Dispositiboen erabilera(diskete,cd-rom) ‏

1. Dispositiboen erabilera(diskete,cd-rom)‏ Realizado: Kepa Bengoetxea

2. Formateatu • Disko gogorra, eratzen duten metalezko plateretan, bitak idazteko, beharrezkoa da diskoari formatoa ematea. • Bi formato maila daude: Behe-Mailakoa eta Gohi-Mailakoa. Behe-mailakoa aplikazio bereziekin, BIOS edo sistema eragile batzuen bidez egin ahal da— pistak eta sektoreak sortuko dira. Behe-Mailako formatoan partizioaren taula desagertzen da eta, hori dela eta, datuak berreskuratzea ia ezinezkoa da. Baina behe-mailako formatoa egin ostean, oraindik artxiboak ezin dira bertan gorde.

3. Formateatu • Gohi-mailako formatoa artxiboen gordeketa egiturak ezartzen ditu, esleipen taula adibidez. Hau egin ostean disko gogorrean datuak gorde ditzazkegu. Formatu hau sistema eragiletik edo programa espezifikoak erabiliz egin dezakegu. Formatu hau egin ezkero, esleipen taulan zeuden helbideak desagertzen dira. Hori dela eta, nahiz eta datuak fisikoki ez ezabatu, fitxategiak atzitzeko behar ditugun errefentziak ezabatu egin dira esleipen taulatik.

4. Behe-mailako Formatoa • Sektore fisikoak bereizteko azal magnetikoan markak ezartzen ditu. Marka horiek ezarri ostean sektore bat atzitzeko nahikoa da errefentzi bezala: ze buru, ze zilindro eta ze sektore den ezagutzea. • PCrekin bateragarriak diren ordenagailuak 512 byteko sektoreko erabiltzen dituzte, MS-DOS garaitik. Baina gero sistema eragileak “cluster” etan biltzen dituztelarik, sistema fitxategiak sortzerako orduan.

5. Behe-mailako Formatoa • Orokorrean disketeak bakarrik formateatzen dira behe-mailan. Disko gogorretan behe-mailako formatoa lantegietan egiten da, eta bere bizi iraupen guztian ez da galtzen, ez baldin bada bero asko edo eremu magnetiko gogorrak jasotzen. Adibidez: $fdformat /dev/fd0 Dentsitate bikoitza arpegiak, 80 pistak, 18 sektore/pista. Edukiera totala 1440 kB. Formateatzen... bukatuta Egiaztatzen... bukatuta

6. Gohi-mailako formatoa Oharra: formatatzeko dispositiboa desmontatuta egon behar da. Gohi-mailako formatoa: Artxibo sistema sortzen du, montatu ahal izateko: • Superformat-> Disko bat ms-dos moduan formateatzendu • Mkfs -> Edozein motatako formatoa ematen du • mkfs.ext2 -> ext2 formatoan, formateatzen ditu diskoak • mkfs.ext3 -> ext3 formatoan, formateatzen ditu diskoak • Fsck -> Diskoa aztertzen du eta akatsak badaude zuzentzen ditu. Adb: mkfs -t ext3 /dev/hda2 edo mkfs.ext3 /dev/hda2

7. Gohi-mailako formatoa • Gohi-mailako formatoa. Grafikoki: • sudo aptitude install gparted • sudo gparted • Erabilera: • Partition->umount • Partition->format to ext3

8. Dispositiboen erabilera(diskete,cd-rom)‏ • Windowsen letra batez identifikatzen dira artxibo sistemak, Linux ordea, artxiboen zuhaitz-egitura bakarra du eta artxibo sistema bakoitza egitura horren leku batean dago muntaturik, adibidez: Dispositiboak normalean /media azpian muntatzen dira. Muntatzeko jarraibidea hau da: mount -t fitxategi_sistema dispositiboa katalogoa • Montaketa egiteko Ubuntu bi tresna hauek erabiltzen dira: a) gnome-mount, GNOME idazmahaian erabiltzen dena. b) mount (edozein idazmahaian erabili dezakegu, Komando-interpretea erabiliz)‏

9. gnome-mount • Ubuntuk gnome-mount erabiltzen du, eta dispositiboak muntatzeko beren tresna propioak erabiltzen ditu. • gnome-mount konfiguratu ahal da, gconf datu-basea moldatuz. Ezarri ahal dugu: • Ze katalogoan muntaketa egitea nahi dugun. • Muntaketa egiterakon ze aukerekin muntatu. • Muntaketa egiteko erabiliko den Sistema fitxategia • Konfigurazioa hau aldatu ahal da komandoen bidez edo gconf datu-basea zuzenean aldatuz:

10. gnome-mount a)komandoen bidez: Adb: Edozein cd, cd-romean sartu ezkero, /media/cdrecorder katalogoan muntatzea nahi nuke; bestela cd-romaren sistema fitxategian(iso9660 edo udf) grabatutako etiketaren izenarekin sortzen bait dit katalogoaren izena. Cdrom disopositiboa /dev/hdc bezala adierazten baldin bada, orduan komandoa horrela izango litzateke :$sudo gnome-mount --write-settings --device /dev/hdc --mount-point cdrecorder b)gconf datu-basea zuzenean aldatuz “gconf-editor” erabiliz → /system/storage/default_options • gnome-mount, dispositiboa muntatu baino lehen gconf-en dagoan informazioarekin, /etc/fstab fitxategian dispositibo hori nola muntatu agertzen baldin bada ez du ezer egingo eta mount komandoari deituko dio.

