JEOTERMAL MEVZUATINDAKİ GELİŞMELER

1. JEOTERMAL MEVZUATINDAKİ GELİŞMELER Yrd. Doç. Dr. TOROS ÖZBEK T.C Jeotermal Kaynaklı Belediyeler Birliği Danışmanı JMO Jeotermal Komisyonu Üyesi Sağlık ve Termal Turizm (Kaplıca), Jeotermal Uzmanı GSM:– 0533 307 75 23 E-mail: torosozbek@ttmail.com

2. JEOTERMAL İLE İLGİLİ MEVZUAT • 5686 Sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu • 11.12.2007 tarihli 5686 SK.Uygulama Yönetmeliği • 6.12.2012 tarih ve 6360 Sayılı ‘’On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi Ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun • Su Kanunu Taslağı • 24.09.2013 tarih ve 28775 ayılı Resmi Gazetede yayımlanan Jeotermal Kaynaklar ve Doğal mineralli Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

3. 5686 Sayılı Kanunla ilgi olarak Birliğimizce yapılmış olan anketler, seminer ve toplantılar ile çalıştayda sorun ve öneriler belirlenmiş,sonuç bildirgesi (20 MD.) yayımlanmış olup yetkili ve konunun uzmanları ile yapılan toplantı ve çalışmalar sonunda Birliğimizce KanunDeğişikliği Öneri Taslağı hazırlanmıştır.Bu konuda yetkili makamlar bilgilendirilmiştir. • MİGEM de yapılan Yönetmelik değişikliği toplantılarında kanun ile yönetmelik arasındaki çelişki ile ana sorunların giderilmesinin ancak kanunun revizyonu ile mümkün olacağı anlaşılmıştır. • 12.11.2012 tarihinde BŞB ile ilgili 6360 sayılı kanun çıkmış olup jeotermal kaynaklar ile ilgili madde içermesi,kaynakların yönetimi ile ilgili İl Özel İdarelerinin tüzelkişiliğinin BŞB kurulduğu illerde kaldırılması ,kanun ile ilgili uygulama ve yetkidağılımını açıklayan yönetmeliğin henüz çıkmamış olması nedeni ile 5686 ve 6360 SK ‘nun ilişkilendirilerek 5686 SK öneri taslağında gerekli değişikliği yapmak mümkün olmamıştır. • Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından hazırlanan SU KANUNU tasarısı incelenmiştir.5686 SK. Yer alan DOĞAL MİNERALLİSULAR ile uygulama ,tahsis,denetim ve yönetimin OSB (DSİ) tarafından yürütüleceği esası getirilmiştir.5686 SK ile önemli çelişkiler arzetmektedir.Kanun tasarısının son şeklinin ne şekilde olduğu öğrenilememiştir.

4. 6360 SAYILIKANUNUN GETİRDİKLERİ • Bu Kanunla; • Mevcut büyükşehir belediyelerinin sınırı il sınırına genişletildi. • Nüfusu 750.000’in üzerinde olan illerin il belediyeleri, sınırları il mülki sınırları olmak üzere büyükşehir belediyesine dönüştürüldü. • Büyükşehir ilçe Belediyelerinin sınırları da ilçe sınırı olarak belirlendi. • Büyükşehirlerdeki il özel idarelerinin, belde belediyelerinin ve köylerin (orman köyleri dahil) tüzel kişilikleri ile bucaklar ve bucak teşkilatları kaldırıldı. • Büyükşehire dönüştürülen illerde 24+2 yeni ilçe kuruldu. • Nüfusu 2.000’in altında olan 559 belde belediyesinin tüzel kişiliği sona erdirildi. • Yerel yönetimler alanında yaşanan bazı sıkıntıların giderilmesi amacıyla yerel yönetimlerle ilgili kanunlarda çeşitli değişiklikler yapıldı. 4

5. KANUNUN GETİRDİKLERİ • İl özel idarelerinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı illerde, Maden Kanunu ile Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununa göre il özel idarelerine verilen yetki ve görevler valiliklerce yerine getirilecektir.(Yatırım İzleme ve Koordinasyon Bşk.) • Elde edilen tüm gelirler genel bütçeye gelir kaydedilir. • Kaydedilen bu gelir YİKOB’a ödenek olarak gönderilir. • Maden ve kaynağın bulunduğu yerleşim yerlerinin alt yapı hizmetlerinde kullanılır. 5

