Opracowanie: dr Ewa Bilska (Akademia Pedagogiki Specjalnej)

1. Opinie kobiet doświadczających przemocy w rodzinie w zakresie pomocy i wsparciaudzielanego przez wybrane warszawskie instytucje świadczące usługi na rzecz ofiar przemocy w rodzinie (analiza jakościowa)Warszawa, sierpień 2011 Opracowanie: dr Ewa Bilska (Akademia Pedagogiki Specjalnej) dr Ewa Wyrwich-Hejduk (Akademia Pedagogiki Specjalnej) EDUKATOR

2. ETAPY BADAŃ • Badania jakościowe: • indywidualne wywiady pogłębione (IDI) • termin realizacji: 23 maja - 21 czerwca 2011r. • Badania ilościowe: • ankiety • termin realizacji: 30 czerwca – 11 lipca 2011r.

3. INFORMACJE O BADANIACH JAKOŚCIOWYCH

4. KRYTERIA DOBORU PLACÓWEK DO BADAŃ • ogólnowarszawski zasięg działania, • finansowane (całkowicie lub częściowo), • z budżetu m.st. Warszawy, • realizują działania na rzecz dorosłych ofiar przemocy w rodzinie, • stosunkowo duża liczba klientów. Placówki dobrano tak, by odzwierciedlały zróżnicowanąofertę pomocy na terenie m.st. Warszawy.

5. PLACÓWKI W KTÓRYCH REALIZOWANO BADANIA

6. KRYTERIA DOBORU OSÓB DO BADAŃ JAKOŚCIOWYCH • 4 osoby z każdej placówki (łącznie 36 osób) • kobiety • wiek - do 29 r. życia - powyżej 29 r. życia • wykształcenie - podstawowe/zawodowe - średnie/wyższe • sytuacja materialna - zła lub bardzo zła - dobra lub bardzo dobra • kontakt z instytucją (dotyczy 2 instytucji) - po 1 kontakcie - minimum po 3 kontaktach

7. GŁÓWNE CELE BADAŃ • Poznanie potrzeb osób doświadczających przemocy i najczęściej poszukiwanych przez nie usług w celu doskonalenia Miejskiego Systemu Przeciwdziałania Przemocyw Rodzinie. • Określenie dostępności oraz głównych źródeł informacji o pomocy instytucjonalnej. • Określenie poziomu wiedzy osób doznających przemocy na temat możliwości korzystania z pomocy instytucjonalnej. • Identyfikacja barier w dostępie do różnych form pomocy instytucjonalnej. • Poznanie opinii na temat sposobów zwiększenia efektywności świadczonej pomocy.

8. Opinie klientek na temat pomocy udzielanej przez placówki zajmujące się pomocą ofiarom przemocy w rodzinie

9. Zadowolenie klientek z pomocy oferowanej w placówkach Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Wysoko oceniona została: - przydatność - skuteczność oferowanej pomocy. • Niewiele uwag krytycznych zgłoszono na temat umiejętności i cech specjalistów zatrudnionych w placówkach. • Niezadowolenie klientek dotyczyło przede wszystkim: - rozwiązań prawnych, - pracy policji i sądu.

10. Przydatność pomocy Opinie kobiet doświadczających przemocy …. Przydatne formy pomocy: • konsultacje i terapia indywidualna, • grupy wsparcia, • warsztaty, • schronienie i pomoc socjalna, • pomoc prawna, • konsultacje z psychiatrą i seksuologiem, • emisja głosu, • zajęcia służące odbudowaniu poczucia wartości i kobiecości (zajęcia z samoobrony, spotkania z fryzjerem, wizażystą).

11. Skuteczność pomocy Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Realne zmiany w życiu osób doświadczających przemocy, • jakie zaszły pod wpływem udzielonej pomocy: • „Nie jestem już bita. Lepiej śpię nie mam lęków.” • „Moje dziecko nie boi się, że coś mi się stanie.” • „Mam wreszcie mieszkanie, wiem też np. jak się płaci samemu • rachunki za prąd.” • „Nie boję się chodzić po własnym domu nawet, jeśli skrzypi podłoga, • nastawiać czajnik i stukać sztućcami, kiedy rano wyprawiam dzieci.” • „Czuję się bezpieczniejsza.” • „Mam większą kontrolę nad własnym życiem.” • „Zaczynam dochodzić do tego, że jestem ważna.” • „Otwieram się na ludzi, nie jestem już szarą myszką.”

