Download
1 / 42
450 likes | 874 Views
Żywienie dzieci w wieku szkolnym i młodzieży w wieku pokwitania. Opracowała: mgr Renata Dusza.
E N D
Żywienie dzieci w wieku szkolnym i młodzieży w wieku pokwitania Opracowała: mgr Renata Dusza
Z rozpoczęciem nauki w szkole następują poważne zmiany w stylu życia i sposobie żywienia się dziecka. Co najmniej jeden posiłek jest spożywany poza domem, dlatego wyniesiona z domu wiedza dziecka odnośnie racjonalnego żywienia ma ogromny wpływ na jego kondycję oraz rozwój fizyczny i intelektualny. Znaczenie ma zarówno dobór produktów, także tych jedzonych poza domem, pory posiłków jak i odpowiednia ilość płynów.
Stres związany z nowymi obowiązkami, nowym środowiskiem i często brakiem poczucia bezpieczeństwa mogą mieć wpływ na wystąpienie zaburzeń przewodu pokarmowego, np. zaparć lub biegunek. Rodzice w tym czasie powinni zwracać szczególną uwagę na sposób żywienia dziecka, w tym jedzenie śniadania w domu przed wyjściem do szkoły, możliwość zjedzenia II śniadania (kanapki, owoce i napój) w szkole, obiad i kolację złożone z pełnowartościowych produktów oraz ilość i rodzaj produktów podjadanych między posiłkami (tzw. snacks).
Podatność na reklamy telewizyjne może prowadzić do nadmiernego spożycia produktów o nieodpowiedniej wartości odżywczej (np. napoje gazowane, chipsy, słodycze). Jednocześnie zainteresowanie dietami niekonwencjonalnymi i dbałość o smukłą sylwetkę, moda na „odchudzanie” szczególnie wśród dziewcząt, stwarzają zagrożenie świadomego ograniczenia spożycia pełnowartościowych produktów i możliwość niedoborów pokarmowych. Stosowanie „głodówek” zamiast zwiększonej aktywności fizycznej powoduje rozchwianie metabolizmu.
W tym wieku kluczem do racjonalnego żywienia powinno być przyzwyczajenie do spożywania produktów z każdej grupy, zgodnie z tzw. piramidą zdrowia. W prosty, czytelny sposób określa ona, jakie produkty, w jakich ilościach i proporcjach są zalecane w całodziennej racji pokarmowej, aby zapewnić optymalne pokrycie zapotrzebowania.
„Piramida” uwzględnia: • Produkty zbożowe • Warzywa i owoce • Mleko i przetwory mleczne • Mięso, drób, wędliny, ryby, jaja • Tłuszcze
Produkty zbożowe (węglowodany złożone), które są źródłem energii i powinny być występować w każdym posiłku w ciągu dnia (5 razy). W jadłospisie należy stosować urozmaicone rodzaje pieczywa, kasze, płatki zbożowe, musli, makarony i mąkę. Warzywa i owoce powinny być spożywane 4 razy w ciągu dnia, przede wszystkim jako dodatek do każdego posiłku oraz w postaci soków, nektarów i deserów. Są źródłem witamin, soli mineralnych i błonnika pokarmowego. Mają działanie alkalizujące, dlatego powinny być stosowane jako dodatek do zakwaszających produktów mięsnych, jaj i produktów zbożowych.
Mleko i przetwory mleczne są źródłem łatwo przyswajalnego wapnia, na który zapotrzebowanie w okresie intensywnego wzrostu i budowy tzw. szczytowej masy kostnej wynosi 800-1200 mg/dobę. Takiej ilości wapnia odpowiada spożycie około 1 l mleka dziennie, ale najbardziej korzystne jest stosowanie obok mleka naturalnie fermentowanych napojów mlecznych (jogurty, kefiry), serów twarogowych, podpuszczkowych i pleśniowych ( typu brie, cammembert), mleka w proszku, deserów mlecznych i śmietanki. Produkty mleczne są ponadto źródłem wysokiej jakości białka i witamin z grupy B.
Mięso, drób, wędliny, ryby, jaja, powinny występować w co najmniej jednym posiłku w ciągu dnia. Są to produkty bogate w łatwo przyswajalne żelazo hemowe, pełnowartościowe białko i witaminy z grupy B. Ze względu na dużą zawartość siarki i fosforu mają działanie zakwaszające, dlatego nie należy ich stosować w nadmiernej ilości i najlepiej z dodatkiem alkalizujących produktów roślinnych. W żywieniu dzieci należy unikać przetworów mięsnych wysokoprzetworzonych, bogatych w środki konserwujące (sól, azotyny), zastępując je wyrobami domowymi (np. mięsa pieczone).
