Uluslararası İktisat

Uluslararası İktisat Prof. Dr. N. Lerzan Özkale İTÜ 2003

Figure 1-1 Exports and Imports as a Percentage of U.S. National Income N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Figure 1-2 Exports and Imports as Percentages of National Income in 1994 N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Uluslararası İktisat • Genel iktisat kuramı, bir tek kapalı ekonominin sorunları ile ilgilenirken; • uluslararası iktisat iki ya da daha çok dışa açık ekonominin sorunları ile ilgilenir. • Kısaca Uİ genel iktisadın ele aldığı konuları uluslararası ortamda inceler. • Bu anlamda Uİ, birbirinden ayrı birkaç ekonominin kıt kaynakları bireylerin gereksinimlerini karşılamak üzere kullanma sürecinde birbirleri üzerindeki etkilerini inceler. N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

DIŞ TİCARET : MAL VE HİZMET AKIMLARI + EMEK + SERMAYE + TEKNOLOJİ DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER Serbest dış ticaret ve uluslararası uzmanlaşma gerekçeleriyle birlikte, Batılı gelişmiş ülkeler dış ticaret ve kambiyo kısıtlamalarını kaldırarak dünya ticaretini geliştirme yolunda çabalamaya başlamışlardır. Az gelişmişler, yoğun müdahelelerle dış ticareti ekonomik kalkınmalarının bir aracı olarak düzenlemeye çalışmaktadırlar. N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

DIŞ TİCARETİN NEDENİ 1- YERLİ ÜRETİMİN YETERSİZLİĞİ • DOĞAL KAYNAKLARIN DENGESİZ DAĞILIMI • TEKNİK BİLGİ VE UZMAN İŞGÜCÜ YETERSİZLİĞİ • EKONOMİK GELİŞME FARKLILIKLARI 2- ULUSLARARASI FİYAT FARKLILIKLARI ÜRETİM MALİYETLERİNDEKİ FARKLI. VERİMLİLİK FARKLARI KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜKLER 3- MAL VE FİYAT FARKLILAŞTIRMASI N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

FİYAT FARKLILAŞTIRMASI • Standart ürünler • MAL FARKLILAŞTIRMASI • İleri teknoloji ürünleri N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Klasik Liberalizmin temel ilkeleri • Akılcılık • kişisel girişim hakları (piyasaya giriş-çıkış serbestisi) • bireylerin çıkar maksimizasyonu, toplumun çıkarını da maksimize eder. • Görünmez el (fiyat mekanizması, yani müdahale yok) N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

ARZ YÖNÜNDEN BASİTLAŞTİRİCİ VARSAYIMLAR • İKİ ÜLKE, İKİ MAL, HER İKİSİ DE ÜRETİYOR, MALLAR HOMOJEN • PARA YOK, MAL MALLA DEĞİŞTİRİLİYOR. • FİYATLAR REEL (MAL YA DA FAKTÖR MİKTARI) • MAL, FAKTÖR PİYASALARINDA TAM REKABET • DEVLET MÜDAHALESİ YOK: VERGİ, KOTA vb • İŞGÜCÜ ÜLKE İÇİNDE TAM HAREKETLİ, ÜLKELERARASI TAM HAREKETSİZ. • EKONOMİ TAM ÇALIŞMA DURUMUNDA • TAŞIMA GİDERLERİ SIFIR N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Ricardo’nun Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi Bir ülkenin tüm emek faktörünün bir günde üretebildiği KUMAŞ(m) ŞARAP (lt) İngiltere 80 40 Portekiz 10 20 N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Ricardo’ya göre iki ülke arasında dış ticaretin başlayabilmesi için zorunlu olan koşul, bu ülkelerde iç maliyetlerin (fiyatların) birbirinden farklı olmasıdır. İngiltere’de iç fiyatlar: 1 birim kumaş: 1/2 birim şarap Portekiz’de iç fiyatlar: 1 birim kumaş: 2 birim şarap Emek-değer teorisi. N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

