BÖTE Alanında Yapılmış Olan Tezlerin Yöntem ve İçerik Açısından İncelenmesi

1. BÖTE Alanında Yapılmış Olan Tezlerin Yöntem ve İçerik Açısından İncelenmesi Araş.Gör. Meltem KURTOĞLU Doç.Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012) 4-7 Mayıs 2012, Yıldız Teknik Üniversitesi, İSTANBUL.

2. Sunu Planı • Giriş • Amaç • Önem • İlgili Alanyazın • Yöntem • Bulgular • Sonuç ve Öneriler Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

3. Giriş • Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) bölümü YÖK tarafından 1998 yılında, eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması kapsamında eğitim fakültelerinde kurulan bir bölümdür ve bölüm ilk mezunlarını 2002 yılında vermiştir. • BÖTE bölümleri lisans mezuniyetleri de BÖTE olan ilk yüksek lisans mezunlarını 2004 yılında vermeye başlamıştır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

4. Amaç • Bu çalışmanın amacı, • Türkiye’de 2004-2011 yılları arasında BÖTE alanında yapılmış olan lisansüstü tezlerin • yöntem (araştırma modeli, evren ve örneklem, kullanılan ölçme araçları, istatistiksel teknikler) ve • içerik açısından incelenmesidir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

5. Araştırmanın Önemi (1) • Bir konu ile ilgili yapılmış olan bilimsel tezlerin incelenmesi ve analiz edilmesi, • bir yandan o konunun derinliği ve yaygınlığı hakkında bilgiler verirken bir yandan da • incelenen alanın genel görünümünü ortaya koyabilmektedir (Göktaş ve Erdem, 2006). • Alanyazın incelendiği zaman, birçok alanda, yapılmış olan tezlerin ve akademik dergilerde yer alan makale çalışmalarının belirli ölçütler kullanılarak analiz edildiği çalışmaların var olduğu görülmektedir. • Örneğin eğitim teknolojileri araştırmalarındaki eğilimler birçok araştırmacı tarafından çalışılan bir konu olmuştur (Caffarella,1999; Costa, 2007, Şimşek ve ark., 2008; Şimşek ve ark., 2009; Sert, 2010; Göktaş ve ark., 2012). Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

6. Araştırmanın Önemi (2) • Özellikle Caffarella, 1977 yılından itibaren ABD’de eğitim teknolojileri alanında tamamlanan doktora tezlerindeki eğilimleri incelemiştir. • Costa (2007), yaptığı çalışmada yüksek lisans tezlerini incelemiştir. • Araştırmacılar, ilk olarak eğitim teknolojileri alanındaki eğilimleri araştırmakla birlikte, • araştırmalarda hangi yöntemlerin kullanıldığını, • verilerin hangi araçlarla toplandığını, • çalışma gruplarının kimlerden oluştuğunu, • analizlerin nasıl yapıldığını inceleyerek güncel eğilimleri ortaya çıkarmaya çalışmışlardır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

7. Araştırmanın Önemi (3) • Eğitim teknolojileri alanında Türkiye’de yapılan birtakım araştırmalar bulunmaktadır. • Şimşek ve ark. (2008), ülkemizde son 10 yıl içerisinde eğitim teknolojileri alanında yapılan doktora tez çalışmalarını incelemişlerdir. • Araştırmacılara göre eğitim teknolojileri alanında yapılan doktora tezleri öğrenme-öğretme yaklaşımları, çevrimiçi öğrenme ve çoklu ortam konuları üzerine yoğunlaşmıştır. • Akça-Üstündağ (2009), yüksek lisans tezi çalışmasında BÖTE alanında 2007 yılı sonuna kadar yapılmış olan 133 tezi incelemiştir. • Tez sonucunda ise uzaktan eğitime olan ilginin arttığını, bilgisayar destekli öğretime olan eğilimiz giderek azaldığını vurgulamıştır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

