Bemonsteren, beoordelen en beheren om KRW doelen te halen Marcel Klinge

1. Bemonsteren, beoordelen en beheren om KRW doelen te halenMarcel Klinge

2. Onderdelen van de bijdrage • Welke instrumenten zijn beschikbaar voor bemonsteren en beoordelen van de visstand? • Welke instrumenten zijn er om de KRW doelen te gaan bereiken? • Is actief ingrijpen in de visstand noodzakelijk om aan de KRW verplichtingen te kunnen voldoen?

3. 1. Instrumenten voor bemonsteren en beoordelen • Cruciaal 1: standaardisatie (iedereen doet hetzelfde) • Cruciaal 2: koppeling van bemonsteringsmethode aan de beoordelingsmethode • Visstand moet beoordeeld worden op basis van: soorten, abundantie, leeftijdsopbouw --> kwantitatieve bemonstering nodig!

4. 1. Instrumenten voor bemonsteren en beoordelen Bemonsteringsmethode: • Regionale wateren: STOWA Handboek • Rijkswateren: aparte (eigen) methode

5. 1. Instrumenten voor bemonsteren en beoordelen

6. 1. Instrumenten voor bemonsteren en beoordelen • Bemonsteringsrichtlijnen: • vangtuigen • seizoen en tijdstip (dag/nacht) • bemonsteringsinspanning • verwerken vangsten en gegevens • Aan handboek gekoppelde visdatabase: PISCARIA

7. 1. Instrumenten voor bemonsteren en beoordelen Beoordelingsmethode: • handboek-methode niet KRW-proof! • KRW-methode thans volop in ontwikkeling • ecologische kwaliteitsindex (getal tussen 0 en 1 dat de afstand tot de ZGET of MEP aanduidt) • maatlat opgebouwd uit deel-maatlatten

8. 1. Instrumenten voor bemonsteren en beoordelen Voorbeeld: maatlat natuurlijke ondiepe plas (M14/M27): 1. Bepaal referentietoestand 2. Bepaal afstand tot referentie adhv 5 indicatoren: • % roofvis • % benthivore vis • % baars en blankvoorn • % plantenminnende vis • % ‘black fish’ (zuurstoftolerante vissoorten)

9. 1. Instrumenten voor bemonsteren en beoordelen Voorbeelden M14/M27 (50-10.000 ha) met referentie ‘mesotroof, helder en plantenrijk water’: • Botshol: goed • Veluwemeer: ontoereikend! • Gooi-Eemmeer: slecht • Tjeukemeer: zeer slecht • Geen ´zeer goede´ meren in Nederland. Wel in buitenland (o.a. Donaudelta, Polen)

10. 2. Instrumenten om KRW doelen te bereiken • Systeemgerichte benadering nodig (kennis van sturende abiotische en biotische processen) • Systeemkennis nodig! Nog veel te doen: • wetenschappelijke kennis (ingreep-effect relaties) • gebiedskennis • zet het beschikbare geld systeemgericht in!

11. 2. Instrumenten om KRW doelen te bereiken • Vooral habitatherstel nodig! • Stilstaand water: natuurlijke oevers moeraszones, waterplantenvelden • Stromend water: nevengeulen, meanders, riffles en pools Dus (op systeemschaal!): hermeandering, oeverherstel, vloedvlakteherstel, natuurlijk peilbeheer……. ……………..en visstandbeheer!

12. 3. Is actief ingrijpen in de visstand nodig? • Ja, soms is het echt nodig: • met name in ondiep stilstaand water met helder en plantenrijk water als GET of GEP • als onderdeel van een systeemgericht maatregelenpakket • omdat de aanwezige visstand het herstel effectief belemmert • omdat het herstel anders zeer kostbaar, onbetaalbaar of technisch onhaalbaar is

13. Model simulatie van een ondiep meer PCLake Evenwichtsituatie na 10 jaar bij een bepaalde P-belasting ‘troebel’ ‘nog helder’ ‘helder’ chlorofyl-a, zomer [mg m-3] 50 0 0 1 Fosfor belasting [g m-2 jr-1] start vanuit een heldere situatie

14. Model simulatie van een ondiep meer PCLake Evenwichtsituatie na 10 jaar bij een bepaalde P-belasting ‘troebel’ ‘nog steeds troebel chlorofyl-a, zomer [mg m-3] ‘helder’’ Fosfor belasting [g m-2 jr-1] start vanuit een troebele situatie start vanuit heldere situatie

15. 200 200 ”troebel" ”troebel" 150 150 100 100 ”clear" ”clear" 50 50 0 0 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 P belasting [g m-2 jr-1] “Normale P-reductie PCLake Aanvullende maatregel; voorbeeld biomanipulatie chlorophyl-a, zomer [mg m-3] Pbelasting [g m-2 jr-1] Gecombineerd met biomanipulatie Janse, Gulati & van Donk, 1995. Modelling nutrient cycles in relation to food-web structure in a biomanipulated shallow lake. Neth. J. Aquat. Ecol.

16. 3. Is actief ingrijpen in de visstand nodig? • Belasting: aandacht voor externe én interne belasting! • Vissen kunnen grote interne belasting in stand houden • Brasems zijn zwemmende riooloverstorten • Actief ingrijpen in de visstand = interne belastingreductie = waterkwaliteitsbeheer!

17. 3. Is actief ingrijpen in de visstand nodig? • Ingrijpen in de visstand is geen drama: • alleen in wateren met de potentie om duurzaam helder en plantenrijk te worden

18. 3. Is actief ingrijpen in de visstand nodig? • Ingrijpen in de visstand is geen drama: • alleen in wateren met de potentie om duurzaam helder en plantenrijk te worden • aantrekkelijke(r) visstand komt in de plaats • in natuurlijke wateren zijn periodieke calamiteiten in de visstand heel gewoon • Dus: visstandbeheerder, stel het instrument visstandbeheer ruimhartig ten dienste van het waterbeheer!