12. Opinie kobiet doświadczających przemocy …. Z relacji klientek wynika, że: realne zmiany w życiu nastąpiły dopiero po znalezieniu się w instytucji specjalistycznej ukierunkowanej na pomoc ofiarom przemocy * „Tak, tutaj miałam wreszcie poczucie spokoju i ‘zaopiekowania’ i takie poczucie, że to jest to miejsce. Boże!!! Nareszcie!!! Ale dlaczego tak późno i dlaczego o tym miejscu nie ma reklamy.”

13. Proponowane zmiany Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Skrócenie czasu oczekiwania na konsultacje. • Przesuniecie części konsultacji przedpołudniowych na godziny wieczorne i soboty. • Uruchomienie specjalistycznych grup wsparcia dla ofiar przemocy psychicznej. • Wprowadzenie do standardów pracy placówek: • - konsultacji psychiatrycznych i seksuologicznych, • - indywidualnych opiekunów prowadzących klientki od momentu • zgłoszenia się do placówki do rozwiązania problemu przemocy.

14. Proponowane zmiany cd. Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Udoskonalenie przepływu informacji między placówkami • na temat oferowanych w nich specjalistycznych form pomocy. • Dokładne informowanie klientek o warunkach i zasadach korzystania z miejsc schronienia. • Rozszerzenie dostępności do indywidualnych konsultacji • psychologicznych. • Popularyzacja konsultacji psychologicznych • jako formy wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie.

15. Skrócenie czasu oczekiwania na konsultacje Opinie kobiet doświadczających przemocy ….

16. Skrócenie czasu oczekiwania na konsultacje cd. Opinie kobiet doświadczających przemocy ….

17. Opinie kobiet doświadczających przemocy …. Przesunięcie części konsultacji porannych na godziny popołudniowe, wieczorne lub soboty Zdarza się, że klientki zwalniają się z pracy, aby uczestniczyć w konsultacjach, co trudno im zaakceptować. Odczuwają to jako dodatkowe, poważne obciążenie. Ma większe możliwości Ma mniejsze możliwości

18. Rozszerzenie i zróżnicowanie oferty placówek ambulatoryjnych Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Grupy wsparcia specjalizujące się w pomocy • osobom doświadczającym przemocy psychicznej. • Konsultacje z seksuologiem i psychiatrą • w większości placówek. • Standard: • prowadzenie klientek przez indywidualnych opiekunów • od momentu zgłoszenia się do placówki, • do rozwiązania problemu przemocy.

19. Rozszerzenie dostępności konsultacji indywidualnych Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Konsultacje indywidualne potrzebne są gdy: • rozwiązywany jest aktualny problem, • problem został rozwiązany, ale klientka boryka się • z odroczonymi konsekwencjami przemocy w rodzinie, • klientka korzysta z innych wskazanych przez specjalistę form pomocy: • - grup wsparcia, • - warsztatów, • - konsultacji prawnych, • aktualnie toczą się w sądzie sprawy cywilne i karne • związane z przemocą w rodzinie, • zakończono podstawowy cykl • (np. 2 spotkań, 6 spotkań) • stosowany w niektórych placówkach.

20. Udoskonalenie przepływu informacji o ofercie placówek Opinie kobiet doświadczających przemocy ….

21. Popularyzacja konsultacji psychologicznych jako formy wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Klientki poszukujące pomocy instytucjonalnej potrzebują informacji: • Gdzie w pobliżu ich miejsca zamieszkania znajdują się takie placówki? • Jakiej pomocy udzielają? • Jak przebiegają konsultacje? • Jaki będzie efekt spotkań? • Jak zapisać się na spotkanie?

22. Informacje o ofercie placówek „blisko ludzi” Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • ogłoszenia na tablicach w: • - przychodni zdrowia, urzędzie pracy, urzędzie gminy, OPS-ie • (czyli wszędzie tam gdzie ludzie czekają w kolejce), • - kościele (przed kościołem); • Internet: • - na stronach własnych poszczególnych placówek, • - na portalach społecznościowych typu Facebook, Nasza Klasa; • gazety: • - bezpłatne rozdawane pasażerom na przystankach autobusowych, • - osiedlowe, samorządowe, wydawane przez spółdzielnie mieszkaniowe, • - „kolorowe”, z programem telewizyjnym.