6. BÜYÜK ŞEHİRLER HARİTASI

7. Mevcut ve Yeni Büyükşehirler

8. KARŞILAŞTIRMALI GENEL TABLO 20.8.2014 8 *2011 TÜİK ADNKS VERİLERİNE DAYANILARAK HAZIRLANMIŞTIR.

9. DEVİR TASFİYE VE PAYLAŞTIRMA KOMİSYONU • 6360 Sayılı Kanun Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten (06.12.2012) itibaren tüm illerde • Valinin görevlendireceği vali yardımcısı başkanlığında, • Valinin uygun göreceği kurum temsilcileri • İlgili belediye başkanlarından oluşan • Devir Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu kurulur. • Bu komisyona yardımcı olmak üzere valinin görevlendirmesiyle alt komisyonlar kurulabilir. • İlçe düzeyinde de alt komisyon kurulabilir. • Komisyonun kararları valinin onayıyla kesinlik kazanır. 9

10. DEVİR TASFİYE VE PAYLAŞTIRMA KOMİSYONU • Bu komisyonlar; • Tüzel kişiliği sona erecek • il özel idaresi • Belde belediyeleri ve • Köyler ile • Büyükşehir belediyesine dönüşen il belediyesi • Büyükşehir ilçe belediyesine dönüşen ilçe belediyelerinin • sahip olduğu malvarlığı/borçları ile personelin devir, tasfiye ve paylaşımı işlemlerini yürütür. 10

11. 29 BÜYÜKŞEHİRDEKİ İL ÖZEL İDARESİ TAŞINMAZLARI • Kapanan il özel idaresinin taşınmazları Komisyon kararıyla; • Kamu kurumlarına tahsisli olan taşınmazlar hazineye devredilerek ilgili kurumlara tahsis edilir. Diğer taşınmazlar büyükşehir belediyesine devredilir. • Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının ihtiyacı olan taşınmazlar il özel idaresi taşınmazlarından karşılanır. • İlçelerde bulunan ve ilçe belediyesinin ihtiyaç duyacağı il özel idaresi taşınmazları ilgili ilçe belediyesine devredilebilir. 11

12. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI TARAFINDAN HAZIRLANAN ‘’SU KANUNU’’ TASARISI • Tasarıda jeotermal kaynaklar hariç tutulmuş,doğal mineralli sularla ilgili uygulamaların OSİ Bakanlığına devredileceği ,yönlendirme ve denetimin DSİ tarafından yürütüleceği belirtilmektedir.Bu da 5686 SK ile çelişmektedir. • Amaç ve kapsam maddelerinde JK.lar hariç tutulmasına rağmen metin içeriğinde idare tarafından yapılacak jeotermal su tahsisinde OSİB dan görüş istenilmekte ve jeotermal kaynakla ilgili uygulamalar yeralmaktadır. Doğal mineralli sular mineral içeriği 1000 mg/lt den yüksek olan sular olarak tanımlanmış olup bu suların jeotermal alanlar içinde yer aldığından 5686 SK ile çelişki yaratmaktadır. • Tasarı ile ilgili olarak çeşitli kurum ve kuruluşlar görüş ve itirazlarını bildirmiş olup tasarının son durumu ile ilgili bir bilgi alınamamıştır.

13. 24.09.2013 tarih ve 28775 ayılı Resmi Gazetede yayımlanan Jeotermal Kaynaklar ve Doğal mineralli Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik İle ilgili Bilgiler

14. Doğal Mineralli su tanımı çözünmüş katı madde içeriği en az 1000 mg/lt olarak tanımlandı. • Tanımlarda değişiklik yapılarak yeni tanımlar eklendi. • Ek -8 den sonra Arama Projesi (Ek-9),Arama Faaliyet Raporu (Ek-10),İşletme Projesi (Ek-11),İşletme Faaliyet Raporu (Ek-12),Kaynak Koruma Alanları Etüd Raporu (Ek-13) formatları yönetmeliğe eklenmiştir. • Arama ruhsat süreleri 3+1 olup ancak beklenmeyen hallerde ruhsat süresi bitiminden sonra uzatma başvurusu yapılabileceği hükmü eklenmiştir. • 9. mad.(işlt.prj.) 2. fıkrasındaki değişiklik ile müracaatların EK-11 işl.prj.formatına göre hazırlanacağı, İdarenin 3 ay olan bildirim süresinin 5 aya çıkarıldığı iradkaydedilen teminatın yenilenmemesi durumunda ruhsatın iptal edilmeyeceği ancak faaliyetleri durdurulacağı hükmü getirilmiştir. • Yeni eklenen fıkra ile ruhsatların alansınırlamasını geçmeden birleştirilebileceği ,bütünlük teşkil eden rezervuarlarda MTA’ nın tespit ve uygun görüşü ile birleştirmede alan kısıtlamasının olmayacağı uygulaması getirilmiştir. • 10.maddede ‘’ faaliyetlerin tümü jeloji mühendisi veya faaliyetin niteliğine göre diğer ilgili mühendislerden’’ ifadesi 1.fıkradan kaldırılarak yerine ‘’ilgili mühendis ‘’ ifadesi getirilmiştir.Ayrıca teknik sorumluluğun en fazla 5 saha için alınabileceği hükmü getirilmiştir.