8. Araştırmanın Önemi (4) • Eğitim teknolojileri alanında ise Türkiye’de yapılan birtakım araştırmalar bulunmaktadır. • Şimşek ve ark. (2009), bir başka çalışmasında ise ülkemizde 2000-2007 yılları arasında eğitim teknolojileri alanında yapılmış olam 259 yüksek lisans tezini incelemişlerdir. • Erdoğmuş ve Çağıltay (2009) ise yine BÖTE alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarını incelediklerinde ele alınan en yaygın üç konunun • medya, • medya karşılaştırmaları ve • öğrenci değişkenleri olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

9. Araştırma Problemleri • BÖTE alanında yapılan tezlerde araştırılan konuların eğilimi ne yöndedir? • BÖTE alanında yapılan tezler • Araştırma türü • Araştırma deseni • Veri toplama araçları • Çalışma grubu türü • Çalışma grubunu belirleme yöntemi • Çalışma grubu büyüklüğü • Veri analiz yöntemleri (kullanılan istatistiksel yöntemler) bakımından nasıl bir dağılım göstermektedir? Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

10. Yöntem • Bu çalışma kapsamında YÖK veri tabanına kayıtlı olan ve BÖTE alanında yapılmış olan 75 (22 tane doktora, 53 tane yüksek lisans) tane tez araştırmacılar tarafından belirlenerek içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

11. Yöntem (2) • İçerik analizi, • eldeki yazılı bilgilerin temel içeriklerinin ve içerdikleri mesajların özetlenmesi ve belirtilmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır. • İçerik analizinin temel amacı • toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmak olarak da ifade edilebilir. • Cohen, Manion ve Morrison (2007)’a göre içerik analizi, • eldeki yazılı bilgilerin temel içeriklerinin ve içerdikleri mesajların özetlenmesi ve belirtilmesi işlemi olarak da tanımlanmaktadır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

12. Yöntem (3) • Sosyal bilimler alanında sıklıkla kullanılan içerik analizi, belirli kurallara dayalı kodlamalarla kitap, kitap bölümü, mektup, tarihsel dokümanlar, gazete başlıkları ve yazıları gibi bir metnin bazı sözcüklerinin daha küçük içerik kategorileri ile özetlendiği sistematik, yinelenebilir bir teknik olarak tanımlanabilir. • İçerik analizi yoluyla verileri tanımlama ve verilerin içinde saklı gerçekleri ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır (Gülbahar ve Alper, 2009). Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

13. Yöntem (4) • İçerik analizinde, dokümanlardan elde edilen nitel araştırma verilerinin işlenmesi, • verilerin kodlanması, • temaların bulunması, • kodların ve temaların düzenlenmesi, • bulguların tanımlanması ve yorumlanması • şeklinde dört aşama bulunmaktadır (Yıldırım & Şimşek, 2006). Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

14. Yöntem (5) • Bu çalışmada da ilk olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen veri toplama aracı yoluyla ulaşılan tezlerden elde edilen veriler kodlanarak belirli temalar altında düzenlenmiş ve gruplanmıştır. • Uygun olduğu durumlarda ise veriler sayısal hale getirilerek sunulmuştur ve son olarak da elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

15. Yöntem: Veri Toplama Aracı (1) • Bu çalışmada, ilk aşamada araştırmacılar tarafından tezlerin incelenmesinde kullanılmak üzere “Tez İnceleme Formu” oluşturulmuştur. • Bu form 3 bölümden oluşmaktadır: • Birinci bölüm teze ilişkin genel bilgiler, • ikinci bölüm tezin içeriği, • üçüncü bölüm ise tezin yöntem bölümüdür. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

16. Yöntem: Veri Toplama Aracı (2) • Veri toplama aracı oluşturulurken ilk olarak ilgili alanyazında daha önce kullanılan formlar incelenmiştir. • Daha sonra araştırmacılarla görüş alışverişinde bulunulmuştur. • Son olarak da uzman görüşü sonucunda forma son şekli verilmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