23. Optymalizacja sposobów przekazywania informacji docierających do osób potrzebujących pomocy Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Jeśli ulotki to • - kolorowe, dopracowane graficznie, • - rozdawane wprost do ręki. • Jeśli strona internetowa to: • - napisana językiem zrozumiałym, • - informująca o formach i efektach pomocy, • - informująca o specjalistach udzielających wsparcia. • Jeśli kampania w lokalnych mediach to: • - głośna, wyrazista (wręcz wstrząsająca), • - uświadamiająca, że przemoc nie jest normą, że trzeba szukać pomocy, • że są miejsca udzielające tej pomocy.

24. Pierwszy kontakt – zadanie „specjalnej troski” Opinie kobiet doświadczających przemocy …. W pojedynczych przypadkach zdarza się, że podczas pierwszego spotkania w placówce:

25. Pierwszy kontakt – zadanie „specjalnej troski” cd. Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • SUGESTIE KLIENTEK: • „żeby zrozumiano czego ja naprawdę potrzebuję” • „żeby włożono więcej zaangażowania w moją sprawę” • „żeby mi powiedziano – co konkretnie mam zrobić • aby poradzić sobie z przemocą” • Niefortunne pierwszorazowe spotkanie: • może prowadzić do wniosku: • - „nikt nie jest w stanie mi pomóc” • - „musi być tak jak jest” • może odroczyć decyzję o podjęciu jakichkolwiek działań na wiele lat

26. „Zasada” nie może być ważniejsza od „człowieka” Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • „Na pierwsze spotkanie spóźniłam się kilka minut. • Choć uprzedzałam telefonicznie, że się spóźnię, nie zostałam przyjęta, dla zasady, żeby mnie ‘czegoś’ nauczyć. • Gdyby nie moja desperacja, nie poszła bym tam więcej. • I dobrze, że nie zrezygnowałam bo teraz jest super.” • „Limit nieobecności na grupie to dobra zasada • ale to nie jest w porządku, że nie idę na rozpoczęcie roku szkolnego • dziecka bo się boję, że mnie wyrzucą z grupy.” • Wskazana jest • elastyczność, • indywidualne podejście do klienta.

27. Dokładne informowanie o obowiązujących procedurach i możliwościach uzyskania pomocy Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • procedura Niebieskich Kart, • obdukcje i zaświadczenia lekarskie, • nowe możliwości i procedury prawne, • możliwość zapisania dziecka na - konsultacje psychologiczne ze specjalistą do spraw przemocy, - na terapię, • oferta specjalistyczna – jaka pomoc w jakich placówkach.

28. Wnioski dotyczące funkcjonowania hosteli Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Wskazane jest: • Dokładne informowanie o warunkach i zasadach korzystania z miejsc schronienia, • „Gdybym wiedziała jak jest w schronisku • to nigdy bym się nie zdecydowała z niego skorzystać” • Przydział do pokoi - według kryterium wieku dzieci, • Zorganizowanie systemu opieki nad małymi dziećmi, • Umożliwienie odwiedzin członków rodziny na terenie ośrodka, sporządzanie indywidualnej listy gości, • W przypadku braku miejsca w ośrodku – wskazanie innej placówki, z której klientka mogłaby skorzystać.

29. Wnioski dotyczące funkcjonowania hosteli (cd.) Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • ale też: • samodzielne pokoje • samodzielne łazienki • nieograniczony czas pobytu w ośrodku

30. Opinie klientek na temat pomocy udzielanej przez inne instytucjefunkcjonujące w warszawskim systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie Opinie kobiet doświadczających przemocy ….

31. Wnioski dotyczące pracy Policji Opinie kobiet doświadczających przemocy …. Wskazane jest: • Poważne traktowanie przez Policję, • wezwań w sprawie przemocy w rodzinie. • Interwencje jak najszybciej po uzyskaniu informacji o zdarzeniu. • Zdecydowane działania Policji wobec sprawcy • w trakcie czynności interwencyjnych. • Obowiązkowe przekazywanie informacji o instytucjach udzielających pomocy ofiarom przemocy podczas interwencji. • Obecność psychologa podczas interwencji Policji w domu. • Wizyty policji, zanim COŚ się stanie – np. dzielnicowego.

32. Wnioski dotyczące Ośrodka Pomocy Społecznej Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Ofiarom przemocy kojarzy się głównie • z pomocą finansową i rzeczową. • Traktowany jest jako placówka pośrednicząca • między klientem a placówką specjalistyczną.

