Ulica Wschodnia. Studium socjologiczne.

1. Ulica Wschodnia. Studium socjologiczne. mgr Piotr Bielski, piotr.bielski@gmail.com Instytut Socjologii UŁ, Fundacja na rzecz Kultury Żywej „Białe Gawrony”, Łódź 19 marca 2009

2. Problematyka moich badań • Etnografia ulicy • Działalność animacyjna Białych Gawronów i jej odbiór • Społeczna Rewitalizacja – idee, działania, • Inne przykłady społecznej rewitalizacji ulic np. Lipowa

3. Wschodnia wczoraj • Historia – wystawna ulica przedwojenna, wielokulturowość (siedem synagog), szlachta i służba (struktura mieszkań), ogród japoński postaci legendarne (ślepy Maks i Kokolobolo), Reymont, Piłsudski • PRL – proletaryzacja, legenda alkoholowa, ale i Osiecka, działalność dwu otwartych domów – salon Jaskułów, Galeria Wschodnia, własny zespół Kapela ze Wschodniej, kultowe miejsce bohemy Bar Golonka

4. Tango ze Wschodniej ulicy muzyka i słowa: Władysław Gamoń • Wychowałem się na Wschodniej ulicyna której co dzień me życie szło wszaknumer szesnaście w dość dużej kamienicywłaściwie to odbywało się tak.Z ferajną szło się do parku Śledzikato z gitareczką, dziewczynki i śpiewnosiłem z sobą sporego kozikaa w razie draki tryskała aż krew.

5. Tango c.d. • Z kumplami szło się na jakąś robotęjak się skończyło to fajrant już byłz dziewczynką szło się na małą pieszczotęi człowiek jakoś z dnia na dzień tak żył.Ileż to razy mnie władza ganiałaza przekroczenia niemałe, za złopo Wschodniej wciąż mnie ulicy szukałajuż nie te czasy, to już nie jest to.

6. Unikalność Wschodniej? • Jest kilka takich ulic w Łodzi, jak 1 Maja, Piramowicza, Abramowskiego i właśnie Wschodnia, które nie zostały zdewastowane, nie ma pustych placów, które rozdzielają naturalne strefy ulicy.. Poza tym magią jest legenda z czasów komunistycznych, gdy ludzie z miasta przyjeżdżali tu na meliny i się po sznurku z balkonu wciągało pieniądz, a spuszczało na dół flaszkę. Coś z tego przetrwało, o tyle że ludzie wciąż tu ciężko pracują na kawałek chleba, przez całą dobę. Wschodnia jest naprawdę małą Piotrkowską, żyjącą 24 godziny…Wschodnia ma największe skupisko sklepów z karmą dla psów czy kotów, niewielkich warsztacików można tu oprawić dyplom, skrócić spodnie, zrobić mebel, naprawić stary zegar z duszą i wahadłem, do niedawna był tu stroiciel fortepianów… (A. Klimczak)

7. Familarność ulicy „niczym na wsi” • Tak, Wschodnia była długo ulicą praktycznie samowystarczalną, nie trzeba było wychodzić poza nią, by zdobyć wszystko, co potrzebne do życia. No, może tylko Pewex był na Jaracza, ale to niedaleko. I do tego to wszystko było w dużej mierze prywatne, zakłady krawieckie, szewskie, magle, warzywniaki (…) i to wytwarzało specyficzną aurę, wszyscy się znali: z magla, ze sklepu, od szewca. Rodziły się pewne zgoła rodzinne więzi. Tu niczym na wsi było naturalne wysiadywanie przed domem, dzisiaj dominuje wystawanie, kiedyś wysiadywanie. (Z. Jaskuła)

8. Prywatna inicjatywa • Do tego ongiś te małe sklepy nadawały ton sklepom państwowym. Wszyscy się znali, byli dla siebie uprzejmi, to i w państwowych firmach sklepowe się starały być uprzejme. Ponieważ te małe sklepy dawały na krechę to i te państwowe się dostosowywały. Te nieliczne sklepy państwowe mentalnie dostosowały się do ulicy Wschodniej. (Jaskuła)

9. Dziedzictwo • Legenda zawadiacka (porównanie z Bieszczadami, gdzie wydano album „Bieszczadzkie Zakapiory”, Kapela ze Wschodniej przedwojenny ślepy Maks) • Muzyka, Cyganie, Kapela, awangarda (Galeria Wschodnia) klimat bohemy • „Nostalgia trwania” (Marek Miller 1987) • Bohema, awangarda, otwarte domy, nieliczni ludzie z inicjatywą, wykorzystujący „poetykę ulicy” (Jaskuła)

10. Salon Jaskułów • „Mówiłem paru osobom na przykład, że dziś wieczorem będzie Maciej Rayzacher czytał wiersze Miłosza u mnie, to się rozchodziło po mieście, ktoś przyprowadzał nowych znajomych i nagle wieczorem zjawiało się 200 osób. To samo działało. Tak, do nas można było wejść każdego dnia, o dowolnej godzinie i zawsze się kogoś spotkało, ktoś czytał wiersze, ktoś grał na gitarze, ciągle ktoś był. Nie było mowy o "selekcji na bramkach”. Ludzie nie przyprowadzili nikogo przypadkowego. Ciekawe, że ubecy jakoś nie zamontowali nikogo w domu, w którym gospodarz nie znał wszystkich. Czasem jedynie musieliśmy odpocząć, wywieszaliśmy kartki, że nie przyjmujemy, albo wyłączaliśmy dzwonek”.

