Elżbieta Małkiewicz

1. Elżbieta Małkiewicz STRES Co o nim wiedzieć powinniśmy? Kto się bardziej stresuje? Jak sobie radzić ze stresem?

2. Plan wystąpienia • Co to jest stres? • Przyczyny stresu • Osobowość podatna na stres • Wskazówki praktyczne – radzenie sobie ze stresem • Warsztat „Techniki relaksacyjne i wizualizacje”

3. Ćwiczenie • Na osobnych karteczkach dokończ 3 razy zdanie • Czuję się zestresowany, gdy… • W grupach oglądamy karteczki zapisane przez innych i dzielimy je na grupy według przyczyny stresu

4. Źródła stresu Studencka Skala Stresu • nagłe zmiany życiowe • ważne wydarzenia życiowe • drobne kłopoty życiowe • Oblanie egzaminu 47 • Ciąża 45 • Problemy seksualne 44 • Nowa dziewczyna 38 • I semestr na studiach 35 • Stopnie gorsze od oczekiwanych 29 • Zrezygnowanie z więcej niż jednego przedmiotu na semestr 27

5. ZDARZENIA KATASTROFICZNE • Trzęsienie ziemi w S. Francisko ( 1989) • Faza kryzysu (3-4 tygodnie) • Faza zahamowania-4-8 tydzień • Faza adaptacji- po upływie 2 miesięcy

6. Skrajne stresory społeczne Przeludnienie Skażenie środowiska Choroby cywilizacyjne Przestępczość

7. Skala Holmesa • Ważne wydarzenia życiowe

8. Co to jest stres? • Stres to specyficzny rodzaj doświadczenia emocjonalnego • Stres pojawia się przy dużych wymaganiach (zarówno ze środowiska jak wewnętrznych) przy małej ilości wsparcia, jeśli te wymagania pojawiają się w stosunkowo krótkim czasie.

9. Definicja stresu • Niezrównoważenie wymagań i możliwości stanowi istotę stresu. • Źródło wymagań: sytuacja zewnętrzna, wewnętrzne standardy • Towarzyszą emocje przeważnie ujemne i niekiedy o dużej sile.

10. Definicja stresu Wymagania stojące przed człowiekiem są na granicy jego możliwości lub nawet niemożliwe do spełnienia (Sytuacja przeciążenia). Czasem zbyt małe wymagania

11. Definicja stresu • Sytuacja stresowa pobudza do aktywności spełniającej 2 funkcje: • -przywrócenie równowagi między wymaganiami i możliwościami • -regulacja własnego stanu emocjonalnego.

12. Dynamika stresu • Analiza przykładu (sytuacja stresowa przedłużająca się w czasie)

13. Ogólny Zespół AdaptacyjnyHans Selye

14. Dynamika stresu - tabelka

15. Rozumienie stresu przez Lazarusa i Folkman • Model poznawczy • Określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi (1984) za Strelau, Doliński 2008, s.705.

16. Zmienne modyfikujące stres: Ocena poznawcza • Niektóre stresory są jednoznaczne np. pożar • Inne są bardzo zależne od interpretacji Ocena w kategoriach: • Zagrożenie- działa jak samospełniające się proroctwo, wyzwala lęk • Krzywda/strata – złość, smutek • Wyzwanie- okazja do sprawdzenia się, ciekawość, podniecenie

17. Teoria stresu wg Lazarusa OCENA PIERWOTNA co się dzieje czy jest to dla mnie stresujące jeśli tak czy trzeba coś z tym zrobić OCENA WTÓRNA oszacowanie środków osobistych i społecznych rozważenie, które działania są potrzebne kilkakrotnie powtarzanie działań aż do opanowania sytuacji

18. StevanHobfoll (1989,2001) • Model środowiskowy. • Ogólny cel ludzkiej aktywności : zdobywanie, utrzymywanie i ochrona cenionych obiektów określanych jako zasoby.

19. Szeroki zakres zastosowania tej tezy: • odnosi się nie tylko do jednostki, ale też do rodziny, grupy społecznej, szerszej społeczności, ale też do całej aktywności człowieka.

20. Zasoby: • przedmioty, warunki, cechy osobowości, pokłady energii, które albo są cenione same w sobie jako potrzebne do przetrwania albo służą zdobyciu nowych zasobów umożliwiających przetrwanie.

21. Badania polskie: • lista zasobów, np. bycie samodzielnym, kierownicze stanowisko, posiadanie zwierzęcia domowego, mieszkanie w bezpiecznej okolicy, mądrość życiowa.

