Maks Veber 1864 -1920

1. “Protestantska etika i duh kapitalizma “ MaksVeber 1864 -1920

2. Shvatanje sociologije kao kulturno istorijske nauke čiji je zadatak da proučava istorijske i kulturne činioce u njihovoj osobenosti. “Protestantska etika i duh kapitalizma”, “Privreda i društvo”. “Agrarni odnosi u starom svijetu”, “Stvarnost je heterogeni kontinuum, tj. nepregledno i raznoliko mnoštvo pojava”, smatra Veber. Dakle, stvarnost obuhvata sve što može biti predmet neposrednog iskustva, pri čemu ne postoji razlika između prirodne i društvene stvarnosti. Nauka je u stanju da sazna samo jedan ograničeni dio onoga što uzima za predmet istraživanja. Zbog toga je naučno saznanje apstraktno i jednostrano. (M.Đurić,1964:61) Stvarnost je amorfna i nepregledna masa koju čovjek uobličava svojom djelatnošću. Veberovo shvatanje društva je izrazito individualističko. Osnovna jedinica sociološke analize može biti čovjek. Maks Veber 1864-1920

3. Idealni tipovi Ključna tačka Veberovog sociološkog sistema je pojam društvenog djelanja. Veber razlikuje četiri idealna tipa djelanja: 1. ciljno-racionalno 2. vrijednosno-racionalno 3. afektivno 4. tradicionalno Ova četiri oblika djelanja predstavljaju idealne tipove, koji odgovaraju načinima orjentacije. U konkretnom ponašanju ljudi, oni se najčešće miješaju i prožimaju.(M.Pešić, 1999:158) Maks Veber 1868-1920

4. Tipovi racionalnosti: A) Praktičan racionalnosti – ono što svako od nas radi svaki dan kada pokušava da stigne sa jednog mjesta na drugo. B) Teorijska racionalnost – podrazumijeva sposobnost da se realnost spozna kognitivno kroz razvoj apstraktnih koncepata. C) Vrijednosna racionalnost – podrazumijeva direktno djelanje pri čemu je izbor sredstava ka ostvarenju cilja orijentisan višim vrijednostima, a ne svakodnevnim iskustvima i praktičnim mišljenjem. D) Formalna racionalnost – izbor najpogodnijeg djelanja zasniva se na pravilima, propisima i zakonima koji se primjenjuju na svakoga. Maks Veber 1868-1920

5. Društveni odnosi kao proizvodi društvenog delanja, mogu biti konfliktni i solidarni. Razlikovanje zajednice i društva. Pojam društvene grupe (razlikovanje otvorenih i zatvorenih društvenih odnosa). U analizi društvenog grupisanja, Veber ističe dvije osnovne karakteristike društvene grupe: postojanje starješine grupe ili nekog upravnog aparata i postojanje normativnog poretka koji važi za članove grupe. Društvena grupa, prema Veberu postoji sve dok postoji vjerovatnoća da će nadležni organi djelovati u konkretnom pravcu. Maks Veber 1868-1920

6. Pojam vlasti (odnos vlasti i moći) 1. Vlast postoji samo u okviru društvene organizacije 2. Vlast je institucionalizovani oblik potčinjenosti 3.Vlast postoji kada je raspodjela prava i dužnosti obostrana 4. Vlast se kreće u određenim granicama 5. Vlast nameće, održava i štiti društvena organizacija Veber razlikuje tri tipa vlasti: racionalnu, tradicionalnu i harizmatsku. Birokratija – visok stepen društvene podjele rada Tačnost, jednoobraznost, brzina poslovanja, poznavanje dokumentacije, trajnost, predvidljivost. Racionalizacija i otrežnjenje. Maks Veber 1868-1920

7. U središtvu svih Veberovih socioloških pročavanja stoji kapitalizam kao cjelovit društveno – ekonomski sistem. Kapitalističku privredu prije svega pokreće orijentacija ka materijalnom interesu. Veber kaže: “Današnji kapitalistički poredak je jedan čudovišan kosmos u koji pojedinac stupa rođenjem i koji je za njega, bar kao pojedinca, dat kao faktički nepromljenljiva ljuštura u kojoj ima da živi”. Kapitalistički sistem, smatra Veber, nije samo skup institucija i ustanova koje čine sistem, već je njegov osnovni konstitutivni pricip kapitalistički duh. “Protestantskaetikai duh kapitalizma”

8. Kapitalistički duh nije prost obljesak materijalne osnove, već samostalna sila. Kapitalistički privredni poredak ima duboke korjene u religioznoj oblasti. Presudnu ulogu u uspostavljanju moralnih i političkih uslova koji su omogućili početak uspostavljanja kapitalizma odigrao je pokret reformacije u 16. i 17. vijeku, odnosno, asketski protestantizam koji se razvio u krilu reformisane, prije svega kalvinističke crkve. Zašto se kapitalistički duh razvio samo na zapadu i koliki je njegov udio u stvaranju modernog kapitalizma? Pozitivan stav prema radu i ovozemaljskim stvarima je jedna od vrlo bitnih strana protestantske etike. Protestantska etika i duh kapitalizma

9. U osnovi privredne etike protestantizma nalaze se iste vrline koje zastupaju i pobornici kapitalističkog pogleda na svijet- vrijednoća, štedljivost i poštenje. • “Čovjek postoji radi Boga, on je oruđe njegove volje. Bog je stvorio svijet da bi uveličao svoju slavu i njegova volja je zakon kojem se moramo svi podčiniti. Ali Bogu se ne može nikako prići, njemu se može samo služiti.Mada je božja volja utvrđena od vječnosti, čovjek je ne može pojmiti.Sve što možemo znati svodi se na ovo – jednima je dodijeljen vječni život i blaženstvo, a drugi su osuđeni na vječne muke i smrt. “, prema Kalvinovom učenju o predestinaciji. (M.Đurić,1964: 130) • Međutim, tokomvremenastvari se mijenjaju, protestantskaetikapoprimadrugačijioblik. Umjesto prvobitnog shvatanja, po kome je rad jedini način da se spozna stanje milosti, jača shvatanje da je sticanje materijalnih dobara dozvoljeno i Bogu ugodno. Protestantska etika i duh kapitalizma

10. Izrazito individualističko shvatanje društva. Zašto se kapitalizam razvio samo na Zapadu? Stav prema radu i bogatstvu do tada nepoznat u istoriji. Stavovi koji čine duh kapitalizma izvedeni su iz religije-protestantske etike. Jedan privredni poredak može da funkcioniše na čisto tradicionalističkoj osnovi Kapitalistički duh stvara oblik organizacije privrednog života – moderni kapitalizam Srodnost kapitalističkog duha i protestantske etike ogleda se u ideji poziva. Idealni interesi su isto tako važna i moćna poluga kao i materijalni interesi. Zaključak