifler/opioidler • haloperidol> atipikler • Hipoaktif deliryum daha az tanınıyor

  32. Deliryum-Etyoloji • 1- Beyin kolinerjik/dopaminerjik taşınımındaki denge bozukluğu,kortizol, endojen opioid, glutamat, serotonin yolaklarındaki bozukluklar • 2- Yüksek antikolinerjik aktivite • - Deliryum belirleyicileri? • -Sitokinler, • -IL-1, IL-6, • -TNFα, IFN-γ, IGF-1, • -APOE genotipi, • -BDNF, Glut taşınımı

  33. Deliryum-Etyoloji • İlerlemiş evre kanserde deliryuma yatkınlaştırıcı faktörler • İleri yaş • Demans varlığı • Malnütrisyon • İlerlemiş evre kanserde deliryumu ortaya çıkaran faktörler • İnfeksiyon • Organ yetmezliği • İlaçlar • BZD>2mg/gün, kortikostreoid>15mg/gün, opioids>90mg/gün deliryum riski artıyor (hastaneye yatırılmış kanser hastaları)

  34. Deliryum-Etyoloji

  35. Deliryum-Tedavi • Tedavide genel yaklaşım • Etyolojik faktörleri saptamak ve tedavi etmek • Semptomları kontrol altına almak • Farmakolojik yöntemler • Farmakolojik olmayan yöntemler • Güvenlik önlemleri

  36. Deliryum-Tedavi • En iyi çalışılmış ilaç haloperidol halen çoğu hastada ilk tercih • Oral/ parenteral • Yan etki intravenöz uygulamada daha az 0.5-1mg başlangıç, saat başı 2-5mg arttırılarak hasta yatışana kadar Doz 2-3’e bölünerek verilir. • Tedavi sonlandırma: Deliryum düzeldikten 72 saat sonra azaltılarak ilaç kesilmelidir

  37. Deliryum-Tedavi • Atipikler Haloperidol=olanzapin=risperidon • Günlük pratikte ilk sıra önerilmeleri için yeterli düzeyde kanıt yok

  38. Deliryum Tedavi David Hui et al. J Pain Symptom Manage 2010;39:186-196 Neuroleptic dose in the management of delirium in patients with advanced cancer • Deliryumda antipsikotik dozu düşük • Antipsikptik dozu hemşire ve doktorun sıkıntı düzeyiyle ilişkili olarak artıyor (deliryum belirtilerinin hatırlanmasına bağlı olarak) • AP dozunu deliryum semptomatolojisi belirlemiyor

  39. Kanserle karşılaşan aile • Hastalık döneminde • Krizle başa çıkma, duygusal destek • Bakım verme • Mali ve sosyal sonuçları karşılama • Hastalık sonrası • Uzun tedaviler • Hastanede uzun yatış • Evde uzun süreli bakım • İleri dönem • iyileşen hasta • Ölüm ve yas

  40. Ailede ruhsal sorunlar • Korku • Acı çeken yakın • Tedavi kararları • Öfke • İhmal • Yalnızlık • Soruları yanıtlama

  41. Ailede kayıplar • Bakım verenlerin ¼ ü iş kaybı • Ailelerin %30u birikimlerini kaybediyor • Bakım verenlerin %60 ı daha alt kademe işlere kayıyor. • Bakım verenlere telefonla destek ve 4 aylık izlemde tedavi etkinliğinde artma yükte azalma • Porter J Pain Symptom Manage 2010 ABD

  42. Ailenin inkarı • Hastam bunu kaldıramaz, depresif olur, intihar bile edebilir ’ • ‘Vaz geçer, tedaviyi bırakır’ • ‘İyimserliğini yitirir, yaşama gücü kalmaz’ • Hastalık öncesi sır saklamayan aileler daha rahat baş ediyor

  43. Son dönem hastası • Ağrı ve acının dindirilmesi • Vedalaşma • Evde bakım • Onurlu ve konforlu ölüm • DNR isteğinin aileye anlatılması

  44. Tedavi reddi • Hasta tam olarak durumun farkında mı? • Tedaviyi mi reddediyor ekibi mi? • Tedaviden neler bekliyoruz? • Bazen başarısız olabiliriz

  45. Onurlu Tedavi ilkeleri • ‘Sizi mümkün olan en iyi şekilde tedavi edebilmem için bana söylemek istediğiniz bir şey var mı?’

  46. Metastatik KHDAK standart tedavinin yanı sıra erken palyatif bakım ile belirti yükü azalıp hayatta kalım uzamış (11.6-8.9ay) • Temel N Engl J Med 2010 USA

  47. Kanserli Hastalarla çalışanların sorunları

  48. En çok işi En kısa sürede En iyi biçimde yapmak • Ölümlülükle yüzleşmek • İnkarla başa çıkmak • Hayat kurtarmak-kurtaramamak

More Related