Stuurstand Online – het digitale clubblad van de TMC

1. Nr. 8, jaargang 25 Augustus 2014 Stuurstand Online – het digitale clubblad van de TMC • Colofon • Redactie • Theo Nagel • Leo Waterman • Peter Smit • Jos Schnitzler • Hans Joosten • Kopij & contact • redactie@tmsc.nl • De Stuurstand • Is het officiële cluborgaan van de Twentse Modelspoorweg Club (TMC) • In ditnummero.a.: • Bochum-Dahlhausen • UitdaAg • Nijmegen-Kleef • Dwarsligger Altijd actueel: zie de site www.tmsc.nl

2. Theo Nagel Voorzitter • Aan het werk! • De scholen zijn weer begonnen, je kunt onze clubruimte weer via de hoofdingang bereiken en de herfst dient zich aan. De voorbereidingen voor de Open Dag zijn in volle gang, standhouders hebben zich aangemeld en we verheugen ons op de komst van de prachtige modelbaan van Graf Mec! • Voorlopig even geen rij-avonden; we gaan op en onder de baan de zaak in orde maken voor de Open Dag. • Wisten jullie trouwens dat er een groot aantal activiteiten en voorstellingen worden georganiseerd in Prismare? Wel eens op de site www.prismare.nl gekeken of een theaterkaartje gekocht? Aanrader! • Wist je dat…. • de ADV afdeling Oost (de ‘bussenclub’) regelmatig een bijeenkomst heeft in onze clubruimte? Even vooraf melden bij Arnold en je mag gerust eens langskomen! De volgende data staan dit najaar gepland: • Zaterdag 18 oktober laat Erik Hijink beelden zien van de bussen van Veldhuis uit Aalten. En zal daar ook zijn boek dat hij over de firma Veldhuis heeft geschreven ten verkoop aanbieden.Vervolgens verteld Hans Bax wat over het busbedrijf van de familie Bax uit Groenlo, aangevuld met foto ’s door Harry Wind. Als er nog tijd over is, laat Harry nog foto ’s van bussen van andere busbedrijven uit de Achterhoek zien . • Zaterdag 15 november dan laat Carolien van de Wetering autobussen uit Friesland zien uit de periode van 1965-1975 . De bussen zijn o.a. van de LAD, LAB, NOF, NTM en ten slotte de F.r.a.m. waarin deze busondernemingen zijn opgegaan . • Leden nieuws • Henk Schonewille donateur per 18/08; hc.schonewille@gmail.com • Rudy Kolner aspirant lidmaatschap per 14/08; rudy.kolner@home.nl • Jacob Aukema beëindiging lidmaatschap per 30/09 • Wijzigingen worden in de nieuwe ledenlijst (01/01/2015) doorgevoerd. • BESTUURSTAFeL

3. Zaterdag 13 september organiseert Prismare weer de UITDaAG, dé uitmarkt van Enschede. • Met een breed en bont programma wordt het nieuwe seizoen swingend geopend.De UITDaAG staat bol van de activiteiten. Alle partners in en om Prismare presenteren zichzelf én hun plannen voor het nieuwe seizoen. Een inspirerende dag dus, waarbij u kunt proeven van kunst, cultuur, sport, muziek, school, welzijn, creatief, culinair, lifestyle, dans, theater, verenigingen en nog veel meer!Eén van de hoogtepunten van de UITDaAG is de tweede editie van de Prismare Korendag. Een bijzonder zangconcours waar zeker maximaal 17 Enschedese koren aan mee kunnen doen. De aanmelding is inmiddels vol en er is een wachtlijst. Ook kunt u kennismaken met het theateraanbod, tijdens één van de vele previews. • De UITDaAG vindt plaats op zaterdag 13 september van 12.00 uur tot 17.00 uur. • Uitdaag