33. Wnioski dotyczące Ośrodka Pomocy Społecznej cd. Opinie kobiet doświadczających przemocy …. Pozytywne opinie: • Duże zaangażowanie konkretnych pracowników ośrodka pomocy społecznej w swoją pracę. • Skuteczne interwencje pracowników socjalnych w trakcie procesu przyjmowania klientek do hosteli w ośrodkach interwencji kryzysowej.

34. Wnioski dotycząceOśrodka Pomocy Społecznej cd. Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Wskazane jest: • Przekazywanie do wiadomości publicznej informacji o specjalistycznych formach pomocy dostępnych w OPS-ach. • Gromadzenie informacji o placówkach specjalizujących się w pomocy ofiarom przemocy i kierowanie podopiecznych do takich placówek. • Zacieśnienie współpracy z policją. • Wyznaczenie specjalisty do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie w każdym OPS-ie.

35. Wnioski dotyczące szkoły Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Wskazane jest: • Wprowadzenie do przedmiotu „wychowanie do życia w rodzinie” treści z zakresu przemocy w rodzinie. • Wprowadzenie do programu wychowawczego: • - zajęć na temat przemocy w rodzinie • (przemoc nie jest normą, nie trzeba się na nią zgadzać), • - zajęć kształtujących wzajemny szacunek ludzi wobec siebie, • - zajęć dla dziewczynek i chłopców • (przemoc a stereotypowe postrzeganie roli kobiety i mężczyzny). • Otwarcie się nauczycieli na problemy uczniów: • - oferowanie uczniom swojej pomocy, • - zachęcanie do zwracania się po pomoc w trudnych sytuacjach.

36. Wnioski dotyczące służby zdrowia Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Wskazane jest, by lekarz: • Umiał rozpoznawać sygnały świadczące o doświadczanej przez pacjentkę przemocy. • Posiadał w swoim gabinecie i przekazywał pacjentkom • adresy placówek pomagających ofiarom przemocy domowej. • Współpracował w zakresie pomocy ofiarom przemocy z policją i pomocą społeczną. • Miał odwagę zgłaszać najtrudniejsze przypadki do prokuratury. • .

37. Wnioski dotyczące pracy KomisjiRozwiązywania Problemów Alkoholowych Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Tylko jedna klientka zwróciła się po pomoc do Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. • Praca Komisji - oceniona jako skuteczna choć przynosząca jedynie chwilową ulgę. • „Ta komisja ..........To chyba dobrze zadziałało. Dobrze w sensie wsparcia. Bo w efekcie tej komisji mój wówczas jeszcze mąż się opanowywał. I wtedy podjęliśmy decyzja, że kupujemy większe mieszkanie,że może spróbujemy się jeszcze ogarnąć. • Dla mnie to nie było najprzyjemniejsze doświadczenie. Ja tam potraktowana byłam „per noga” (…) ale on wtedy poczuł, że ja nie jestem tak całkiem samotna w tym wszystkim. Więc jak przyszła ta pani to ja się poczułam pewniej. Więc to działa, w tym sensie działa.” • Brak wniosków dotyczących kierunku zmian z powodu braku wiedzy o Komisji.

38. Wnioski dotyczące wymiaru sprawiedliwości Opinie kobiet doświadczających przemocy …. • Wskazane jest: • Skrócenie czasu postępowania sądowego. • Skuteczne egzekwowanie zobowiązań finansowych • od sprawców przemocy wobec dzieci i partnerek. • Wykorzystywanie przez sądy sankcji wobec sprawcy przemocy • polegającej na zobowiązaniu do opuszczenia mieszkania. • Wzmocnienie „nieuchronności kary” za przestępstwo znęcania się • np. nie orzekanie kary pozbawienia wolności w zawieszeniu.

39. Wnioski dotyczące warszawskiego systemu wsparcia ofiar przemocy w rodzinie Opinie kobiet doświadczających przemocy ….

40. Opinie kobiet doświadczających przemocy …. W warszawskim systemie wsparcia potrzeba więcej: • miejsc w ośrodkach interwencji kryzysowej, • konsultacji prawnych, • konsultacji psychologicznych dla dzieci, • konsultacji z seksuologiem, • konsultacji z psychiatrą • oraz • sprawnie działającego systemu informacji telefonicznej • na temat placówek wspierających i ich oferty.