15. 11.Maddedeki.mücbir sebeplerin 2.fıkrası değiştirilmiş, kurumlardan izin alınamamasıbeklenmeyen hal olarak ,süre uzatılması başvurusunda yapılan gecikmelerin debeklenmeyen hal olarak kabul edileceği öngörülmüştür. 12. Maddede teknik sorumlunun denetlemelerde hazır bulunması , 14/2. mad. de ise devir edene ,arama/işletme faaliyet raporu vermesi esası getirilmiştir 16. Maddeye üçüncü kişilerleyapılan sözleşmelerin idareye verilerek sicile işlenmesi zorunluluğu eklenmiştir. 20.Maddeye GSH bilançosunun mart ayı sonunda idareye verilmesi ve bu değer üzerinden % 1 tutarında idare payı alınacağı,ödenmediği takdirde kullanıcının faaliyetinin durdurulacağı hususu eklenmiştir.

16. 23.Maddede kaynak koruma alanı raporunun Ek-13 formatına görehazırlanması,koruma alanları sınırlarının Y A S havzalarına işlenmek üzere DSİ / Belediyeye bildirilmesi esası getirilmiş ve aşağıdaki fıkra eklenmiştir: (6) Birbirine mücavir arama ve/veya işletme ruhsatlı sahalarda ruhsat sahiplerinin sınırlara 1000 m. den yakın yerlerde gradyan, reenjeksiyon kuyusu,üretim amacıyla kuyu açma talepleri ile ilgili olarak idare tarafından izin verilmeden önce uzman kuruluşlar ve/veya üniversitelerden görüş alınması usulü getirilmiştir. Uzman kuruluş veya üniversiteler tarafından,mahallinde yapılacak jeolojik etüt ve gerektiği takdirde diğer ek etüdlere yönelik hazırlanacak rapor ile ;enerji üretim amaçlısahalarda 250 m. den az olmamak,enerji dışı sahalarda da 100 m.den az olmamakkaydıyla, birbirine sınır olan sözkonusu her iki ruhsatta kuyular arası girişimi önlemek ve sürdürülebilir üretimi sağlamak için sınırlardan itibaren kuyuaçılamayacak mesafe belirlenir.İdarece sınırlardan itibaren belirlenen bu mesafe içerisinde kuyu açma taleplerine izin verilmez.

17. 26.Mad.nin 4.cü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir: • Entegre kullanıma uygun jeotermal akışkan işletme ruhsatına sahip, gerçek veya tüzel kişiler reenjeksiyon şartlarının müsaade ettiği aralıktaki sıcaklık ve debideki kendi ihtiyacından fazla jeotermal akışkanı öncelikle sera ve organik tarım ısıtmasında değerlendirilmesi zorunludur. • Ruhsat sahibinin kendisinin sera kurmaması halinde,öncelikle mevcut seralara olmak üzere üçüncü kişilere idarenin onayı ile kiralanır.İdarece,işletme projelerinde bu fıkrada belirtilen hususların sağlanmış olması aranır.Kiralama bedeli alt ve üstlimitleri idarece belirlenir.Kira bedeli belirlenirken en yakın kültür ve turizm koruma ve geliştirme bölgelerindeki belirlenen bedeller dikkate alınır. • Yönetmeliğin GEÇİCİ -1 inci maddesinin 8. fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir: ‘’ Ancak MTA adına tescilli olup arama ruhsatına bağlanan bu jeotermal alanların içerisinde;gerçek veya tüzel kişiler adına kuyu ve kuyular bazında Kanuna göre intibakı yapılmış hakların bulunması halinde bu jeotermal alanlar,MTA tarafından alan bazında ihale edilmez ve İLGİLİ İDARE adına alanbazında işletme ruhsatıdüzenlenir.’’ • (8) Bu jeotermal alanlarda Kanun geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasının hükmü gereği idare payının yarısı her yıl Temmuz ayının sonuna kadar İdare tarafından MTA’ya ödenir.