4. Tekst & Foto’s Jos Schnitzler De Hollandsche en Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij Weer eens wandelend door Nijmegen, de stad waar ik ben geboren en getogen, kwam ik aan de Kannenmarkt een mooi gerestaureerd pand tegen. Op de gevel prijkte in grote letters 'Hollandsche Spoorweg'. Mijn nieuwsgierigheid werd gewekt en daarom ging ik op zoek naar wat achtergronden. Hieronder een samenvatting. • Sporen door Europa Het winkel-woonhuis, waarin in nu een galerie is gevestigd, werd in 1903 gebouwd naar een ontwerp van de Nijmeegse architect J.S. Grandjean op de kelders van een gesloopt pand. De gevel toont een fraai voorbeeld van Art Nouveau architectuur. Het pand werd er neergezet in opdracht van de `Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij', afdeling Weg en Werken, voor de huisvesting van een reisbureau en een bestelkantoor. De Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM of HSM) werd op 8 augustus 1837 in Amsterdam opgericht en was in feite de eerste Nederlandse spoorwegmaatschappij. De oprichters waren de civiel ingenieur Brade en de zakenlui Serrurier en Le Chevelier, alle drie uit Amsterdam afkomstig. De eerste spoorweg die de HSM aanlegde, was traject Amsterdam - Haarlem. Op 20 september 1839 kon het publiek voor het eerst gebruik maken van deze lijn.

5. Tekst & Foto’s Jos Schnitzler De Hollandsche en Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij Nijmegen kende de Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij (NSM) Deze werd op 1 augustus 1863 opgericht en in 1923 alweer opgeheven. Zij had als doel de aanleg en exploitatie van de spoorlijn Nijmegen – Cleve te realiseren. De exploitatie van deze spoorlijn kwam vanaf het begin in handen van het RheinischeEisenbahn-Gesellschaft, dat in Duitsland de aansluitende spoorlijnen al exploiteerde. Omdat de Pruisische staat de spoorlijnen nationaliseerde, werd op 1 januari 1886 de REG opgeheven om op te gaan in de PreußischeStaatseisenbahnen. Datzelfde jaar is nog voor korte tijd (van 1 april tot 1 juli 1886) de exploitatie in handen van de NSM zelf geweest, om tenslotte over te gaan naar de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. • Sporen door Europa Het winkel-woonhuis, waarin in nu een galerie is gevestigd, werd in 1903 gebouwd naar een ontwerp van de Nijmeegse architect J.S. Grandjean op de kelders van een gesloopt pand. De gevel toont een fraai voorbeeld van Art Nouveau architectuur. Het pand werd er neergezet in opdracht van de `Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij', afdeling Weg en Werken, voor de huisvesting van een reisbureau en een bestelkantoor. De Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM of HSM) werd op 8 augustus 1837 in Amsterdam opgericht en was in feite de eerste Nederlandse spoorwegmaatschappij. De oprichters waren de civiel ingenieur Brade en de zakenlui Serrurier en Le Chevelier, alle drie uit Amsterdam afkomstig. De eerste spoorweg die de HSM aanlegde, was traject Amsterdam - Haarlem. Op 20 september 1839 kon het publiek voor het eerst gebruik maken van deze lijn. De HIJSM kwam gaandeweg in het bezit van een meerderheidsaandeel in de NSM en bij overeenkomst van 25 maart 1907 kreeg de HIJSM het recht om het Nederlandse gedeelte van de lijn te kopen, waarvan zij in voor het eerst 1923 gebruik maakte. Hierdoor had de Nijmeegsche Spoorweg Maatschappij geen bestaansrecht meer en ging op 1 juli 1923 in liquidatie.

6. Tekst & Foto’s Jos Schnitzler De lijn verloor langzaam aan betekenis. In 1969 rijden er nog maar 5 treinen per dag op het traject Nijmegen - Kleef. Station Groesbeek bestaat dan al niet meer. De laatste stoomlocs stamden uit de series BR 23 en 24. Daarna reden er diesellocs uit de series BR 212, 215, 216 , 217 en 218. In 1991 valt het doek voor het passagiersvervoer. In 1999 wordt de lijn opgeheven… • Sporen door Europa BR23 wacht op emplacement Nijmegen Tekst op het monument: EENDRACHT MAAKT MACHT TER HERINNERING AAN DEN BOUW VAN DEN SPOORWEG NIJMEGEN – CLEVE DOOR NIJMEEG'S BURGERIJ GEOPEND 8 AUGUSTUS 1865

7. Tekst & Foto’s Jos Schnitzler Ook de roemruchte Austria Express passeerde bij Nijmegen de grens. Deze trein reed tot 2008, vanaf 1991 via Arnhem/Emmerich. Uitgeverij Uquilair (Railmagazine) heeft een prachtig boek uitgegeven over dit grensbaanvak. • Sporen door Europa Voor de liefhebbers: de Austria Express is ook in model na te bootsen….