22. Rozpoznanie stresu może nastąpić wtedy, kiedy zachodzą okoliczności : • Zagrożenie utratą zasobów • Faktyczna utrata zasobów • Brak zysków w następstwie zainwestowania zasobów

23. Stres : jego źródłem jest zagrażające lub istniejące zakłócenie równowagi w wymianie zasobów miedzy jednostką a otoczeniem (nurt relacyjny rozumienia stresu). • Gospodarka zasobami: 2 cykle – zyski i straty (spirale – powiększanie się). • Spirala strat: większa dynamika, dotkliwiej odczuwana.

24. Test • Przeczytać

25. Czy istnieje typ osobowości bardziej podatny na stres? OSOBOWOŚĆ A • Nadmierne pobudzenie • Nadpobudliwość emocjonalna • Niepokój • Niecierpliwość • Napięcie • Wysokie aspiracje • Szybkie tempo pracy • Duże poczucie odpowiedzialności wynikające z presji • Ciągłe bycie w ruchu • „spalanie się w sytuacji stresowej”

26. Czy istnieje typ osobowości bardziej podatny na stres? • OSOBOWOŚĆ B • Reakcje adekwatne • Odprężenie, spokój • Łatwość w obcowaniu • Zdolni do intensywnej pracy • Rzadko tracą cierpliwość • Trudni do wyprowadzenia równowagi • Własna satysfakcja – najważniejsza wartość • Poświęcają czas na własne przyjemności • Nie zależy im na uznaniu otoczenia

27. Czy istnieje typ osobowości bardziej podatny na stres? OSOBOWOŚĆ C • Unikanie • Wycofywanie się • Pozorny brak reakcji • Pasywna • Łatwo ulegają presji • Niechętnie stawiają czoła problemom • Niechętnie biorą odpowiedzialność za swoje czyny • Skłonności do depresji • Załamanie układu odpornościowego • Poczucie winy • Niska samoocena

28. Cechy ważne: • temperament, lęk, optymizm, poczucie własnej skuteczności, sumienność i ekstrawersja sprzyjają radzeniu ukierunkowanemu na problem, neurotyzm skłania do unikania.

29. Wsparcie społeczne • pomoc innych społ- emocj. • Finansowa • Informacyjna- rada Bardzo ważne w takich sytuacjach jak: • Bezrobocie • Kryzys małżeński • Kryzys rodzin

30. Podsumowanie • Model reakcji stresowej - ksero

31. Rozwinięcie teorii Lazarusa – SusanFolkman • Obecność emocji pozytywnych

32. Pozytywne przewartościowanie • poznawcze przekształcenie sytuacji stresowej tak, aby ukazała się w lepszym świetle (okazja do osobistego rozwoju, nabierania mądrości, cierpliwości, uczenia się ważnych umiejętności, doceniania życia, świadomości tego, co jest w życiu ważne, umacniania wiary i duchowości, poprawy stosunków z innymi).

33. Korzyści • pozytywne emocje

34. Radzenie sobie skoncentrowane na problemie • ograniczone, jeśli źródło stresu nie daje się opanować (nieuleczalna choroba) • Znalezienie sobie obszarów poddających się kontroli – np. ulga w cierpieniu, załatwianie spraw tej osoby (opiekunowie chorych na AIDS). Powoduje to zmianę obiektu uwagi (na celu, nie źródle stresu), aktywizuje poczucie własnej skuteczności i kontroli. • Źródło emocji pozytywnych: zewnętrzne (od tej osoby i od otoczenia) i wewnętrzne (poczucie spełnionego obowiązku).

35. Kreowanie pozytywnych zdarzeń i nasycanie zwykłych zdarzeń pozytywnym afektem • bezpośrednio ukierunkowane na poprawę stanu emocjonalnego (celowe działania pozwalające na czasowe opuszczenie obszaru objętego stresem): miłe spotkanie, rozrywki, estetyka.

36. Radzenie sobie skoncentrowane naznaczeniu • trzecia funkcja radzenia sobie (do modelu Lazarusa), połączenie w jedną kategorię strategii polegających na przewartościowaniu znaczenia.

37. Znaczenie można rozpatrywać na 2 poziomach: • globalnym, odnoszącym się do stałych wartości, przekonań, celów wyższego rzędu • sytuacyjnym, związanym z oceną konkretnej sytuacji w relacji do bliskich celów i własnego dobrostanu. • Gdy sytuacja stresowa pozostaje w dysonansie do globalnego znaczenia, rozbieżność jest źródłem potężnego stresu.

38. Rola emocji pozytywnych w stresie: • Zmieniają ocenę poznawczą - wskaźniki pozytywnych aspektów sytuacji, odwracają uwagę od długotrwałego stresora • Podtrzymują wysiłki zaradcze – podniesienie samooceny, wzrost poczucia efektywności • Dostarczają momentów wytchnienia • Pomagają w odbudowywaniu zasobów (Fizjologia, wzmacniają więzi)

39. Efektywność radzenia sobie: • Aktywna postawa? • Pozytywny związek miedzy intensywnością radzenia sobie a nasileniem negatywnych emocji, zwłaszcza gdy radzenie sobie ukierunkowane było na emocje – najbardziej jednoznaczny rezultat badań.

40. Aktywna postawa? • Mało intensywne stosowanie strategii radzenia sobie przez chorych zarażonych HIV jest predykatorem dobrego samopoczucia. W obliczu takich wyników autorzy obszernych prac przeglądowych są skłonni uznać, że jak dotąd brakuje argumentów empirycznych dowodzących skuteczności radzenia sobie – badano efekty regulacji emocji.

41. Koszty radzenia sobie • (badania niemieckie): wydatkowanie zasobów • Samo podjęcie radzenia sobie jest stresem dla podmiotu, sumującym się ze stresem pierwotnym • Może prowadzić do niepowodzenia, pogorszenia sytuacji itp. Ale może też prowadzić do wzrostu zasobów

42. Podstawą oceny radzenia sobie • jest proporcja między kosztami a korzyściami. • Można pozostać w stresie (rozwód kosztuje), ale koszty emocjonalne są nadal ponoszone.

43. Radzenie sobie – 4 możliwości • Reaktywne radzenie sobie z zaistniałą lub przeszłą sytuacją stresową (skompensowanie straty, złagodzenie krzywdy) • Antycypacyjne radzenie sobie: ukierunkowane na nieuchronne wydarzenia mające wystąpić w niedalekiej przyszłości związane z ryzykiem krzywdy lub straty. Mają zapobiec temu wydarzeniu poprzez wykonanie specyficznych działań zaradczych (przygotowanie się do egzaminu, żeby zapobiec porażce)

44. Radzenie sobie – 4 możliwości • Prewencyjne radzenie sobie – odnosi się do wydarzeń stresowych w bardziej odległej przyszłości, które nie są pewne, lecz prawdopodobne (gromadzenie ogólnych zasobów –wykształcenie, umiejętności językowe pozwalające lepiej radzić sobie z tokiem studiów) • Proaktywne radzenie sobie – wiąże się z przyszłymi wyzwaniami, gromadzenie zasobów (wykształcenie, zdrowy styl życia)

45. Poszukiwanie znaczenia: • nadawanie sensu (odniesienie do wartości) oraz poszukiwanie korzyści (pozytywne konsekwencje negatywnych wydarzeń)

46. Podsumowanie -ksero • Radzenie sobie włączające emocje pozytywne

47. Znaczenie stresu w powstawaniu infekcji • Im wyższy wskaźnik stresu tym większe prawdopodobieństwo rozwinięcia się klinicznych objawów) przeziębienia • Badania dowiodły, ze stres i doświadczenia emocjonalne typu depresja i złość pogarszają immunokompetencję człowieka rozumianą jako nabywanie i posiadanie przez limfocyty podstawowych cech czynnościowych.

48. Chroniczny stres, proces starzenia, depresyjne nastawienie powodują skłonność do chorób infekcyjnych, te wzmagają produkcję cytokin negatywnych dla systemu krążenia, osteoporozy, cukrzycy II. To oddziaływuje zwrotnie na AUN i OUN i prowadzi do rozregulowania systemu odpornościowego. Prowadzi to do stopniowego pogarszania stanu zdrowia (zwł. starość). Generalnie stres i negatywne emocje wywołują choroby wirusowe.

49. Emocje negatywne: niepokój i lęk, złość, żal, smutek, depresja uczestniczą w powstaniu chorób psychosomatycznych (nadciśnienie, zawał, nowotwory).

50. Osoby A żyją w stresie, prowokują stres, używki jako sposób pokonywania stresu. • Hipoteza: nie stres, a czynniki osobowościowe zwiększają ryzyko choroby nowotworowej.