Dr. Mustafa ŞAHİN Genel Müdür Yardımcısı 25 Şubat 2011, II.OSB ÇEVRE ZİRVESİ

1. Dr. Mustafa ŞAHİN Genel Müdür Yardımcısı 25 Şubat 2011, II.OSB ÇEVRE ZİRVESİ HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ

2. SUNUM İÇERİĞİ • Hava Kirliliği ve emisyonlar • Hava kalitesi yönetimi • Emisyon kontrolü, • Uçucu organik bileşikler • Hava kalitesi ölçümü • Sözleşme, Protokoller • Fırsatlar • Sonuç

3. HAVA KİRLİLİĞİ KAYNAKLARI VE EMİSYONLARI

4. HAVA KİRLİLİĞİNİ Etkileyen Diğer Faktörler • Meteorolojik değişkenler (rüzgar, sıcaklık, sis, nem, basınç, inversiyon gibi) • Doğal faktörler (topoğrafik yapı)  • Plansız sanayileşme • Kent Dokusu • Kırsal alandan kentlere göç olayının artması sonucu ortaya çıkan sağlıksız kentleşme, • Yeşil alanların azalması

5. HAVA KALİTESİ YÖNÜNDEN HASSAS BÖLGELER • Dilovası / KOCAELİ • Aliağa / İZMİR • Kazanlı / MERSİN • İskenderun / HATAY Plansız sanayileşme sonucu hava emisyonları açısından kirlilik yükünün alıcı ortam kapasitesini aştığı bazı bölgeler

6. HAVA KALİTESİ YÖNÜNDEN HASSAS BÖLGELER KOCAELİ-DİLOVASI

7. HAVA KALİTESİ YÖNETİM ANAYASA ÇEVRE KANUNU (2872 Sayılı Kanun) Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Yönetmelikler (Hava kalitesi, sanayi ısınma motorlu taşıtlar, yakıt kalitesi) Strateji Belgeleri ve Eylem planları

8. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Ulusal AB Uluslararası (Sözleşme ve Protokol) Düzeyde Ele Alınmaktadır.

9. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ TESİS Emisyon

10. HAVA KALİTESİ YÖNETİİ Tesis EMİSYON TESİS ETKİ ALANI İMİSYON

11. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Tesis EMİSYON TESİS ETKİ ALANI İMİSYON BÖLGE (İMİSYON)

12. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Tesis EMİSYON TESİS ETKİ ALANI İMİSYON BÖLGE İMİSYON ÜLKE İMİSYON

13. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ DÜNYA SINIR ÖTESİ TAŞINIM Tesis EMİSYON TESİS ETKİ ALANI İMİSYON BÖLGE İMİSYON ÜLKE İMİSYON

14. HAVA KALİTESİ MEVZUAT SİSTEMİ EMİSYON İMİSYON SINIRÖTESİ TAŞINIM Hareketli kaynaklar Hava kalitesi Değ. Ve Yön. Yön Sözleşme /Protokoller. Sabit kaynaklar NEC EC-96/62 +4D Egzoz Emisyonu Kont.Yön. Isınma Sanayi Isınma Kay. Hava Kir. Kont.Yön. Sanayi Kay. Hava Kir. Kont.Yön. Yakıt Kalitesi Büyük Yakma Tes.Yön. EC-98/70 IPPC VOCs EC-99/32

15. HAVA KALİTESİ YÖNETİM SÜRECİ Hava Kal. Kor. Yönet 1986 Çevre Bakanlığı 1991 Çevre ve Orman Bak. 2003 AB Çevre Faslının Açılması 2009 Kurum. Yapı. Tam. ve Hava Kal.(+Tol.) 2014 AB Tam Uyum 1980 1990 2000 2020 2010 AB SÜRECİ Sağlık Bak./Çevre Bakanlığı Çevre ve Orman Bakanlığı

16. EMİSYON KONTROLÜ MEVZUATI Sanayiden kaynaklanan hava kirliliğinin önlenmesi için; yürürlükteki mevzuat SANAYİ KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMENLİĞİ (2004)

17. EMİSYON KAYNAKLARI Petrol Tanker EMİSYON KAYNAKLARI I-BACA KAYNAKLI II-BACA DIŞI KAYNAKLI

18. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ EMİSYON KONTROLÜ • Çevre azni alma • Bacadan tedbir • Yakıt kalitesinde iyileştirme • Depolama, tesis içi/dışı yollar • Ortam hava kalitesi/ölçümü • Kritik/Koruma Bölge İlanı

19. EMİSYON KONTROLÜ • Baca gazı/tozu arıtma sistemi kurulması

20. EMİSYON KONTROLÜ • Baca gazı/tozu arıtma sistemi kurulması • Yakıt Kalitesinin İyileştirilmesi (katı ve sıvı yakıtta) veya doğal gazın kullanılması

21. EMİSYON KONTROLÜ • Ortam hava kalitesin de ölçüm yapılması • Baca gazı on-line izleme sistemi kurulması • Yük düşümüne gidilmesi

