Historyzm w malarstwie polskim XIX wieku

1. Historyzm w malarstwie polskim XIX wieku autor: Katarzyna Jarkiewicz

2. spis treści • założenia programowe • główni przedstawiciele: Franciszek Smuglewicz, Aleksander Orłowski, Piotr Michałowski, Henryk Rodakowski, Juliusz Kossak, Józef Simmler, Wojciech Gerson, Artur Grottger, Maksymilian Gierymski, Jan Matejko, Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski

3. założenia programowe • podtrzymywać świadomość i jedność narodową, • dokumentować aktualne wydarzenia z życia narodu, wskazujące na jego wielkość i ducha poświęcenia (batalie powstańcze, opór społeczny wobec zaborcy), • rejestrować naturę, zabytki i folklor narodowy.

4. Franciszek Smuglewicz Ojciec polskiego malarstwa historycznego; w 1790 roku rozpoczął realizację cyklu rysunków i litografii Obrazy historii polskiej w stu rycinach będącego ilustracją do Historii narodu polskiego pióra Adama Naruszewicza. Poświęcił się dokumentacji wydarzeń z Sejmu Czteroletniego oraz z walk insurekcji kościuszkowskiej, m.in. Sesja Sejmu Czteroletniego 3 maja 1791 i Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku w Krakowie.

5. Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku w Krakowiehttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:686px-Smuglewicz_Kosciuszko.jpg

6. Aleksander Orłowski Realistyczny malarz koni i scen batalistycznych, jako uczestnik insurekcji kościuszkowskiej. Pozostawił szereg obrazów i grafik ilustrujących aktualne wydarzenia z dziejów Polski.

7. Rzeź Pragihttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Rzez_Pragi.jpg

8. Piotr Michałowski Tematem znacznej części jego prac jest koń i jeździec, tradycyjny motyw polski, który realizuje w scenach batalistycznych z wojen napoleońskich, m.in. z kilkoma ujęciami Somosierry, potyczkami i defiladami.Jego prace przynależne romantycznemu nurtowi w malarstwie polskim, pełne żywiołowej siły, realizmu i ekspresji, świadczą o niezwykłej swobodzie zarówno w sposobie ujęcia formy, jak posługiwania się techniką olejną i akwarelową.

9. SomosierraPrawa autorskie Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Michalowski/Images/Somosierra_2.jpg

10. Henryk Rodakowski Tworzył kompozycje o tematyce historycznej, utrzymane w duchu romantyczno-patriotycznym (Posłowie u Sobieskiego, Wojna kokosza). Największa sławę przyniosły mu jednak portrety, m.in. Portret gen. Henryka Dembińskiego, wyróżniające się spokojną kompozycją i wnikliwą charakterystyką psychologiczną postaci oraz harmonią środków wyrazu.

11. Portret gen. Henryka Dembińskiegohttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:RodakowskiHenryk.PortretGeneralaHenrykaDembinskiego.1852.jpg

12. Juliusz Kossak Współpracował z Józefem Brandtem, malował sceny batalistyczne, historyczno-rodzajowe oraz jeźdźców w ujęciu portretowym, głównym tematem jego prac był koń; sławę przyniosły mu ilustracje do Trylogii Henryka Sienkiewicza. Główne dzieła historyczne to: Odsiecz Smoleńska, Bitwa pod Pskowem, Bitwa pod Wiedniem, Wjazd Jana III Sobieskiego do Wiednia, Lisowczyk, Bitwa pod Raszynem, Pułaski pod Częstochową, Hetman Chodkiewicz pod Kircholmem, Portret Tadeusza Kościuszki, Książe Józef Poniatowski na koniu.

13. Bitwa pod Wiedniemhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Juliusz_Kossak_Sobieski_pod_Wiedniem.jpeg

14. Józef Simmler Tworzył w duchu akademizmu, jest autorem sentymentalno – anegdotycznych obrazów z dziejów Andegawenów i Jagiellonów: Przysięga Jadwigi, Śmierć Barbary Radziwiłłówny, Katarzyna Jagiellonka w więzieniu w Gripsholmie.

15. Śmierć Barbary Radziwiłłównyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Barbararadziwill_death_19th_century.jpg

16. Wojciech Gerson W sposób realistyczny ilustrował wydarzenia historyczne, zwłaszcza z epoki piastowskiej, jest autorem obrazów: Kiejstut i Witold więźniami Jagiełły, Zabójstwo Przemysława II w Rogoźnie, Pożegnanie Jana III z rodziną przed wyprawą wiedeńską,Kazimierz Odnowiciel wracający do Polski, Królowa Ryksa, Kazimierz Wielki i Żydzi, Władysław Łokietek na wygnaniu, Opłakane apostolstwo.