Tłuszcze stanowią źródło strukturalnych lipidów wchodzących w skład błon komórkowych, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin A,D,E,K oraz energii, a ponadto są nośnikiem substancji smakowych i aromatycznych. Ponadto 50% tłuszczu pożywienia stanowi tzw. tłuszcz ukryty, występujący w produktach w postaci niewidocznej. Źródłem tłuszczu widocznego są: masło, oleje roślinne, margaryny, smalec i tkanka tłuszczowa w mięsie i wędlinach. Odpowiednia podaż produktów pochodzenia zwierzęcego dostarcza kwasów tłuszczowych nasyconych, natomiast dodatek do diety olejów roślinnych, najlepiej w postaci surowej uzupełnia dietę w kwasy tłuszczowe nienasycone, w tym NNKT.
Szczególnej uwagi wymaga żywienie młodzieży w okresie dojrzewania, który u dziewcząt przypada na wiek 10-12 lat, a u chłopców ma miejsce przeciętnie 2 lata później, między 12-14 rokiem życia. W tym czasie następują wyraźne zmiany zarówno w budowie ciała jak i zmiany w psychice oraz przyspieszenie tępa wzrostu.
Różnice w tempie podstawowej przemiany materii, aktywności fizycznej i etapie dojrzewania fizjologicznego znajdują odzwierciedlenie w znacznych wahaniach indywidualnego zapotrzebowania na składniki odżywcze. Spożycie powinno być regulowane indywidualnie, w zależności od apetytu, tempa wzrostu, aktywności i odkładania się tkanki tłuszczowej. Niedobory składników odżywczych w tym okresie prowadzą do zahamowania tempa wzrostu, obniżenia podstawowej przemiany materii, a u dziewcząt do zaburzenia miesiączkowania.
W ocenie spożycia u młodzieży w okresie dojrzewania najczęściej stwierdza się niedostateczny udział energii, wapnia i żelaza. Jest to spowodowane opuszczaniem posiłków, głównie śniadań, podjadaniem produktów o niewłaściwej wartości odżywczej głównie słodyczy i stosowaniem różnego rodzaju diet.
Poza czynnikami genetycznymi, sposób żywienia w okresie dzieciństwa i w okresie dojrzewania ma decydujący wpływ na możliwość wystąpienia chorób cywilizacyjnych takich jak otyłość, nadciśnienie i miażdżyca. Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych w tym wieku może być skutecznym sposobem ograniczenia ryzyka ich wystąpienia w wieku dojrzałym.
Zaleca się w jadłospisie dziecka wysoki udział w diecie warzyw i owoców, stopniowe ograniczanie tłuszczu ogółem, głównie produktów bogatych w tłuszcze nasycone i cholesterol, zwiększenie udziału w diecie olejów roślinnych, zwiększenie mleka i przetworów mlecznych i chudego mięsa jako źródła białka zwierzęcego, zwiększenie produktów zbożowych.
Podstawowe zasady racjonalnego żywienia można sprowadzić do tzw. „4U” wg prof. Bergera: • UROZMAICENIE (szeroki asortyment produktów spożywczych) • UMIAR (nieprzejadanie się) • UNIKANIE (nadmiaru soli, cukru) • UREGULOWANIE (stałe pory i liczba posiłków w ciągu dnia )
Ogólne zalecenia żywieniowe dla młodzieży w wieku pokwitania Żywienie dzieci i młodzieży powinno być zgodne z ich aktualnym stadium rozwojowym i fizjologicznym. W wieku pokwitania ma miejsce szczególnie szybki wzrost i rozwój organizmu, czego wyrazem jest między innymi tak zwany skok pokwitaniowy. Zaspokojenie potrzeb żywieniowych młodzieży w tym wieku warunkuje zarówno prawidłowy przebieg dynamicznych procesów rozwojowych, jak również sprzyja zapewnieniu dobrego zdrowia w przyszłości, najprawdopodobniej chroniąc przed rozwojem niektórych tzw. chorób cywilizacyjnych (np. miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, osteoporoza).
W codziennej praktyce stosuje się najczęściej ZALECENIA ŻYWIENIOWE wyrażone jako określona liczba porcji poszczególnych artykułów spożywczych i potraw, które powinny być spożyte przez młodzież w ciągu dnia.
Zalecenia żywieniowe cd. • Niezbędne jest aby zapewnić młodzieży spożywanie co najmniej 4 posiłków dziennie z zachowaniem równomiernych przerw między nimi.
Zalecenia żywieniowe cd. • Najlepszym sposobem dostarczenia młodym, rozwijającym się organizmom wszystkich niezbędnych składników odżywczych jest urozmaicone żywienie z wykorzystaniem odpowiednich ilości różnorodnych produktów z każdej z 5 podstawowych grup: • produktów zbożowych • mleka i produktów mlecznych • mięsa, ryb, drobiu, wędlin i jaj • owoców i warzyw • tłuszczów roślinnych (w ograniczonych ilościach)
Zalecenia żywieniowe cd. • Pożądane jest ograniczanie spożycia tłuszczu w całodziennych racjach pokarmowych z równoczesnym zmniejszeniem spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych (tłuszcze pochodzenia zwierzęcego), cholesterolu, cukru oraz soli.