17. Yöntem: Tezlerin Belirlenmesi • Tez tarama amacıyla öncelikle Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veritabanına başvurulmuştur. • Tez tarama sürecinde kullanılan ölçütlere bağlı olarak farklı sayıda tezlere ulaşılmıştır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

18. Yöntem: Tezlerin Belirlenmesi (2) • Bölüm alanında “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümü” seçildiğinde 109 adet tez listeleniyor. • Bölüm alanında “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümü” ve anabilim dalı alanında “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Anabilim Dalı” seçildiğinde 10 adet tez listelenmektedir. • Bölüm aynı kalıp anabilim dalı “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi” yapıldığında listelenen tez sayısı 95 olmaktadır. • Bölüm seçimi yapmayıp anabilim dalı olarak “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Anabilim Dalı” seçildiğinde 63 adet tez listelenmektedir. • Bölüm seçimi yapmayıp anabilim dalı olarak “Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi” seçildiğinde ise 310 adet tez listelenmektedir (Bkz. Tablo 1). Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

19. Tablo 1. YÖK Veritabanından Ulaşılan Tez Sayısı Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

20. Tablo 2. Ulaşılan Tezlerin Üniversitelere Göre Dağılımı Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

21. Yöntem: Verilerin Analizi • Araştırma kapsamında içerik analiziyle incelenen tezlerden elde edilen veriler betimsel istatistiki yöntemlerden olan yüzde ve frekans kullanılarak çözümlenmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

22. Yöntem: Geçerlik ve Güvenirlik • İlk aşamada her araştırmacı kendi incelediği tezlerin verilerini veri toplama aracı doğrultusunda oluşturulan forma girmiştir. • İkinci aşamada ise girilen verilerin doğruluğu diğer bir araştırmacı tarafından tezler tekrar incelenerek kontrol edilmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

23. Yöntem: Tezlerin Dağılımı Not: Hacettepe Üniversitesi, araştırmacıların görev yaptıkları üniversite olduğu için YÖK veri tabanından ulaşılamayan tezlere bölümde ulaşılmıştır. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

24. Bulgular

25. İncelenen Tezlerde Çalışılan Konuların Dağılımları Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

26. Tezlerde Kullanılan Araştırma Yöntemlerinin Dağılımı Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

27. Tezlerde Kullanılan Araştırma Desenlerinin Dağılımı Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

28. Tezlerde Kullanılan Veri Toplama Araçlarının Dağılımı Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

29. Veri Toplama Araçlarının Geçerliği-Güvenirliği Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

30. Çalışma Gruplarının Dağılımı Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

31. Çalışma Gruplarını Belirleme Yöntemleri Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

32. Çalışma Gruplarının Büyüklükleri Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

33. Veri Analiz Yöntemlerinin Dağılımları Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

34. Sonuçlar (1) • Bu çalışmada BÖTE alanında 2004 yılından beri yapılmış olan 377 tezden tesadüfi olarak seçilen 75 tanesi içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. • En fazla çalışılan konular: • Yeni teknolojilerin (Ağ günlüklerinin eğitsel amaçlı kullanımı, • İnternetin eğitsel anlamda kullanılması, • Farklı materyaller, • Hiperortamların eğitimde kullanımı, • Çevrimiçi sözlük kullanımı, Çevrimiçi öğrenme ortamları, • Eğitsel materyallerin kullanımı, BDE, Eğitimde teknoloji kullanımı, • Üç boyutlu materyallerin eğitsel amaçlı kullanımının etkilerinin incelenmesi. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

35. Sonuçlar (2) • En az çalışılan konular: • Bilgisayar kullanımına ilişkin anne-baba görüşü, • bilgisayar etiği, • eğitim teknolojisi standartları vb konular. • Ayrıca uzaktan eğitim, çevrimiçi öğrenme ve e-öğrenme gibi konularda çalışmaların sayısının artmaya başladığı dikkati çekmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