8. Sinds 2012 wordt er serieus gesproken over re-activering van het baanvak Nijmegen – Groesbeek – Kleve in het kader van het KAN agglomeratie project. Tot nu toe zonder resultaat…

9. Tekst & Foto’s Leo Waterman Onlangs reisden mijn vriend Remmert en ik naar Hamm. Hamm is een belangrijk spoorwegknooppunt met een mooi station. Ten zuidwesten daarvan ligt een gigantisch rangeerterrein dat tegenwoordig voor een deel wordt gebruikt voor het opstellen van materieel dat is “ausgemustert” of dat in reserve staat. We slaagden er niet in om dicht bij die treinen te komen maar we konden wel het fraaie, oude seinhuis fotograferen. Over de geschiedenis van het rangeerterrein is best wel veel te vinden op internet. Bij Hagen ligt een minstens zo groot rangeerterrein dat de functie grotendeels heeft overgenomen. Daar zouden de ICE TD dieselstellen staan, die beruchte kantelbakstellen waar zo veel problemen mee zijn geweest. Een deel is nu in gebruik op de lijn naar Denemarken, (sommige stellen hebben inmiddels DSB kleuren), ze gaan op de boot maar het kantelsysteem is uitgezet. • Bochum-dahlhausen

10. Tekst & Foto’s Leo Waterman vervolg Als we in Hagen naar ze op zoek gingen zouden we wel eens geconfronteerd konden worden met politiehonden, aldus de baas van de werkplaats van de Museum Eisenbahn Club Hamm. Hij was aan het werk met een heel stel jongelui waarvan wij vermoedden dat die er stage liepen. De club werkt onder andere aan één van de Maybach motoren van een V220. De cilinderkop was stuk gegaan en ze hadden een motor weten te bemachtigen van de SBB die ooit 7 van die V200’s had aangeschaft. Andere exemplaren hebben meestal Daimler Benz of MAN motoren. Volgens Theo was de Maybacheigenlijk een scheepsmotor. Wat is zo een machine gigantisch als je er zo voor staat, gewend als we zijn aan 1:87 speelgoed! Deze V220 betreft een exemplaar waar nog voluit op staat: Deutsche Bundesbahn. Verder stond er een stoomloc ‘Radbod’, afkomstig van de voormalige RuhrKohlen A.G. (RAG), waar af en toe museumritten mee worden gereden. • Bochum-dahlhausen

11. Tekst & Foto’s Leo Waterman vervolg We overnachtten in het Petul-hotel naast het oude station Bochum-Dahlhausen. Dat gebouw is heel mooi gerestaureerd maar gesloten; er achter liggen de perrons met een tunnel die het zicht op de achterkant van het station op een onbegrijpelijke manier verpest. We wachtten daar de komst van de museumrit van de BR38 met aanhang op. Hij kwam exact op tijd om 08.25 met veel gefluit en geblaas. De loc leek in een prachtige conditie. Na een uitgebreid ontbijt bij de plaatselijke bakker konden we om 10 uur terecht in het vlakbij gelegen Eisenbahn Museum. Het is voor ons vertrouwd en altijd weer sympathiek. De Lokschuppen heeft maar liefst 14 sporen. Er staan erg veel stoomlocs, zoals een BR97 met tandradconstructie - ziet er heel zwaar uit. In de loods er achter staan o.a. andere een machtige BR44 en een BR53. We hadden ook een ontmoeting met de Wismar B.Th.12. Ik vroeg naar de Ford-motoren: die waren stuk gegaan, de Amerikaanse ook en nu rijdt hij op (één?) Mercedes dieselmotor met wel erg veel rook. Ze weten van ons Twents exemplaar. • Bochum-dahlhausen

12. Tekst & Foto’s Leo Waterman Er is ook een modelbaan! Van de MEC Essen, in een rijtuig, al sinds 1949! Ze hebben alle rails en alle wissels zelf gemaakt. Alles werkt analoog met hele kasten telefoonrelais. Men wist ons te vertellen dat de Oktorail-baan afkomstig is uit Oberhausen die daar moest verdwijnen (voor een Lego tentoonstelling?). Niet alles kon worden overgebracht omdat er op Oktorail minder ruimte beschikbaar is. • Bochum-dahlhausen Hier volgen nog wat sfeerplaatjes. Een geslaagd bezoek – zeker de moeite waard!