11. Galeria Wschodnia (25 lat) • Galeria Wschodnia to unikatowe w skali światowej miejsce, które jest jednocześnie pracownią i domem. To miejsce pozostało takim otwartym domem, zachowało swą specyfikę od lat 80-ych, gdy tu odbywały się tu próby, wystawy, spotkania różnych środowisk z różnych uczelni. Promocja naszego miasta odbywa się wciąż poprzez Wschodnią i to miejsce. Galeria wzbudza zainteresowanie różnych ludzi. Robotnicy z Małopolski, którzy remontują mieszkanie sąsiadów pytali mnie niedawno, "a Górali wystawiacie?". Czasami do mnie dzwonią i pytają się, czy wystawiam sztukę japońską, bo nazwa Wschodnia przywołuje skojarzenie z Orientem (A.Klimczak).

12. Ulica handlowa / „szemraność” • Wschodnia dla mnie zachowała prawdziwy klimat niewielkiej ulicy, gdzie jest bardzo dużo podmiotów gospodarczych. Gdy spojrzysz na przedwojenne zdjęcia, wszędzie były szyldy i ciągle tu jest ten mały biznes, choć trochę upada rzemiosło. Kiedyś dominowali w tym drobnym handlu Żydzi, dziś Polacy, ale ich biznes ma podobna specyfikę. To jest też ulica, która żyje 24 godziny na dobę, w mniej lub bardziej szemrany sposób. (Adam Klimczak)

13. Teraźniejszość Wschodniej • Zmiany gospodarcze: znika wypożyczalnia naczyń kuchennych, pojawia się telefoniczna agencja informacyjna, sklepy z używanymi laptopami • Charakter bohemy: sklep z bielizną zamieniony • Ciągle trwa rzemiosło (krawiec, szewc, kaletnik) i unikatowe zakłady: poetycki butik z kapeluszami, sklepy z modą • Najwięcej lumpeksów w Łodzi • Młodzież – „korona nad ŁKSem”, grupy z muzyką z telefonów, drum’n’bass, etos wystawania

14. Ulica Wschodzącego Słońca • Bożena Markowicz • Na tej ulicy, gdzie psy mają więcej godnościniż ludzie,psy otrzymują więcej miłości niż ludzie.Na tej ulicy poeci i dzieci, wiersze i butelki w parze, nie mają drzew ani ławek.Mężczyźni czekają na przeznaczeniew korytarzach i bramach.Nocą dusza wyje.Ulica wypłowiała,Odrapana i stara,gdzie słońce wschodzi,co rano,i ja, jak pies, wierna i przywiązana.

15. Piotrkowska –Wschodnia – zwaśnione siostry? • Podwórko – Piotrkowska 46 zamknięte jesienią 2008 – pozostało tylko jedno tranzytowe podwórko • Aktorzy – Wspólnota Mieszkaniowa Łódź-Śródmieście. „Centrum I”: chronimy mieszkańców Piotrkowskiej przed „elementem ze Wschodniej”. Nowi właściciele i mieszkańcy podwórka – ideał „gated community”, nowe samochody. • Zakład ksero – najniższe zarobki w 2008, chce otwarcia bramy na Wschodnią, w sporze z nowymi mieszkańcami i Wspólnotą, odwołania do Urzędu Miasta, „kto ma wejść, i tak wlezie od Piotrkowskiej”

16. Piotrkowska – Wschodnia -kontekst • Proletaryzacja Piotrkowskiej związana z koncentracją handlu markowymi towarami w Manufakturze i Galerii Łódzkiej, zgorszenie klasy średniej Centrum Taniej Odzieży na Piotrkowskiej przy Jaracza czy budkami z kurczakami • Próby działań przywracających Piotrkowskiej elitarny charakter (Sztab Piotrkowskiej, GPO) • Szanse na reintegrację Wschodniej i Piotrkowskiej, najczęstszy argument ludzi z Piotrkowskiej za otwarciem bram to ułatwienie dla ruchu samochodowego

17. Wschodnia – Piotrkowska - mur • Gdzie są mury, druga część jest nieznana • Gdzie są płoty, była komunikacja i jest szansa na jej wznowienie • Ale…niektórzy mieszkańcy Wschodniej obawiają się „imprezowiczów” z Piotrkowskiej, także uprzedzenia są z obu stron

