Dr hab. inż. Jolanta Zielińska prof. UP

1. Wykorzystanie osiągnięć techniki w procesie wsparcia funkcjonowania osób z uszkodzeniami sensorycznymi – przykłady praktyczne Dr hab. inż. Jolanta Zielińska prof. UP

2. Profesor Zygmunt Bauman socjolog, filozof, eseista, jeden z twórców koncepcji postmodernizmu, pojęcia ponowoczesności. PYTANIE: „Czym współczesne czasy wyróżniają się w dziejach ludzkości?”

3. ODPOWIEDŹ: „Do tej pory nurt rozwoju humanistycznego i inżynieryjnego człowieka biegły równolegle i niezależnie. W obecnych czasach po raz pierwszy w dziejach ludzkości przecięły się, a nawet nałożyły wzajemnie. Nie ma rozwoju humanistycznego człowieka bez inżynierii i jej osiągnięć i odwrotnie. Mamy szczęście być świadkami, uczestnikami i twórcami tego procesu.”

4. Trzy obszary, zilustrowane praktycznymi przykładami w których technika wpływa na jakość funkcjonowania osoby obarczonej wadą sensoryczną: • skuteczności komunikacji, pozyskiwania i przetwarzania informacji, • zmniejszenia lub eliminacji wady sensorycznej, • komfortu życia codziennego.

5. Ocena wstępna: Wada wzroku szeroka oferta kierowana do osób niewidomych i słabo widzących, duża zmienność i dynamika w czasie. Wada słuchu mniejszy zakres oferty kierowanej do osób niesłyszących i słabo słyszących, mniejsza zmienność i dynamika w czasie. Wada wzroku i słuchu nieliczne rozwiązania techniczne wspomagające funkcjonowanie.

6. Ograniczenia i bariery: • przekonanie o przydatności, bariera mentalna, • cena, bariera materialna, • dostępność na rynku, bariera materialna, • informacja o produkcie i sposoby jej uzyskiwania - Internet, bariera informacyjna, • informacja i sposób zakupu – Internet, bariera informacyjna, • umiejętność wykorzystania, bariera mentalna.

7. Przykłady praktyczne: • Techniczne rozwiązania zwiększające efektywność • komunikacji: • komputer przeznaczony dla osób niewidomych, • komórka telefoniczna przeznaczona do użytkowania przez osoby niesłyszące.

8. Komputer przeznaczony dla osób niewidomych: • umożliwienie pracy ze standardowym komputerem i oprogramowaniem, • zainstalowanie programu odczytu ekranu, • przekazywanie informacji alternatywnych ekranu za pomocą alternatywnych kanałów komunikacji. Dźwięk-syntezator mowy. Pismo brajla- monitor brajlowski, • klawiatura brajlowska niekonieczna , pisanie bezwzrokowe, program uczący.

9. Wyposażenie dodatkowe komputera dla osób niewidomych: • karta dźwiękowa, głośniki lub słuchawki, • oprogramowanie rozpoznające druk, • skaner, • drukarka brajlowska np. Everest, oprogramowanie bezpłatne.

10. Elektroniczne notatniki brajlowskie - mobilności użytkownika • dwie wersje: mówiąca, brajlowska, • syntezator mowy, • monitor brajlowski: od 18 do 40 znaków, • transfer danych z komputera za pomocą łącza USB, Bluetooth lub Pendriva, • praca z Internetem, • terminarz, kalkulator, obsługa plików audio, wykorzystanie jako magnetofon.

11. Wyposażenie komputera dla osoby z częściową utratą wzroku: • monitor o przekątnej powyżej 19 cali, • powiększalniki złożone z kamery i monitora. Oglądanie materiałów drukowanych dzięki kamerze przekazywanych w powiększeniu na ekran. Rodzaje: stacjonarne - 17-20-calowe monitory, przenośne do użytku indywidualnego.

12. Komputer kieszonkowy BraillePen: • bezprzewodową łączność Bluetooth, • systemu Windows Mobile jako gwarancja rozwoju, • bezprzewodowe połączenie klawiatury brajlowskiej do standardowego palmtopa, • niewielkie rozmiary i poręczność.