18. ( Geçici-1.md devamı) İhale edilmeyen bu jeotermal alanlarda; geçici-1.md. Dev. 1)Kuyu ve kuyular bazında Kanuna göre intibakı yapılmış birden fazla hak sahibinin bulunması halinde bu sahalardaki haklara ilişkin faaliyetler bu hak sahipleri tarafından münferiden veya idarenin koordinasyonunda müştereken yapılabilir. 2)Gerçek veya tüzel kişilerin Kanuna göre intibaka bağlanmış faaliyet haklarının bulunması halinde ;MTA’ya ait kuyu ve kuyular mevcut üretim değerlerinde MTA tarafından ihale edilir. 3) Belediye,özel idare ve bunların ortaklığından oluşan tüzel kişiliklerin Kanuna göre intibaka bağlanmış faaliyet haklarının bulunması halinde;MTA’ya ait kuyu veya kuyular bunlara maliyet bedeli üzerinden devredilir. 4)Bu alanlarda yeni kuyu açma işlemleri idare tarafından MTA’nın görüşü alınarak,idarece veya idare adına üçüncü kişilerce yapılabilir.Bu durumda elde edilecek akışkanın kullanım planlanması idare tarafından yapılır. 5) Yapılaşmaya ilişkin kısıtlama ve yasaklar yer alabilir ve bunlar imar planlarında esas alınır.Ancak jeotermal suyun alınması ve depolanması amacına yönelik yapı ve tesislerle,umumi amaçlara yönelik termal turizm ve sağlık tesislerinin yapılanmasına doğal çıkışlardan elli metre,kuyular ise otuz metre çapında dairesel alan ile akışkan taşıyan aktif kırıklar ve jeotermal sistemde kirlenmeye açık,kirlilik açısından zayıf zoları oluşturacak bol kırıklı,çatlaklı yapıya sahip litolojik zonların çevresinde elli metrelik sınır hariç olmak üzere,jeotermal rezarvuarlardan yapılan üretimin veya reenjeksiyonun yeraltısuyu seviyesinde meydana getirebileceği değişimlerin binalarda oturma ,şişme veya tasmana neden olmayacağı bilimsel ve teknik çalışmalarla belirlenen MTA’nın teknik görüşü alındıktan sonra ilgili idarelerce onaylanan alanlarda 5 kata kadar atıklarını hijyenik şekilde 3.zon dışında taşımaları koşuluyla sınırlı şekilde izin verilebilir.

19. Yönetmeliğin 27.mad. Sonra gelmek üzere EK MADDE-1 VE 2 eklenmiştir. EK MADDE-1(Büyükşehir Belediye sınırları içindeki işlemler) (1) Bu yönetmelikte il özel idarelerince yürütülen iş ve işlemler,bu maddenin yürürlüğe girmesinden sonraki mahalli idareler genel seçiminden sonra il özel idarelerinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı illerde valiliklerce yürütülür. (2) İl özel idarelerinin kaldırıldığı illerde: a)Kanuna göre verilen idare payına ilişkin gelirler ve harçlar ile aynı kanun gereğince valiliklerce yapılan ihalelerden elde edilen gelirler , b)Kanun gereğince valilik ve kaymakamlıklarca uygulanan ideri para cezaları c) Kanuna göre teminatlardan elde edilen gelirler, İlk mahalli idareler genel seçiminden sonra genel bütçeye gelir kaydedilir.

20. Mera Alanlarında Jeotermal Kaynak İle İlgili Faaliyetler • EK MADDE-2 : • 1) Mera,yaylak ve kışlaklarda arama sondajından önce İl Tarım Müdürlüğünden MERA TAHSİS İZNİ alınır.Faaliyetten sonra AR sahibi faaliye alanını çevre ile uyumlu hale getirir. • 2) Tahsis alanında tahsis amacı değişikliği ;idarenin gerekçeli raporu,JK kullanım izni /ruhsat 1/5000 ölçekli vaziyet planı ,ÇED Rp.,KKAE Rp.,atık su belgesi,fizibilite raporu,komisyondan istenecek bilgi ve belgeler ile yapılabilir • 3) Bu alanlar sahip olan kurum adına tescil edilir. • 4) Mera tahsis değişikliğinden sonra İR faaliyetinin değişiklik yapılan alanda yürütülmesi zorunludur.

21. BENİ SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM