PROCESY INWESTYCYJNE I STRATEGIE PRZEDSIĘBIORSTW W CZASACH KRYZYSU MSP – w rzeczywistości 2010

1. PROCESY INWESTYCYJNE I STRATEGIE PRZEDSIĘBIORSTW W CZASACH KRYZYSU MSP – w rzeczywistości 2010 Pentor Research International Warszawa, 10 maja 2010

2. AGENDA • Otoczenie biznesu: instytucje wsparcia oraz instytucje finansowe – wiedza i wykorzystanie • Obraz przedsiębiorstw z segmentu MSP • Wpływ kryzysu na funkcjonowanie polskich MSP

3. Otoczenie biznesu: instytucje wsparcia oraz instytucje finansowe – wiedza i wykorzystanie

4. OTOCZENIE BIZNESU • Ograniczona wiedza o możliwych źródłach finansowania działalności • Połączenie braku wiedzy z utrzymującymi się stereotypowymi sądami o trudności skorzystania z ich usług • Niewielkie wykorzystywanie istniejących możliwości • Firmy mają kłopot ze zdefiniowaniem swoich potrzeb rozwojowych, zwłaszcza długookresowych • Finansowanie zewnętrzne nie oznacza szansy na szybki i trwały rozwój • Brak zainteresowania współpracą z instytucjamiwsparcia dla MSP

5. INSTYTUCJE FINANSOWEWIEDZA Źródła finansowania niedostosowane do specyfiki MSP Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

6. INSTYTUCJE FINANSOWEWYKORZYSTANIE Specjalizacja źródeł zewnętrznych Ograniczone wykorzystanie Finansowanie przede wszystkim działalności bieżącej Finansowanie działalności bieżącej i jednocześnie większych inwestycji Finansowanie inwestycji [większych i mniejszych] Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

7. Spontaniczna znajomość instytucji wspierających MSP INSTYTUCJA WSPARCIAWIEDZA I WYKORZYSTANIE Niekorzystanie z doradztwa strategicznego (brak potrzeby, zbyt duże formalności i wysokie koszty) Plany współpracy z instytucjami wspierającymi MSP Banki jako instytucje wspierające MSP Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

8. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Jak wzmacniać świadomość ekonomiczną / finansową przedsiębiorców? Jak w edukację finansową przedsiębiorców mogłyby się włączyć banki? Jak wygląda współpraca bank/firma w czasach kryzysu (utrudniony dostęp do kredytów, czy też zwyczaj unikania ich zaciągania przez przedsiębiorców)? Jak wzmacniać wiedzę na temat instytucji wsparcia? Jak udoskonalać kanały informacyjne i umiejętność korzystania z dostępnych źródeł informacyjnych?

9. Obraz przedsiębiorstw z segmentu MSP

10. OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP • Brak definicji funkcji pełnionej w gospodarce i społeczeństwie • Ograniczona podaż • Brakpoprawnego sformułowanie długookresowej strategii rozwoju • Wymagania płacowe • Sens i cel istnienia firmy równoznaczny z zapewnieniem strumienia przychodów ze sprzedaży lub zysków • Największe problemy polskiego rynku pracy leżą po stronie podażowej

11. OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP Silna zależność od rynku krajowego i krajowej konkurencji Dość powszechna krytyczna postawa wobec funkcjonowania polskiej gospodarki Jakie są przedsiębiorstwa z segmentu MSP? Główne problemy mają charakter natury higienicznej (problemy podatkowo-prawne)

12. OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP Brak myślenia w kategoriach długookresowych strategii, długookresowego planowania Niewielka dynamika zmian / rozwoju kierunków działania przedsiębiorstwa Jakie są przedsiębiorstwa z segmentu MSP?

13. OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP INWESTYCJE W KAPITAŁ LUDZKI • Plany zatrudnienia nowych pracowników w nadchodzącym roku (co piąta firma) • Głównie firmy średniej wielkości (blisko 30%) i eksporterzy (33%) • Bardzo mało firm planuje zwalniać pracowników w nadchodzącym roku WYZWANIA MOCNE STRONY • Co dziesiąta firma z sektora MSP odczuwa w swych szeregach brak pracowników o określonych umiejętnościach (w szczególności firmy średnie i eksportowe) • Problem strukturalny, w mniejszym stopniu wynik kryzysu • Brak problemu rotacji, co może wskazywać na umiejętność nawiązywania relacji z pracownikiem

14. Obraz przedsiębiorstw z segmentu MSP nie jest jednolity

15. OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP W ramach badania Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysuwyłonionych zostało 6 segmentów przedsiębiorstw MSP różniących się między sobą następującymi zmiennymi: POSTAWA WOBEC FINANSOWANIA POSTAWA WOBEC KRYZYSU POSTAWA WOBEC ZARZĄDZANIA, PODEJMOWANIA DECYZJI OCZEKIWANIA WOBEC WSPARCIA ZEWNĘTRZNEGO

16. OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP Wyłonione zostały następujące segmenty przedsiębiorców

17. Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Dystans do kredytów – trudno przewidzieć możliwość ich spłaty Dotacje chętnie, lecz tylko deklaratywnie Zarządzanie – jak najmniej formalności, spisanie celów i zasad funkcjonowania to duża bariera dla efektywnego zarządzania DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 8% Linia kredytowa: 11% Dotacje: 2% Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Kryzys – realne zagrożenie, ale w dużej mierze nakręcane przez media Brak obaw przed bankructwem, ale to nie jest dobry czas na inwestycje (7% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania

18. Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Zarządzanie – bez przesady, ale raczej warto posiadać określoną strategię Dystans do kredytów i dotacji – wyraźna postawa radzenia sobie ze wszystkim własnymi siłami Kryzys – to fakt medialny Brak obaw przed bankructwem, to jest dobry czas na inwestycje (28% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Samowystarczalni 28% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 4% Linia kredytowa: 2% Dotacje: 2%

19. Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Racjonalni - zdystansowani 19% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 37% Linia kredytowa: 21% Dotacje: 7% Zarządzanie – bez przesady, ale raczej warto posiadać określoną strategię Kryzys – realne zagrożenie, ale w dużej mierze nakręcane przez media Brak obaw przed bankructwem, to umiarkowanie dobry czas na inwestycje (33% ma takie plany) Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Samowystarczalni 28%

20. Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Racjonalni - zdystansowani 19% Zarządzanie – brak jednoznacznego stosunku do określania celów i założeń działania firmy Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Kryzys – realne zagrożenie, nie wiadomo kiedy się skończy Obawy przed bankructwem, to nie jest dobry czas na inwestycje (8% ma takie plany) Dystans do kredytów i dotacji – brak zaufania do instytucji finansowych, wyraźna obawa przed brakiem możliwości uzyskania i spłaty kredytu Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Bezradni 7% Samowystarczalni 28% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 1% Linia kredytowa: 0% Dotacje: 0%

21. Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Racjonalni - zdystansowani 19% Wierzący w siebie 2% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 58% Linia kredytowa: 30% Dotacje: 5% Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Zarządzanie – zdecydowanie w oparciu o o jasno sprecyzowany plan działania Kryzys – to fakt medialny Brak obaw przed bankructwem, to jest dobry czas na inwestycje (70% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Bezradni 7% Samowystarczalni 28%

22. Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Racjonalni - zdystansowani 19% Wierzący w siebie 2% Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Dotacje – dystans, są problematyczne, czasochłonne, bez gwarancji sukcesu Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Pesymiści szukający wyjścia 3% Antyformaliści 41% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 69% Linia kredytowa: 21% Dotacje: 0% Kryzys – realne zagrożenie, czas, w którym należy nastawić się na przetrwanie a nie na inwestycje (5% ma takie plany) Zarządzanie – brak jednoznacznego stosunku do określania celów i założeń działania firmy Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Bezradni 7% Samowystarczalni 28%

23. OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP Jak promować, edukować w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu? Jak uświadamiać ideę, że między celem firmy i otoczenia nie ma długookresowej sprzeczności, a dobre relacje z otoczeniem umożliwiają trwały rozwój i zapewniają wzrost wartości firmy? Czy niedostateczna liczba pracowników o odpowiednich kwalifikacjach jest faktycznie głównym problemem MSP w zakresie kapitału ludzkiego? Czy jest to problem odpowiedniego niedostatecznego / nietrafnego kształcenia pracowników, instytucji pośrednictwa pracy, a może braku umiejętności sprecyzowania, określenia i identyfikacji pracowników o odpowiednich kwalifikacjach

24. Wpływ „kryzysu” na funkcjonowanie MSP

25. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP • Kryzys w niewielu firmach spełnił rolę stymulującą do rozwoju • Większość firm nie została zmuszona do radykalnych działań restrukturyzacyjnych, nie pojawiły się również w silnej skali groźne dla istnienia firm zjawiska towarzyszące recesjom • kryzys zazwyczaj bez większego trudu może być „przetrzymany” za pomocą doraźnych działań • Negatywne oceny sytuacji gospodarczej po części wynikają z powtarzania obiegowych ocen, wpływu mediów oraz utrzymujących się masowych narzekań na stan polskiej gospodarki i trudność prowadzenia działalności przez firmy • Dostrzeżony fakt kryzysu, ale w znacznej części przypadków brak wniosków dla długookresowego rozwoju firmy • Wpływ kryzysu na funkcjonowanie firm należy uznać za umiarkowany

26. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP • Brak jasnej wizji funkcjonowania i rozwoju firmy nie zachęca do podejmowania działań decydujących o długookresowej konkurencyjności • W efekcie koncentracji uwagi na bieżącym funkcjonowaniu firmy, przedsiębiorcy niemal całkowicie tracą z pola widzenia plany strategicznego rozwoju firm • Chociaż w większości przedsiębiorcy są świadomi, że dla przetrwania i rozwoju niezbędne jest posiadanie przez zarządzających jasnej wizji strategicznej, to w ich ocenach elementy krótkookresowe strategii zdecydowanie dominują nad elementami długofalowymi • Zdecydowanie lepsze wyniki pod względem uświadamiania celów i formułowania strategii charakteryzują te spośród ankietowanych firm, w których znaczącą rolę odgrywa eksport • Zrozumienie polskich firm sektora MSP dla znaczenia jakości kapitału ludzkiego w rozwoju długookresowej konkurencyjności jest dalece niedostateczne • Firmy najsilniej poszukują na rynku pracowników, którzy są dobrymi i sumiennymi wykonawcami poleceń • Znacznie mniejszy jest popyt na (rzadziej występujących) pracowników elastycznych, kreatywnych i samodzielnych

27. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Według połowy przedsiębiorców kryzysu albo w ogóle nie było, albo się już skończył lub właśnie ma się ku końcowi Obecność kryzysu w opinii przedsiębiorców* *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010 Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

28. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Grudzień 2009 (N=1199) W związku z kryzysem gospodarczym sytuacja … Kwiecień 2010* (N=288) W związku z kryzysem gospodarczym sytuacja … … firmy … branży, w której działa firma … w polskiej gosp. Różnica istotna statystycznie *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010

29. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Dla większości przedsiębiorców, przynajmniej na poziomie deklaracji, kryzys to czas, z którym można i należy aktywnie sobie radzić, ale … Postawy wobec kryzysu* *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010 Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP

30. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Działania podejmowane / planowane na 2010 rok … wśród owych działań dominują cięcia kosztów o charakterze doraźnym Wyraźny deficyt strategii finansowej: Brak wiedzy Nieuświadomiona potrzeba Obawy przed utratą elastyczności

31. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Posiadanie określonych i sprecyzowanych elementów strategii firmy Pomimo stosunkowo niskiego poziomu aktywności w podejmowaniu działań w związku z kryzysem dostrzegamy wyższy niż w czasie „kryzysu” odsetek firm deklarujących posiadanie elementów strategicznych Różnica istotna statystycznie

32. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Brak znaczenia kryzysu na budowany w przedsiębiorstwach kapitał ludzki POŻĄDANE CECHY PRACOWNIKÓW • Najbardziej pożądane są cechy standardowe (sumienność, pracowitość, fachowość), a stosunkowo niskie miejsce zajmuje elastyczność, kreatywność czy samodzielność, a więc cechy i kwalifikacje które teoretycznie właśnie w czasach kryzysu powinny być docenione przez firmy • Konserwatywne podejście do problemu kapitału ludzkiego, brak przekonania, że wysokiej jakości kapitał ludzki pomoże firmie lepiej sobie radzić w sytuacjach kryzysowych

33. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Grudzień 2009 (N=1199) Stopień trudności prowadzenia firmy w minionym roku w … Kwiecień 2010* (N=288) Stopień trudności prowadzenia firmy w minionym roku w … … w świecie … w tej branży w Polsce … w tym regionie … w Polsce Różnica istotna statystycznie *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010

34. WPŁYW „KRYZYSU” NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Co jest przyczyną słabości planowania długofalowego: (Brak możliwości? Brak zrozumienia potrzeby? Brak środków i narzędzi?) Jak stymulować budowanie długookresowych strategii / wizji firm? Jak edukować i uświadamiać? Jak promować doradztwo strategiczne? Czy firmy są w stanie wyciągać poprawne wnioski i lekcje ze zjawisk kryzysowych? Czy zmienia to nastawienie w odniesieniu do strategicznego planowania rozwoju? Jak należy oceniać silniejsze preferencje przedsiębiorców w stosunku do sumiennych pracowników niż do pracowników innowacyjnych? Jak wspierać przejawy innowacyjności w funkcjonowaniu polskich firm? Jak uświadamiać znaczenie kapitału ludzkiego dla rozwoju firmy? Jak wykorzystać rolę i specyfikę firm eksportowych nie tylko w kontekście gospodarczym, ale i edukacyjnym?

35. 36