17. Zabójstwo Przemysława II w Rogoźniehttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:GersonWojciech.1881.ZabojstwoPrzemyslawaIIWRogoznie.jpg

18. Artur Grottger Pomimo, iż artysta nigdy nie widział powstania styczniowego, stworzył z wyobraźni wstrząsające rysunki wykonane białą i czarną kredką na kartonach: Polonia i Lituania. Ponadto jest autorem dzieł: Modlitwa Konfederatów Barskich przed bitwą pod Lanckoroną, Przejście przez granicę, Pochód na Sybir, Pożegnanie powstańca i Powitanie powstańca.

19. Bitwaz cyklu PoloniaPrawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Grottger/Images/Pol4.jpg

20. Maksymilan Gierymski Malował m.in. sceny wojskowe (głównie powstańcze z 1830 i 1863 roku), kostiumowe (z polowań w strojach z XVIII wieku) i obyczajowe z życia małych miasteczek polskich.  Najważniejsza grupę stanowią obrazy związane z tematyką powstania styczniowego, w których Gierymski (uczestnik walk) stworzył inną niż Artur Grottger wizję artystyczą, opartą na realnych przeżyciach i obserwacji.

21. Patrol powstańczyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:GierymskiMaksymilian.PatrolPowstanczy.1872.ws.jpg

22. Jan Matejko Dzieła Matejki, przesycone głębokim patriotyzmem, ukazywały społeczeństwu polskiemu wizję przeszłości i odegrały dużą rolę w umacnianiu świadomości narodowej; nie tyle były rekonstrukcją wydarzeń, co sugestywną, pełną ekspresji wizją artystyczną, wręcz teatralna panoramą dziejów ojczystych. Większość z obrazów to ogromnych rozmiarów kompozycje o wielkiej sile wyrazu, które cechuje połączenie realistycznej obserwacji i dokumentalnej ścisłości szczegółów z przejaskrawioną gestykulacją i dynamicznymi układami kompozycyjnymi całości obrazu.   

23. Jan Matejko Główne dzieła: Stańczyk, Kazanie Skargi, Rejtan, Unia Lubelska, Stefan Batory pod Pskowem, Zawieszenie dzwonu Zygmunta, Bitwa pod Grunwaldem, Hołd pruski, Sobieski pod Wiedniem, Kościuszko pod Racławicami, Konstytucja 3 Maja oraz cykl Dzieje cywilizacji w Polsce.

24. Unia lubelskahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Unia_Lubelska.JPG

25. Stanisław Wyspiański Ważne miejsce w wielorakiej działalności artysty zajmuje projekt przebudowy wzgórza wawelskiego na polskie „sacrosanctum” oraz zawierająca treści patriotyczne praca projektowa, rozpoczęta wspólnie z Janem Matejką i Józefem Mehofferem, przy polichromii Kościoła Mariackiego, nad witrażami i polichromią wnętrz, np. w krakowskim kościele Franciszkanów, w katedrze lwowskiej i wawelskiej. Owocem tych poczynań były projekty witraży: Polonia, Błogosławiona Salomea, Henryk Pobożny, Święty Stanisław, Kazimierz Wielki, które wyrażają bunt artysty wobec charakteru kultu przeszłości narodowej (sprzeciw wobec tzw. sarmatyzacji historii narodowej).

26. Kazimierz WielkiPrawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Wyspianski/Images/Kazimierz_Wielki.jpg

27. Jacek Malczewski Nawiązując do twórczości Juliusza Słowackiego i Artura Grottgera wykonał wiele realistycznych obrazów o tematyce związanej z martyrologią po powstaniu styczniowym (Niedziela w kopalni, Na etapie, Wigilia zesłańców), odznaczających się brunatnym, monochromatycznym kolorytem. W powstałych w okresie symbolizmu obrazach, pełnych nastroju smutku i zadumy, powracają metaforycznie ujęte treści patriotyczne i mistyczne (Introdukcja, Melancholia, Błędne koło). Malował też świetne portrety o wymowie patetycznej i alegoryczno - symbolicznej (Hamlet polski - portret Aleksandra Wielopolskiego, Władysław Reymont, Józef Piłsudski).

28. Melancholiahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Malczewski_melancholia.jpgMelancholiahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Malczewski_melancholia.jpg

29. Bibliografia Prezentację przygotowano w oparciu o prace: J. Fogler, Malarstwo polskie, Wydawnictwo Dobra 28, Warszawa 2006, S. Stopczyk, Realizm. Malarstwo polskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987, Tematy, tradycje i teorie w sztuce doby romantyzmu, PWN, Warszawa 1981.