11. /etc/fstab fitxategia • /etc/fstab ahal bidetzen du dispositiboak automatikoki muntatzea, eta horrela gertazten da ordenagailuaren hasieraketan. Hasieraketan “mount -a” komandoa exekutatzen da, eta “/etc/fstab” fitxategian agertzen diren lerroetan “auto” aukera agertu ezkero muntatzen ditu..

12. /etc/fstab fitxategia <file system> <mount point> <type> <options><dump> <pass> proc /proc proc defaults 0 0 # /dev/sda6 UUID=201cc3e3-117f-4ea3-8b32-d2a2a686b899 / ext3 defaults,errors=remount-ro 0 1 # /dev/sda8 UUID=f7301713-fed5-4b82-afaf-271258f0a071 /home ext3 defaults 0 2 # /dev/sda7 UUID=e6ec1e30-05e3-4dd6-931d-f05ebb36f52a none swap sw 0 0

13. /etc/fstab fitxategia # /dev/sda1 UUID=07D7-0B09 /media/dell vfat defaults,utf8,umask=007,uid=1000,gid=1000 0 0 # /dev/sda2 UUID=6CF82994F8295E18 /media/windows ntfs defaults,nls=utf8,umask=007,uid=1000,gid=1000 0 0 # /dev/sda5 UUID=479D-C465 /media/datos vfat defaults,utf8,umask=007,uid=1000,gid=1000 0 2 /dev/scd0 /media/cdrom0 udf,iso9660 user,noauto 0 0

14. Dispositiboen erabilera(diskete,cd-rom)‏ • Muntatzeko jarraibidea hau da: mount -t fitxategi_sistema dispositiboa katalogoa mount -t vfat /dev/fd0 /media/floppy mount -t iso9660 /dev/cdrom /media/cdrom fdisk bat egin windows partizioak zeintzuk diren jakiteko: mount -t vfat /dev/hda1 /media/windows

15. Dispositiboen erabilera(diskete,cd-rom)‏ • Fitxategi Sistema motak • Second Extended Filesystem: ext2 • Third Extended Filesystem: ext3(journaling)‏ • iso 9660 Filesystem: iso9660 (CD-ROM formatoa)‏ • msdos: dos • fat (windows 3.11) fat16 • vfat (w95,w98,w98se,w2000,xp,me,nt) fat32 • NTFS (w2000, NT, XP): ntfs

16. Dispositiboen erabilera(diskete,cd-rom)‏ Dispositibo erabilienak: • /dev/cdrom ->cdrom • /dev/fd(0...n) ->diskete • /dev/hda->Master IDE/ATA 1(Disko gogorra/Cdrom)‏ • /dev/hda1->DISKO GOGORRA IDE/ATA 1 lehen partizioa • /dev/hdb ->Slave IDE/ATA 1 • /dev/hdc->Master IDE/ATA 2 • /dev/hdd->Slave IDE/ATA 2

17. Dispositiboen erabilera(diskete,cd-rom)‏ Dispositibo erabilienak: • /dev/sda->Master SCSI 1(Disko gogorra/Cdrom/arkatza)‏ • /dev/sda1->DISKO GOGORRA SCSI 1 lehen partizioa • /dev/sdb ->Slave SCSI 1 • /dev/sdc->Master SCSI 2 • /dev/sdd->Slave SCSI 2

18. /etc/fstab Fitxategia auto eta noauto, sistema arrankatzean automatikoki muntatu behar den edo ez adierazten dute. exec: Bitarren exekuzioa bahimendu . noexec: Edozein bitarren exekuzioa debekatzen du muntatutako fitxategi-sisteman. Adibidez:windowseko aplikazioak linuxen ez exekutatzeko erabili daiteke. unhide: Fitxategi ezkutuak etaloturakerakusten ditu. umask=000: Para crear en esa partición artxibo guztiak irakurketa eta idazketa bahimen berdinekin erabiltzaile guztiei. Umask =000, umask=666 berdina da r eta w bahimenekin, u,g,y eta o-rentzat.

19. /etc/fstab Fitxategia user: Edozein erabiltzaileri fitxategi sistema muntatzen utzi, baina bera bakarrik desmuntatu dezake. users: Edozein erabiltzaileri fitxategi sistema muntatzen eta desmuntatzen utzi. nouser: Edozein erabiltzaileri (hau da, root-en desberdina) fitxategi sistema muntatzea debekatzea. Besterik adierazi ezean hau erabiltzen da. ro: Irakurketan bakarrik fitxategi sistema muntatzea. rw: Irakurketan eta idazketan fitxategi sistema muntatzea. defaults: Aukera honen barruan hurrengo ezaugarriak biltzen dira: rw, suid, dev, exec, auto, nouser y async.