18. Mur – Wschodnia 45

19. Moje wnioski z diagnozy społecznej • Próba jest zbyt mała by mieć pełne pojęcie o potrzebach młodzieży, ale… • Istotne: brak miejsc do spędzania wolnego czasu (32,7 %) • można wykorzystać internet jako narzędzie edukacji, (surfowanie po Internecie 40%, oglądanie telewizji 36% - pokolenie cyfrowe) • Sport (32% uprawia, 51% chce) – szansa dla pedagogiki cyrkowej • 1/3 młodych osób chce działać wolontariacko – potencjalni przyszli animatorzy

20. Działalność Białych Gawronów • Święta Ulicy (X.2007, VI.2008, 30-31.V.2009), Jesienne Gawronalia (X.08) • Streetworking – kierunek rozwoju • Pedagogika cyrkowa • Animacja lokalna – ogródek podwórkowy, bank czasu

21. Streetworking, dzieci z podwórek • Pedagodzy ulicy, poznają potrzeby młodzieży na podwórku, na ulicy, towarzyszą im • Sposób na dotarcie do zagrożonych wykluczeniem

22. Pedagogika cyrkowa • Atrakcyjna, może konkurować z piwem w wywoływaniu poprawy nastroju • Łatwo młodzieży robić postępy w nauce żonglowania i uczą się, że potrafią robić postępy, można przy okazji używać nauki diabolo jako metafory. • Rozbudzanie pasji, pobudzanie pozytywnej rywalizacji • Możliwość zdobycia uznania poprzez organizację występu

23. Święta ulicy, osiedla • Misja animatora: stać się niepotrzebnym… • Integracja międzypokoleniowa • Wzrost psychologicznego poczucia zadowolenia z miejsca zamieszkania: jestem dumny z mojej ulicy • Święta Wschodniej 2007-2009, Jesienne Gawronalia, Lipowa

24. Pedagogika cyrkowa

25. Manifest Święta Wschodniej • Takiej Łodzi jeszcze nie znacie czyli Wschodnia grzeje! • Przekonajcie się jaki potencjał śpi w naszychzapomnianych ulicach, razem przebudźmy Łódź z szarości, brudu i nudy.Niech choć przez kilka dni ożyje samo serce Łodzi!Bądźcie tam razem z nami.Słońce wschodzi na Wschodniej!

26. Święto i działanie projektowe • Święto Młodej Wschodniej – pomysł na naukę aktywnej postawy obywatelskiej w działaniu. Chcecie mieć drum'n'bass na Wschodniej? Okej, ale musicie to sami zorganizować, napisać projekt, zdobyć pieniądze na ten cel, zadbać o bezpieczeństwo na imprezie i posprzątać po niej. My (animatorzy) Was wspieramy, ale nie robimy wszystkiego za Was.

27. Ogródek podwórkowy – rewitalizacja przestrzeni

28. Estetyzacja przestrzeni

29. Rewitalizacja kontaktów międzyludzkich np. bank czasu

30. Święto Wschodniej

36. Trend rewitalizacji oddolnej Lipowa Od Nowa 44% ankietowanych jest zdania, że u zbiegu A. Struga i Lipowej powinien znaleźć się plac zabaw. „Zapraszamy mieszkańców ulicy Lipowej do wzięcia udziału w PIKNIKU. Proponujemy gry, pokazy, warsztaty w miejscu, w którym kiedyś był plac zabaw. Wierzymy, że dzięki zaangażowaniu mieszkańców plac znowu może stać się miejscem, gdzie będą oni mogli przyjemnie spędzić czas. PIKNIK jest początkiem akcji, która ma na celu poprzez zaangażowanie lokalnej społeczności rewitalizację ulicy Lipowej. Kolejnym etapem będzie spotkaniemieszkańców z urzędnikami, radnymi i ekspertami.”

37. Deklaracja GPO Lipowa • Nasz projekt ma na celu dokonanie rewitalizacji społecznej mieszkańców Lipowej i okolic. Pragniemy stworzyć nową infrastrukturę tego fragmentu miasta, uskutecznić komunikację pomiędzy mieszkańcami, urzędami i przedsiębiorcami i znaleźć kompromis pomiędzy potrzebami tych różnych grup. (…) Przeciętny obywatel nie wierzy, że jego działanie może wnieść cokolwiek do życia wspólnoty mieszkańców - nasze działania mają przekonać, że można mieć wpływ na wygląd, infrastrukturę i charakter miejsca, w którym się żyje.

39. Lipowa

40. Wschodnia

41. Lipowa – występ Chorei

42. Wschodnia

43. Wschodnia

44. Lipowa - rugby

45. „siłacze ze Wschodniej”

46. Dziękuję za uwagę.