36. Sonuçlar (3) • Tezlerde en fazla kullanılan araştırma yöntemlerinin • nicel araştırma yöntemleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. • Ayrıca nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yapılan çalışma sayısının azlığı ve karma araştırmalara yönelik çalışma sayısının artmaya başlamış olması dikkati çekmektedir. • Çalışmalarda en fazla kullanılan araştırma modeli • 34 çalışmada kullanılan tarama modelidir. • Tarama modelinden sonra en fazla kullanılan model • deneysel desenler olmuştur. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

37. Sonuçlar (4) • Tezlerde en fazla kullanılan veri toplama araçları sırasıyla • anket, ölçek ve başarı testi olmuştur. • Kullanılan ölçme araçlarının geçerlik ve güvenirlik durumları: • 17 tezde geçerlik, • 25 tezde ise geçerlik durumunun belirtilmediği gözlenmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

38. Sonuçlar (5) • Tezlerde uygulama yapılan çalışma grupları: • en fazla çalışılan grup öğretmenler ve öğretmen adaylarıdır. • Çalışılan araştırma gruplarının belirlenme yöntemleri: • 30 tane tezde araştırma grubunun nasıl belirlendiğine dair herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. • 16 tane tezde amaçlı, • 11 tane tezde ise kolay ulaşılabilir örneklem seçme yoluna gidilmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

39. Sonuçlar (6) • İncelenen tezlerde en fazla kullanılan veri analiz yöntemleri: • betimsel istatistiki yöntemler, • t-testleri, • anova-ancova. • En az kullanılan yöntemler: • çok değişkenli istatistiksel yöntemler. • Ayrıca incelenen tezlerde araştırmanın geçerliği-güvenirliği konusunda sadece 7 tane tezde geçerlikten ve sadece 5 tane tezde güvenirlikten bahsedildiği dikkati çekmiştir. Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

40. Öneriler • Araştırmalarda yöntem bölümüne daha fazla önem verilmesi • Çalışma grupları belirlenirken yalnızca kolay ulaşılabilir örneklem gruplarıyla değil, araştırmanın güvenirliği ve dış geçerliğinin yükseltilmesini sağlayacak uygun sayıda birey veya gruplarla da çalışılması • Araştırmalarda veri toplama aracı veya veri toplama yöntemi belirlenirken, araştırma problemine en uygun olan araç veya yöntemin seçilmesi • Araştırmalarda önemli olanın yalnızca veri toplamak değil, aynı zamanda güvenilir ve gerçekçi veriler de toplamak olduğu gerçeğinden hareketle • bir anda çok miktarda veriye ulaşmayı sağlayacak veri toplama araçlarına yönelimin azalması gerektiği Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

41. Öneriler (2) • Nitel araştırmalara daha fazla yer verilerek ayrıntılı çalışmalar yapılması • Kullanılan standart araştırma desenlerinin dışına çıkılması • Verilerin analizi için kullanılan yöntemlerin çeşitlendirilmesinin sağlanması ve • araştırmacıların veri analiz yöntemlerini etkili bir şekilde kullanabilmeleri için gerekli desteğin sağlanması Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

42. Öneriler (3) • Lisansüstü düzeyde sunulan araştırma yöntemleri ve istatistik derslerinin zenginleştirilerek, uygulamaya yönelik daha fazla çalışmaya yer verilmesi • Örneklemlerin belirlenmesi sürecinde bilimsel kurallara uyulması, tarafsız olunması • Öğretmen, öğretmen adayı, üniversite öğrencisi vb. gibi sadece belli gruplar yerine farklı gruplarla çalışılarak daha geniş kitlelere ulaşılması önerilebilir… Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

43. Sorular??? Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL

44. Teşekkürler!  Meltem KURTOĞLU <meltemkurtoglu[at]hacettepe.edu.tr> S. Sadi SEFEROĞLU <sadi[at]hacettepe.edu.tr> Eğitim Araştırmaları Kongresi (EAB-2012), 4-7 Mayıs 2012, YTÜ, İSTANBUL