20. /etc/fstab Fitxategia usrquota: Partizio horretan erabiltzaileei kuotak esleitu. grpquota: Partizio horretan taldeei kuotak esleitu. ro,rw: Irakurketan bakarrik muntatu, irakurketa-idazketa. sync/async: Fitxategi sistemari egiten diren I/0 sarbide guztiak modu sinkrono/asinkronoan egingo dira. dev/nodev: Interpretatu/ez interpretatu blokeen/karaktereen dispositibo bereziak fitxategi sisteman.

21. /etc/fstab Fitxategia nosuid: SUID eta SGIDren eraginak debekatu. suid: SUID eta SGIDren eraginak baimendu. Adb: ls -l /etc/passwd -rw-r--r-- 1 root root 3625 oct 15 15:47 /etc/passwd ls -l /usr/bin/passwd -r-s--x--x 1 root root 16336 feb 13 2003 /usr/bin/passwd chmod u+s /usr/bin/passwd

22. /etc/fstab Fitxategia • Azken bi zenbakiak: • Lehena dump komandoa erabiltzen du artxibo sistema batiraulibehar bada (1) edo ez (0), artxibo sistemaren segurtasun kopiak egiten ditu. • Bigarrena fsck komandoa erabiltzen du, artxibo sistemak arakatu eta konpontzen ditu txikitik handienara ordenean. Zenbaki berdina duten sistemak paraleloan arakatzen ditu. Salbuespena 0 da, fsck ez duela artxibo sistema arakatu behar esan nahi du. Jakina eskuz arakatu ahal izango dugu gure fitxategi sistemak, desmuntatutak badaude, komando honekin: fsck -t ext3 /dev/hda3.

23. /etc/fstab eta mount a)Aukeratan “auto” jarri sistema eragilearen hasieraketan automatikoki muntatzeko: $sudo mount -a b)Muntatuko dugun dispositiboa “fstab”en agertu ezkero, “mount”aren formatu laburra erabili: $mount /dev/fd0 $umount /dev/fd0 c)Muntatuko dugun dispositiboa ez baldin badago “fstab”en, eta “gnome-mount” ez baldin badu muntatu, orduan eskuz egin beharko dugu, administratzaile bezala (sudo) eta formatu luzea erabiliz: $sudo mount -t vfat /dev/fd0 /media/floppy

24. /etc/fstab eta mount • Mount administratzaileak exekutatu behar du, ze bera da dispositibo berezien jabea (/dev/hda,/dev/cdrom, /dev/fd0...) $sudo mount -t vfat /dev/fd0 /media/floppy (/media/floppy katalogoa sortua egon behar da)‏

25. /etc/fstab eta mount • /dev/fd0 /media/floppy auto rw,user, noauto 0 0 • Edozeinek muntatu ahal du, baina muntatzen duenak bera bakarrik desmuntatu ahal du. • /dev/fd0 /media/floppy auto rw,owner, noauto 0 0 • Bakarrik muntatu ahal du, dispositiboen jabeak, normalean administratzailea. • /dev/fd0 /media/floppy auto rw,users, noauto 0 0 • Edonork muntatu eta desmuntatu ahal du.

26. Nola muntatu automatikoki: NTFS eta FAT? • Ubuntu, ez digu automatikoki muntatuko, baina joan ezkero menú >Lugares, atzitu ahal ditugu. • Automatikoki muntatzeko bi aukera ditugu, bata komandoen bidezkoa eta bestea grafikoki. • a) Grafikoki (Behar dugun paketea)‏ • $ sudo apt-get install ntfs-config • Instalatu ostean joan ahal gara: menu >Aplicaciones>Herramientas de sistema>Herramienta de configuracion NTFS • Oharra:aukeratzeko nola muntatu, desmuntatuta egon behar da.

27. Nola muntatu automatikoki: NTFS eta FAT? • b) komandoen bidez • Sortu katalogoa, /media kataloaren barruan:$ sudo mkdir /media/windows • Idazteko eta Irakurtzeko eta Atzitzeko baimenak duela zihurtatu: $ sudo chmod -Rf 777 /media/windows • Non dago kokatua ntfs partizioa?: $ sudo fdisk -l • Zein da ntfs partizioaren uuid-a?:$ sudo vol_id --uuid /dev/sdax • Moldatu /etc/fstab:$ sudo gedit /etc/fstab

28. Automontar particiones: NTFS y FAT • b) komandoen bidez • Moldatu /etc/fstab:$ sudo gedit /etc/fstab (Eta gehitu hurrengo lerro hauek)‏ # Entry for /dev/sda5 : UUID=42AC512AAC511A2D /media/windows ntfs-3g defaults,locale=es_ES.UTF-8 0 1 UUID=479D /media/datos vfat defaults,utf8,umask=007,uid=1000,gid=1000 0 1 • guarda el archivo y ejecuta:$ sudo mount -a

29. Errefentziak http://www.gnome.org/projects/gconf/ man mount man gnome-mount man gconf-editor