Zalecenia żywieniowe cd. • Produkty, które powinny być spożywane w ograniczonych ilościach w diecie młodzieży to: frytki( ok. 48% tłuszczu), hamburgery, cheesburgery (37-47% tłuszczu), pizza (33-39% tłuszczu), chipsy, ciastka, torty, słodycze, i inne wysokotłuszczowe produkty.
Zalecenia żywieniowe cd. • Pojadanie między posiłkami może pełnić pozytywna rolę w całodziennym żywieniu młodzieży i równocześnie zaspokoić pewną naturalną potrzebę tego wieku do spożywania szybkich posiłków, pod warunkiem zorganizowania zarówno w szkole jak i w domu pełnowartościowej alternatywy dla niepożądanych „fast foods”. Pożądane produkty w żywieniu młodzieży to m.in. owoce, warzywa, soki, jogurty, serki, napoje mleczne, orzechy (bez soli), płatki śniadaniowe, sałatki warzywne z małym dodatkiem olejów roślinnych.
Zalecenia żywieniowe cd. • Zwiększenie spożycia mleka i przetworów mlecznych zapewni prawidłowy rozwój i osiągnięcie jak najwyższej szczytowej masy kostnej. Wraz ze zwiększonym spożyciem owoców i warzyw, te dwie grupy produktów mogą zmienić strukturę całodziennej racji pokarmowej młodzieży w kierunku prozdrowotnym.
Zalecenia żywieniowe c.d. • Regularne pomiary wysokości i masy ciała są niezbędne dla oceny prawidłowości rozwoju fizycznego. Proporcje masy ciała do wysokości i wieku upewniają nas, że zawartość energii w pożywieniu jest odpowiednia do wieku i stopnia aktywności fizycznej.
Zalecenia żywieniowe cd. • Upowszechnienie wśród młodzieży potrzeby spożywania produktów zawierających konieczne dla rozwoju składniki odżywcze, zapewniających urodę i dobrą sylwetkę oraz kondycje sportową, jest ważnym elementem promocji dobrego stanu zdrowia w późniejszych latach życia.
Normy żywienia i wyżywienia dla młodzieży • Normy żywienia określają ilość energii i niezbędnych składników odżywczych, wyrażonych w przeliczeniu na 1 osobę w ciągu 1 dnia przy uwzględnieniu specyficznych dla poszczególnych grup różnic zapotrzebowania, zależnie od wieku, płci i aktywności fizycznej. • Normy wyżywienia to ilośćproduktów spożywczych potrzebnych do zestawienia racji pokarmowej.
normy wyżywieniaZalecane modelowe racje pokarmowedla diety szpitalnej /w gramach/
Proponowane racje są opracowywane dla szpitali ale można je wykorzystać do edukacji żywieniowej młodzieży, jeśli powiększymy je o ilości produktów potrzebnych na większy wydatek energetyczny młodzieży aktywnej fizycznie.
Błędy w żywieniu i ich konsekwencje Najczęstsze błędy w żywieniu Polaków: • nieregularne spożywanie posiłków, • zbyt małe spożycie pieczywa razowego, grubych kasz i suchych nasion roślin strączkowych, • niskie spożycie warzyw i owoców, co prowadzi do niedoborów witamin i składników mineralnych, • zbyt małe spożycie produktów mlecznych, może nie zapewniać pokrycia zapotrzebowania na wapń, • zbyt duże spożycie tłuszczów zwierzęcych, • zbyt małe spożycie olejów roślinnych: słonecznikowego, rzepakowego, oliwy,
błędy w żywieniu c.d. • zbyt duże spożycie mięsa i wędlin, • małe spożycie ryb, szczególnie morskich, • za duże spożycie cukru i słodyczy, • duże spożycie soli kuchennej, • małe urozmaicenie potraw, • korzystanie z tzw. fast food, • stosowanie tradycyjnych technologii potraw z użyciem dużej ilości tłuszczu, • brak zrozumienia dla ważności karmienia naturalnego niemowląt.
Błędy w żywieniu mogą spowodować niedożywienie jakościowe lub ilościowe oraz sprzyjają występowaniu chorób cywilizacyjnych, do których należą między innymi: • otyłość, • choroby układu krążenia, • cukrzyca insulinozależna, • niektóre choroby nowotworowe: żołądka, jelita grubego, sutka, gruczołu krokowego, • niektóre choroby układu trawiennego: pęcherzyka żółciowego, trzustki, poalkoholowa marskość wątroby, zaparcia, próchnica zębów, • osteoporoza,
choroby cywilizacyjne c. d. • hiperlipidemie (wysokie poziomy ciał tłuszczowych we krwi), • niedokrwistość z niedoboru żelaza, • dna moczanowa, • choroby degeneracyjne układu ruchu, • choroby dzieci, • obniżenie odporności organizmu, • inne.