13. Komórka dla niesłyszących: • Przyczyna zakłóceń: emitujący silne pole elektromagnetyczne nadajnik telefonu komórkowego obok słuchawki telefonicznej.  • Rozwiązanie: słuchawka umieszczona w otwieranej pod kątem rozwartym pokrywce, odległość między nadajnikiem aparatu a słuchawką ok.6-7 cm oraz między słuchawką a nadajnikiem bateria zasilająca: dodatkowa osłona przed zakłóceniami. • Przykłady: Motorola z serii StarTAC. Modele StarTAC 70, StarTAC 85, StarTAC Rainbow i StarTAC 130. Ponadto w pokrywce poniżej słuchawki, a więc między słuchawką a nadajnikiem i anteną, znajduje się bateria zasilająca, która również stanowi dodatkową osłonę przed zakłóceniami.

14. Komórka dla niedosłyszących Zestawy słuchawkowe: wyposażenie: słuchawka i mikrofon słuchawka umieszczona przy wejściu do małżowiny usznej, w pobliżu mikrofonu aparatu słuchowego. Pętla induktofoniczna: podłączona do aparatu telefonicznego, założona na szyję tak, aparaty słuchowe w polu elektromagnetycznym wytwarzanym przez pętlę. aparaty słuchowe przestawione na odbiór indukcyjny (T). Przykład: Pętla Mobile Inductive Loopset LPS-1 do aparatów Nokia 5110 i Nokia 6150.

15. Komórka z Androidem dla niesłyszących CES 2010: • telefon komórkowy do wideokonferencji dla niedosłyszących, • Vphone 1 działa na bazie 624-megahercowego procesora z serii PXA312 firmy Marvell i systemu operacyjnego Android 1.6, • zintegrowano interfejs WLAN i dwie kamery: VGA z przodu i 5-megapikselowy aparat z tyłu, • w opracowaniu jest wersja dla sieci GSM przeznaczona na rynek europejski.

16. Przykłady praktyczne Techniczne rozwiązania zmniejszające lub eliminujące wadę sensoryczną: • bioniczne oko szansą dla niewidomych, • implanty ślimakowe szansą dla nieslyszących.

17. Bionic Ele: • okulary za nimi kamera do widzenia kontrastów, • w oko wszczepiony procesor z odbiornikiem sygnału, • drogą radiową implant otrzymuje sygnał i wysyła go do nerwu wzrokowego, • widzenie: kontury i zmiany oświetlenia.

18. BrainPort: • zamiana sygnału z kamery na siatkę impulsów na plastrze umieszczanym na języku, • orientacja przestrzenna, czytanie dużych liter.

19. Bioniczne oko: • wszczepienie do wnętrza oka mikroskopijnych elektrod, które przekazują impulsy do mózgu, • system składa się z: okularów z wbudowaną kamerą, jednostki centralnej oraz elektrod, • działanie: Okulary przechwytują obraz w zasięgu obiektywu w rozdzielczości 5 megapikseli. Jednostka centralna przekształca obraz tak, aby móc go "narysować" przy pomocy 100 jednobarwnych kropek, elektrody stymulują nerwy, aby mózg "zobaczył" obraz w zasięgu okularów, • prace nad drugą generacją, obsługującą 1000 elektrod i pozwalającą na czytanie dużych czcionek, pierwsza implementacja w 2013 roku.

20. Implanty ślimakowe: • zaawansowane urządzenie elektroniczne, wszczepiane podczas operacji chirurgicznej osobom obustronnie niesłyszacym lub z obustronnym głębokim niedosłuchem zmysłowo-nerwowym, • składa się z dwóch części: wewnętrznej, wszczepianej pod skórę, umieszczanej w loży kostnej w zagłębieniu kości czaszki, oraz części zewnętrznej, przetwarzającej sygnały akustyczne w sygnały elektryczne, przekazywane do części wewnętrznej, • elektroda części wewnętrznej umieszczona w ślimaku bezpośrednio pobudza nerw słuchowy, wywołując wrażenia słuchowe, • w Polsce stosowane są implanty firm: Advanced Bionics Ear, Cochlear oraz Medel.