15. Tekst: A.Dwarsligger Virtueel genoegen De airco draait op volle toeren, buiten is het al zo’n 37 graden. Wij zijn op tijd weggegaan om in alle rust de gang naar het vliegtuig te kunnen maken – auto inleveren, inchecken, gate uitzoeken, wat eten - en dan plotseling, een paar kilometer voor het vliegveld, een file. Langzaam, voortdurend van baan wisselend, bereiken we na 20 minuten de boosdoener van deze eenakter, druk gebarende dienders van de Guardia Civil vinden het nodig om tijdens het spitsuur vrachtverkeer te controleren. Na 6 kilometer sukkelen is het daarna een verademing om in één snelle streep naar de luchthaven te racen. Het inleveren van de auto verloopt snel. De lieftallige dame in het kantoor van de verhuurmaatschappij geniet van mijn knipoogje, ik van haar vlotte, zakelijke afhandeling en leuke uitstraling. Ook de medewerkers achter de incheckbalie hebben er zin in vandaag. De rij wachtenden is niet lang. Met 10 minuten staan we bij de veiligheidscontrole. Vandaag piept er weinig, fouilleren gebeurt vrijwel niet en dat terwijl velen blijkbaar toch zo intens kunnen genieten van dat ambtelijke gekietel. Het broodje, het verkoelende biertje, het flesje water en het ijsje smaken voortreffelijk. De tocht langs de taxfree winkels wordt met een glimlach genoten. De passagiers zitten op hun plaatsen, de bagagerekken worden gesloten, het cabinepersoneel speurt naar zondaars die hun stoelriemen nog niet hebben vastgemaakt. De gezagvoerder meldt dat ze klaar zijn om te vertrekken en dan ……. gebeurt er niets. De minuten kruipen voorbij. De purser loopt tellend met moeilijke papieren in de hand langs de rijen. Er komen mensen in gele hesjes het vliegtuig binnen. Er wordt druk overlegd. De deur van de cockpit gaat open, de gezagvoerder gaat zich er duidelijk mee bemoeien. Dan klinkt zijn verlossende geluid door de speaker. Er zijn 2 passagiers zoek, zodra de nieuwe passagierslijst is gemaakt, kan het toestel opstijgen. Hij zal proberen om via een alternatieve route wat van de verloren 25 minuten in te halen. • Column

16. Tekst: A.Dwarsligger vervolg 15 Minuten te laat zet de luchtvaartmachinist het toestel niet al te elegant aan de grond op de Zwanenburgbaan. Op de klap van het eerste bandencontact met het asfalt volgt een forse remactie, dan gaat het in rap tempo naar de terminal. Zodra wij de gepoetste tegelvloer van pier D54 onder onze voeten waarnemen, spurten wij naar de plek waar de bagage aankomt. Misschien halen we dan de trein nog. Dit bewijs van ouderdomsfitheid was niet nodig geweest. De koffers zullen pas over 10 minuten op de band verschijnen. Het geluk is met ons. Als eerste komen de 2 bagagestukken uit de donkere gewelven naar boven. We omhelzen ze. Met gezwinde spoed haasten wij ons naar perron 1 en 2. Daar staat zowaar de trein naar Enschede ook nog op ons te wachten, maar vertrekken kan hij niet. Het rijtuig is kapot, er moet eerst een werkbare kolos aangekoppeld worden en dat kost, jawel , 20 minuten wachttijd. Eenmaal onderweg knopen we een gezellig gesprek aan met een VWO - leerling. Hij is met vrienden gaan zeilen op de Westeinder plassen. Deventer is zijn eindbestemming. Halverwege sukkelt hij in slaap. 't Wekken op zijn plaats van bestemming wordt dan ook in dank aanvaard. Met diverse telefoontjes naar onze 'ophaler' probeer ik de moed er bij hem in te houden. De trein moet hier en daar op stations wat langer wachten om ander kruisend railverkeer voor te laten gaan. Uiteindelijk heeft hij zich een uur met op en neer wandelen moeten vermaken. Er zijn van die dagen die achteraf om een glimlach vragen…  • Column

17. onzesponsoren