RİCARDO MODELİ’NİN EKSİKLERİ • Emek-Değer teorisine dayanır (Klasik Teori diğer faktörlerin farkında ancak doğal kaynaklar üretilmediğinden maliyet unsuru değil. Sermaye somutlaştırılmış emek) • yalnız emek • emek homojen • her iş herkese açık • tam rekabet geçerli N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Dış ticaretin nedeni: iş gücü verimliliğinin farklı oluşu ancak neden ileri geldiği ile ilgilenmiyor: • faktör stoku, • teknoloji, • üretim organizasyonu • İşgücü ülke içinde tam hareketli, ülkelerarası tam hareketsiz • Arz teorisi (uluslararası fiyatların düzeyi açıklanmamış, bunun için talebe de yer verilmeli) • Tam uzmanlaşma (artan-azalan maliyetler yok) N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Figure 2-1 Home’s Production Possibility Frontier N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Figure 2-2 Foreign’s Production Possibility Frontier N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Figure 2-4 Trade Expands Consumption Possibilities N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Determination of Exchange Rates Prices of goods in two countries Wheat Machine Paper Vine Turkey 2 20 10 6 (TL) USA 2 6 4 8 ($) N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

TURKEY Vine Wheat Paper Machine 4:3 1:1 2:5 3:10 USA Upper limit for 1 TL = 4/3 $ Lower limit for 1 TL = 3/10 $ N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Arz ve talep modelleri Uluslararası göreli fiyatların oluşumu Örnek: • Sabit verim • Türkiye ve ABD ticareti • İç maliyet oranları • Türkiye’de 1 buğday: 1/2 kağıt • ABD’de 1 buğday: 2 kağıt N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Arz ve talep modelleri Kağıt ABD’nin iç maliyet doğrusu ABD için dış ticaret karlı değil Türkiye’nin iç maliyet doğrusu İki taraf için karlı ticaret alanı Türkiye için ticaret karlı değil Buğday N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Uluslararası göreli fiyatların oluşumu (devam) Karşılıklı talep kanunu: John Stuart Mill (1806-1873) İki ülkeli iki mallı bir modelde bir ülkenin karşılıklı talebi, onun kendi malından vereceği bir ibrim için, diğerinin malından talep edeceği miktarlarla ölçülür. N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Karşılıklı talep kanunu (devam) Teklif eğrileri: Alfred Marshall (1842-1924)’ın Mill’in teorisini geliştirmek için kullandığı açıklama • Ülkenin belli bir miktardaki ithal malı karşılığında önerdiği ihraç malı teklif (offer): • İhraç miktarı • İthal miktarı • uluslararası fiyat oranı N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Teklif eğrileri (devam) İthal malı bir birim artırılırken, bunların karşılığında ülkenin kendi malından önereceği miktarları gösteren eğriye teklif eğrisi denir. Eğrinin her noktası aynı anda ihraç miktarını, ithal miktarını ve uluslararası fiyat oranını gösterir. N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Teklif eğrileri (devam) Türkiye’nin teklif eğrisi Kağıt 5 D(10k:5b) C(10k:10b) B(10k:15b) A(10k:20b) Buğday 1 2 N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Teklif eğrileri (devam) Teklif eğrileri ve denge ticaret hadleri Kağıt Türkiye’nin teklif eğrisi P M ABD’nin teklif eğrisi ABD’nin İç fiyat oranı Türkiye’nin İç fiyat oranı O Buğday L N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Teklif eğrilerinde kaymalar T1 Türkiye’nin teklif eğrisi T Türkiye’de zevk ve tercihlerin ithal kağıt yönünde değişmesi durumu Kağıt P M ABD’nin teklif eğrisi ABD’nin İç fiyat oranı P1 Türkiye’nin İç fiyat oranı O Buğday L N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Önemsiz olmanın önemi Tereyağı Lüksemburg’un teklif eğrisi ABD’nin teklif eğrisi 5 ABD’nin dış ticaret kazancı Lüksemburg’un dış ticaret kazancı A(10k:20b) Motor 1 2 N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Kayıtsızlık eğrileri ile analiz Türkiye Kağıt T D(10k:5b) R F I2 I1 D F L T Buğday P S Tüketim ve üretim kazançları N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Kayıtsızlık eğrileri ile analiz Türkiye Kağıt T D(10k:5b) R F I2 I1 D F L T Buğday P S N. Lerzan Özkale Uluslararası İktisat

Uluslararası İktisat