دانش خلاقيت شناسي و TRIZ : دانش پيش گام عصر خلاقيت و نوآوري

1. بسم‌الله الرحمن الرحيم آشنائي با مهندسي خلاقيت TRIZ دانش خلاقيت شناسي و TRIZ : دانش پيش گام عصر خلاقيت و نوآوري

2. دانش خلاقيت شناسي و:TRIZ دانش پيشگام عصر خلاقيت ونوآوري دنياي امروز : عصر خلاقيت و نوآوري ((The age of Innovation عصر فرايندهاي پرشتاب خلق و پردازش خلاق اطلاعات دوران رشد و توسعه فزاينده ابداعات و اختراعات عصر پيش گامي دانش خلاقيت شناسي

3. تعريف علم خلاقيت شناسي خلاقيت شناسي (Creatology ) عبارت است از : علم مطالعه فرايند ها و پديده هاي خلاقيت و نوآوري ، در کليه حوزه هاي علوم و فناوري با رويکردهاي مختلف

4. - فرايند توليد ايده هاي نو • - فرايند کشف مفاهيم جديد • - يافتن راه هاي جديد براي حل مسائل • …… خلاقيت (Creativity) • فرايند عملياتی کردن ايده های نو • تحقق بخشيدن به مفاهيم جديد • اجراي راه حل هاي جديد • عملياتی شدن خلاقيت نوآوري (Innovation )

5. خلاقيت شناسي اختراعات (اختراع شناسي) مطالعه علمي اختراعات خلاقيت شناسي تحليلي اختراعات خلاقيت شناسي کاربردي اختراعات (فناوري اختراع : مهندسي اختراع )

6. تعريف اختراع (Invention) اختراع = نوآوري فناورانه (Technological Innovation) اختراع = خلاقيت + نواوري اختراع = ايده اختراعي + اجراي ايده

7. خلاقيت شناسي تحليلي اختراعات روش تحليل پتنت patent Analysis بررسي چگونگي شکل گيري فرايند اختراع

8. روش مهندسي معکوس اختراعات (REI) پديده اختراع فرايندها گام ها کنش ها

9. TRIZ در يك نگاه و معرفي كلي

10. TRIZ برگرفته از حروف اول کلمات در عبارت روسي : Teoriya Resheniya Izobrototelskikh zadatch به انگليسي : Theory of Invetive Problem Solving به فارسي : نظريه حل ابداعانه مسئله

11. TRIZ بنيانگذار آن ، دانشمند خلاقيت شناس روسي گنريچ سائولويچ آلتشولر (G.S. Altshuller) (1998-1926) مي باشد . دانش TRIZ با نام ها و عنوان هاي توصيف گر مختلفي مانند : نوآوري نظام يافته ، خلاقيت اختراعي فناوري خلاقيت و نوآوري، روش شناسي اختراع الگوريتم اختراع ، روش شناسي حل مسئله هاي ابداعي روش شناسي حل ابتكاري و ابداعانه ي مسئل مهندسي خلاقيت و نوآوري ، روش شناسي خلاقيت خلاقيت شناسي اختراع ،خلاقيت شناسي فناوري و مواردي از اين قبيل ناميده مي شود

12. TRIZ آلتشولرTRIZرا تحت عنوان علم فناوري خلاقيت و نوآوري مي داند . با نتيجه گيري از ديدگاه آلتشولر مي توان TRIZ را نوعي علم خلاقيت شناسي (Creatology) دانست .( 1382 به نقل از ساورانسكي 2000، 23) دانشمندان برجسته سيمون ساورانسكي : دانش TRIZ را چنين تعريف كرده است: « TRIZ عبارت است از يك دانش انسان گراي مبتني بر روش شناسي نظام يافته براي حل ابداعانهمسئله » برخي صاحب نظران ،TRIZ را اين چنين تعريف مي كنند: «TRIZ عبارت است از نوعي رويكرد الگوريتمي براي حل ابداعانه مسائل فني و فناورانه »

13. تاريخچه TRIZ : شالوده هاي دانش TRIZ از سال 1946 توسط گنريچ آلتشولر ( پدر ( TRIZ بر اساس نتايج حاصل از مطالعه اختراعات مختلف پايه گذاري شد اختراع در سال 1956 در روسيه (شوروي سابق) متولد گرديد. اولين اختراع آلتشولر در سن 14 سالگي انجام شد و در اداره ي ثبت اختراعات مشغول به كار شد. كاراو كمك به مخترعين براي ثبت اختراعاتشان بود.او در حين كار، گاهيبه حل مسائل فني آنان كمك مي كرد . در اين دوران بود كه او دريافتحل مسائل فني كه منجربه اختراع ونوآوري مي شودبه اصول و روش‌هاييفراتر از تكنيك هاي خلاقيت شناخته شده تا آن هنگام نياز دارد . آلتشولر در طي مطالعات خود به اين نتيجه مهم رسيد كه يك نظريه اختراع بايستي داراي چند ويژگي اصلي از جمله موارد زير باشد :

14. ويژگي های نظريه اختراع 1- شامل يك فرايند گام به گام و نظام يافته باشد . 2- بتواند از ميان گستره اي از راه حل ها مستقيما به بهترين راه حل (راه حل ايده آل يا كمال ) منجر گردد . 3- داراي ويژگي تكرارپذيري باشد . 4- بتواند ساختاري براي دانش ابداع ارائه نمايد.

15. فوايد و كاربردهاي TRIZ با استفاده از دانش TRIZ مي توان به نتايج و دستاوردهاي متعددي از جمله موارد زير دست يافت: 1- دستيابي به نوعي نگرش جامع علمي به ابداعات و اختراعات . 2- شكل گيري جنبه هاي بسيار مهمي از علم خلاقيت شناسي. 3- دستيابي به نوعي جهان بيني خلاق. 4- كشف انواعي از راه حل ها براي مسائل ابداعي يعني مسائلي كه با روش هاي معمولي متداول راه حل آنها به دست نمي آيد. 5- دستيابي به بهترين و موثرترين راه حل ها براي انواع مسائل علمي،فني،انساني واجتماعي. 6- پيش بيني روند ابداعات و اختراعات در آينده (خلاقيت شناسي آينده شناختي) 7- ارائه آموزش هاي نوين مبتني بر TRIZ در مدارس و دانشگاه ها (خلاقيت شناسي پرورشي مبتني بر TRIZ) 8- تسهيل و تسريع روند رشد و توسعه علوم و فناوري .

16. ديگر رويكردهاي خلاقيت شناختي مبتني بردانش TRIZ 1-رويكرد خلاقيت شناختي USIT: Unified Structured Inventive Thinking به معني تفكر ابداعانه ساختار يافته يكپارچه. رويكرد ساده شده و عصاره اي از TRIZ (ارائه شده توسط سيكافوس در شركت فورد)

17. ديگر رويكردهاي خلاقيت شناختي مبتني بردانش TRIZ 2- رويكرد خلاقيت شناسي AZIT با واژگان روسي و به انگليسي ASIT )) : به معني تفكر ابداعانه نظام يافته پيشرفته. Advanced Systematic Inventive Thinking

18. ديگر رويكردهاي خلاقيت شناختي مبتني بردانش TRIZ 3- رويكرد خلاقيت شناسي TRTS با واژگان روسي و انگليس TDTS به معني نظريه رشد و توسعه نظام هاي فني. Theory of Development of Technical Systems

19. ديگر رويكردهاي خلاقيت شناختي مبتني بردانش TRIZ 4- رويكرد خلاقيت شناختي TRTL با واژگان روسي و به انگليسي TDCP به معني نظريه رشد و توسعه افراد خلاق. Theory of Development of Creative Personalities

20. ديگر رويكردهاي خلاقيت شناختي مبتني بردانش TRIZ 5- رويكرد خلاقيت شناختيTTVC Template Theory for Versatile Creativity به معني نظريه جامع براي خلاقيت چند جانبه.

21. ديگر رويكردهاي خلاقيت شناختي مبتني بردانش TRIZ 6- رويكرد خلاقيت شناختي با واژگان روسي OTSM و به انگليسي (GTST) General Theory of Strong Thinking به معني نظريه عمومي تفكر قوي

22. مسئله وTRIZ مسئله: فاصله ميان وضعيت موجود (S1) و وضعيت مطلوب (S2) مجموعه اي از معلومات و مجهولات حل مسئله: يافتن راه رسيدن از وضعيت موجود به وضعيت مطلوب كشف مجهولات با توجه به معلومات موجود

23. انواع مسئله برحسب موضوع يا حوزه موضوعي يا زمينه و رشته برحسب الگو و روش شناسي حل مسئله دسته بندي مسئله: 1- مسئله هاي عادي يا بسته 2- مسئله هاي غير عادي يا باز

24. انواع مسئله الف) مسئله هاي عادي يا بسته : مسئله اي است كه الگو ، قواعد ، فرمول يا روش حل آن شناخته شده و مشخص مي باشد. عناوين: مسئله هاي همگرا ، مسئله هاي قالبي ، مسئله هاي فرموله شده مسئله هاي تكراري ، مسئله هاي كلاسيك ، مسئله هاي كليشه اي مثال: واكنش شيميائي اسيد و باز ، محاسبه سرعت و شتاب يك خودرو ، چگونگي درمان آنفولانزا ، محاسبه مشتق و انتگرال و ...

25. انواع مسئله الف) مسئله هاي غيرعادي يا باز : مسئله اي است كه راه و روش حل آن ناشناخته بوده و مشخص نمي باشد. چنانچه همه يا تعدادي از مراحل اصلي فرايند حل يك مسئله ناشناخته و نامشخص بوده و نياز به ابداع يا كشف داشته باشد مسئله ، غير عادي يا باز است عناوين: مسئله هاي وگرا ، مسئله هاي خلاق ، مسئله هاي غير كلاسيك ، مسئله هاي ابداعي مثال: سرطان ، ساخت هواپيماهائي با قابليت پرندگان و ...

26. مسئله وقتي مسائل غير عادي حل شوند: مسئله باز مسئله بسته

27. مسئله وTRIZ جنبه اصلي و بنيادين دانش TRIZ(نظريه حل ابداعانه مسئله) حل مسئله هاي باز يا ابداعي دانش مهندسي خلاقيت TRIZ بر مفهوم «مسئله ابداعي يا اختراعي» (Inventive Problem) تاكيد دارد و در تبيين آن مفهومي تحت عنوان «تناقض» (Contradiction) مطرح مي شود.

28. تناقض (Contradiction) تناقض دويژگي يا وضعيت متعارض يا متضاد با يكديگر دانش TRIZ بيان مي دارد مسئله ابداعي با وجود نوعي تناقض همراه است و حل مسئله با برطرف كردن تناقض همراه است مهم ترين نقش TRIZ شناسائي و تحليل تناقض ها و ارائه راهكارهاي برطرف نمودن آن

29. نمونه اي از تناقض تناقض سرطان و رويكرد شيمي درماني و پرتودرماني

30. پارامترهاي مهندسي TRIZ 1.Weight of moving object وزن جسم متحرك2.Weight of binding object وزن جسم غير متحرك3.Length of moving object طول جسم متحرك4.Length of binding object طول جسم غير متحرك5.Area of moving object مساحت جسم متحرك6.Area of binding object مساحت جسم غير متحرك7.Volume of moving object اندازه وحجم جسم متحرك8.Volume of binding object اندازه و حجم جسم غير متحرك9.Speed سرعت10.Force نيرو

31. پارامترهاي مهندسي TRIZ 11.Tension, pressureكشش ، فشار12.Shape شكل13.Stability of object ثبات و پايداري جسم14.Strengthاستحكام15.Durability of moving object دوام جسم متحرك16.Durability of binding object دوام جسم غير متحرك17.Temperature دما18.Brightnessروشنائي19.Energy spent by moving objectانرژي مصرفي جسم متحرك 20.Energy spent by binding objectانرژي مصرفي جسم غير متحرك

32. پارامترهاي مهندسي TRIZ 21.Power قدرت22.Waste of energy تلفات انرژي23.Waste of substance ضايعات مواد24.Loss of information از دست رفتن اطلاعات25.Waste of timeضايعات زمان26.Amount of substanceمقدار مواد 27.Reliabilityقابليت اطمينان28.Accuracy of measurementوقت اندازه گيري29.Accuracy of manufacturingدقت ساخت30.Harmful factors acting on objectعوامل زيان بار موثر بر جسم

33. پارامترهاي مهندسي TRIZ 31.Harmful side effects اثرات داخلي زيان بار32.Manufacturability قابليت ساخت33.Convenience of use سهولت استفاده34.Repairability سادگي تعمير35.Adaptability قابليت سازگاري36.Complexity of device پيچيدگي تجهيزات37.Complexity of control پيچيدگي كنترل38.Level of automation سطح اتوماتيكي39.Productivity بهره وري

34. قوانين ابداع قانون 1 جداسازيSegmentation الف ) جسم را به اجزاي جدا از هم تقسيم کنيد. ب ) جسم را به صورت قطعه قطعه در آوريد. ج ) ميزان قطعه قطعه بودن جسم را افزايش دهيد. مثال ۱ : تفکيک و تقسيم شدن تسمه نقاله براي کارايي بيشتر

35. قوانين ابداع قانون 2 استخراج Taking out الف ) مشخصه يا قطعه ي مزاحم جسم را از آن بر گزينيد(آن را جدا کرده يا حذف کنيد) ب ) تنها مشخصه يا قطعه لازم را برگزيند .

36. قوانين ابداع قانون 3 کيفيت موضعي Local quality الف ) از ساختار همگن يک جسم يا محيط خارجي ( عملکرد بيروني ) , به سوي ساختار نا همگن گذر کنيد . ب ) اجراي مختلف جسم را به انجام کارکردهاي مختلف وا داريد . ج ) هر قسمت از جسم را , در شرايطي که عملکرد آن مطلوبتر است قرار دهيد .

37. قوانين ابداع قانون 4 عدم تقارن Asymmetry الف ) فرم تقارن يک جسم را با فرم نا متقارن آن جايگزين کنيد . ب ) در صورتي که جسم موجود نا متقارن است ميزان عدم تقارن‌آن را افزايش دهيد .

38. قوانين ابداع قانون 5 ترکيب کردن ( ادغام کردن ) Combination الف ) اجسام مشابه يا اجسامي را که براي انجام عملکردهايپياپي در نظر گرفته شده اند به صورت مکاني با يکديگر ترکيب کنيد . ب ) عملکردهاي مشابه يا پياپي را به صورت زماني با يکديگر ترکيب کنيد .

39. قوانين ابداع قانون 6 جامعيت Universality به منظور رفع نياز به چند جسم , يک جسم مي تواند عملکرد هاي چند گانه اي ارائه دهد .

40. قوانين ابداع قانون 7 تو در تو بودن Nested doll الف ) جسمي را داخل جسم دوم و جسم دوم را نيز داخل جسم سوم قرار دهيد . ب ) جسمي از داخل حفره اي در جسم ديگر بگذرا نيد .

41. قوانين ابداع قانون 8 عامل تعادل و توازن Anti-weight الف ) وزن جسم را به وسيله ي اتصال دادن آن با جسم ديگريکه داراي نيروي بالا برنده است , جبران کنيد . ب ) وزن جسم را به وسيله ي نيروهاي آيروديناميکي ياهيدروديناميکي جبران کنيد .

42. قوانين ابداع قانون 9 مقابله ي پيشاپيش Preliminary anti-action الف ) در صورتي که لازم است عملکردي انجام شود , مقابلة پيشاپيش نسبت به آن را مد نظر داشته باشيد . ب ) در صورتي که لازم است جسمي تحت کشش باشد , کشش متضاد آن را پيشاپيش مد نظر داشته باشيد .

43. قوانين ابداع قانون 10 کنش پيشاپيش Preliminary action الف ) کنش مورد نياز را به صورت کلي و جزئي , پيشاپيش انجام دهيد . ب ) به اجسام طوري نظم بدهيد که بدون اتلاف وقت در زماني که منتظر کنش هستند , وارد عمل شوند . ( و در مناسبترين وضعيت )

44. قوانين ابداع قانون 11 کنش حفاظت پيشاپيش Beforehand cushioning قابليت اطمينان نسبتا پايين يک جسم را با يک حرکت خنثي کننده , پيشاپيش جبران کنيد .

45. قوانين ابداع قانون 12 هم پتانسيلي Equipotentiality شرايط کار را طوري تغيير دهيد که لازم نباشد جسمي بالا رفته يا پايين بيايد .

46. قوانين ابداع قانون 13 معکوس کردن The other way round الف ) به جاي عملکردي که توسط مشخصات مساله تحميل شده عملکرد مخالف آن را به کار گيريم . ب ) شئ را به يک قطعه ي متحرک تبديل کنيد , يا اينکه قطعات غير متحرک را متحرک ساخته و محيط خارج را غير متحرک نمايد .

47. قوانين ابداع قانون 14 کروي ساختن Spheroidality – Curvature الف ) قطعه هاي خطي و سطوح مسطح را با قطعات و سطوح خميده و همچنين اشکال مکعبي را با اشکال کروي تعويض کنيد . ب ) از غلتک ها , توپ ها و مارپيچ ها استفاده کنيد .

48. قوانين ابداع قانون 15 پويايي Dynamics الف ) مشخصات جسم يا محيط خارج را به گونه اي بسازيد که برايعملکرد بهينه , عمليات در هر مرحله به طور خودکار تنظيم شود . ب ) جسم را به عناصري تقسيم کنيد که بتوانند به صورت مرتبط با هم , موقعيت خود را تغيير دهند . ج ) در صورتي که جسمي غير قابل حرکت يا قابل تعويض کنيد .

49. قوانين ابداع قانون 16 عملکرد ناقص , بيش از حد يا مازاد Partial or excessive actions اگر به دست آوردن 100% يک اثر مطلوب مشکل است , براي ساده سازي مساله مقداري کمتر يا بيشتر از آن را به دست آوريد .

50. قوانين ابداع قانون 17 حرکت به بعدي جديد Another dimension الف ) مسائل مربوط به حرکت خطي جسم را با امکان پذير ساختن حرکت در دو بعد , برطرف کنيد ( در راستاي يک سطح ) . به نحو مشابه ,مسائل مربوط به حرکت جسم در يک صفحه را با امکان پذير ساختن حرکت در سه بعد , برطرف نماييد . ب ) به جاي آرايش اجسام در يک لايه , آرايشي چند لايه اي را به کار ببريد . ج ) جسم را کج کرده يا بر روي لبه ي خود بچرخانيد . د ) تصاوير را بر روي سطوح مجاور يا عقب جسم بياندازيد