21. Przykłady praktyczne Techniczne rozwiązania wspomagające komfort życia codziennego osób niewidomych Aparat fotograficzny: zamiast wyświetlacza LCD na głównym panelu znajdują się tzw. niby-szpilki, zdjęcie oglądane poprzez dotyk. Przykład:Aparat o nazwie Touch Sight zaprojektowany przez firmę Samsung, zdjęcie poprzez przyłożenie aparatu do czoła, podczas robienia 3 sekundowy dźwięk, wyposażony jest w trójwymiarowy panel Braille’a.

22. Samochód dla niewidomych: • wykonany w ramach programu Blind Driver Challenge, na Uniwersytecie Tech College of Engineering, • korzysta on z laserowych czujników, systemu komend i informacji głosowych oraz całej gamy najnowocześniejszych, • wyposażenie to: wibrująca kamizelka, system komend głosowych, dotykowa mapa.

23. Zegarek dla niewidomych: • otwierana koperta, • tarcza z czterema wypukłymi cyframi czterech godzin punkty pośrednie z minutami, • grube wskazówki umożliwiają odczyt palcami, • zegarki udźwiękowione, głosowo podają czas i datę.

24. Inne przykładowe rozwiązania przydatne dla osób z wadą wzroku: mówiąca miara: płynomierz: identyfikator kolorów: autolektor: wykrywacz przeszkód: elektroniczny lokalizator:

25. Przykłady praktyczne Techniczne rozwiązania wspomagające komfort życia codziennego osób niesłyszących: • budzik dla niesłyszących: • głośniejszy alarm, • mrugająca lampka, • wibrator.

26. Rozwiązania informujące i ostrzegawcze w postaci wibracji i świetlnych sygnałów: • urządzenie alarmowe informujące o niebezpieczeństwie przypominające wyglądem radioodbiornik, • opaska na rękę informująca o dzwoniącym telefonie, • telefon dla niesłyszacych TTY, klawiatura połączona z telefonem, wybór numeru sygnalizowany świetlnie, informacja przesyłana pisemnie, • serwis TTY Relay Servie, osoba przekazująca wiadomość łączy osobę używającą TTY z adresatem korzystającym z normalnego telefonu, przenośnie TTY firmy Apple można podpiąć do telefonu komórkowego.

27. Przenośne urządzenie o nazwie UBIDUO: • pomaga osobom mającym problemy z mówieniem oraz pisaniem, • posiada dwa ekrany i dwie klawiatury, • w rozmowie może brać udział od dwóch do czterech osób jednocześnie.

28. Muzyczny kołnierz: pomaga usłyszeć muzykę poprzez pobudzenie wibracjami odpowiednich partii mózgu. „Emoti-Chair”: krzesło do słuchania muzyki oparte na technologii „sensory-substitution.

29. TRANSMATTER mata, która informuje o ruchach osób w pomieszczeniu. SORENSON VIDEO RELAY SERVICE bezpłatna, całodobowa usługa, pozwalająca na przekazywanie i odbieranie połączeń przy udziale tłumacza języka migowego za pomocą szybkiego łącza internetowego lub wideotelefonu.

30. STICK-TALK: • komunikacja słyszących, niesłyszących i niewidomych, • wielkości długopisu, • na ekranie wyświetlany jest tekst mówiony, • osoba niesłysząca wstukuje tekst do urządzania.

31. Wnioski końcowe: • bez konkretnych, technicznych rozwiązań, zastosowanych w praktyce jakość życia osób obarczonych wadą nie ulegnie wyraźnej, jakościowej zmianie, • przyszłość komfortowego, skutecznego funkcjonowania osób niepełnosprawnych, zwłaszcza z uszkodzeniami o charakterze sensorycznym to technika i inżynieria.

32. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