22. EMİSYON KONTROLÜ • Kritik/Koruma Bölgesi İlanı • Yeni tesis kurulmaması,

23. UÇUCU ORGANİK BİLEŞİK (VOCs) EMİSYONLARIN KONTROLÜ • Yazı baskı, • Kauçuk dönüştürme, • Yüzey temizleme bitkisel yağ, Hayvansal yağ ekstraksiyonu, • Bitkisel yağ rafinasyon faaliyetleri, • Araç kaporta ve boyama işler, • Bobin sargı tek kaplaması, • Ahşap emprenye işlemleri, ahşap ve plastik kaplamalar Yapışkan kaplamalar, kaplama faaliyeti, Bobin kaplama, Kuru temizleme, Ayakkabı imalatı, Kaplama müstahzarları,vernikler, mürekkepler, yapıştırıcı imalatları, Eczacılık ürünlerinin imalatı,

24. UÇUCU ORGANİK BİLEŞİK (VOCs) EMİSYONLARIN KONTROLÜ 1999/13/EC sayılı “Belirli faaliyet ve işletmelerde organik çözücü kullanılmasından kaynaklanan uçucu organik bileşik emisyonlarının kontrolüne” ilişkin direktifin • * Bu tarihler Endüstriyel Uçucu Organik Bileşik Emisyonlarının Kontrolü” konulu IPA Projesinin sonucunda sektörler ile birlikte belirlenecektir.

25. UÇUCU ORGANİK BİLEŞİK (VOCs) EMİSYONLARIN KONTROLÜ 2004/42/EC sayılı “Belirli boya, vernik otoboya ürünlerinde kullanılan organik çözücülerden kaynaklanan uçucu organik bileşiklerin emisyonlarının kontrolüne” ilişkin direktif • * Bu tarihler Endüstriyel Uçucu Organik Bileşik Emisyonlarının Kontrolü” konulu IPA Projesinin sonucunda sektörler ile birlikte belirlenecektir.

26. EMİSYONLARIN KONTROLÜ • Bazı sıvı yakıtların kükürt miktarının azaltılması ile ilgili Direktifi(1999/32/EC) • Uçucu Organik Bileşik (VOC) Emisyonların Kotrolü ile ilgili Direktif (94/63/EC) (Depolama ve Dolum Tesisleri)

27. UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLERİN KONTROLÜ 94/63/EC Sayılı Petrol Direktifi • Petrolün; depolanması, dolumu, • bir terminalden diğerine nakliyesi • bir terminalden servis istasyonuna • nakliyesi sırasında kullanılan • İşlem, Tesis, Karayolu, denizyolu ve • demiryolu tankerlerinden, açığa çıkan UOB (VOC) emisyonunu azaltarak hava kirliliği ile mücadele etmeyi amaçlamaktadır. Uyumlaştırma Tarihi: 31.12.2012 Uygulama Tarihi:31.12.2015 • LPG bu direktifin kapsamında yer almamaktadır. • Direktif ; • servis istasyonundan araçlara yakıt doldurulması işlemini kapsamamaktadır.

28. Öncelikle Çalışılması Gereken Konular; UÇUCU ORGANİK BİLEŞİK (VOCs) EMİSYONLARIN KONTROLÜ • Emisyonları en az düzeye indirecek uygulamalar ve teknikler konusundaki gelişmelerin takip edilmesi, • Kullanılan boyaların çözücü oranlarının azaltılması veya mümkün olduğunda organik çözücü içermeyen boyalara geçiş, • Kullanılan uçucu organik bileşiklerin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkilerini, mevzuat hükümlerine uygun olarak en aza indirecek çalışmaların yapılması, • Çevre Mevzuatı gereği gerekli izinlerin alınması.

29. UÇUCU ORGANİK BİLEŞİK (VOCs) EMİSYONLARIN KONTROLÜ • “Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi” çerçevesinde Boya Sektörü için“Sektörel Etki Analizi” • yapılması. “Endüstriyel Uçucu Organik Bileşik Emisyonlarının Kontrolü” konulu IPA Projesi ile uçucu organik bileşik emisyonlarına neden olan tesislerin AB çevre mevzuatına uyum konusunda kapasite artırması ve yol haritası hazırlanması hedeflenmektedir.

30. KÖMÜR DEPOLAMA, ELEME VE TORBALAMA TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN EMİSYONLARIN KONTROLÜ • Çevre iznini almaları, • Kömürlerin kapalı mekânda depolanmasına yönelik mevcut en iyi tekniklerin uygulanması, • İşletme etrafında toz tutucu rüzgâr perdesi veya duvar yapılmasının sağlanması, Kömürlerin/hammaddelerin/malzemelerin perde veya duvar yüksekliğini geçmeyecek şekilde depolanması, • Basınçlı pülverize su veya kimyasal toz bastırma sistemlerinin kurulması ve bu sistemlerin etkin olarak çalıştırılmasının sağlanması,

31. KÖMÜR DEPOLAMA, ELEME VE TORBALAMA TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN EMİSYONLARIN KONTROLÜ • Tesis içi ve dışı yolların beton, asfalt veya tozumayı önleyici malzemelerle kaplanması • İşletme etrafında ağaçlandırma yapılması, • Toz emisyonlarının önlenmesi ve azaltılmasına ilişkin olarak yapılacak iş, işlem ve yatırımlar hakkında iş termin planlarının (ayrıntılı iş / zaman diyagramları) altı ay içerisinde Valilik İl Çevre ve Orman Müdürlüklerine sunulması ve Valiliklerce takibinin yapılması

32. KOKUYA SEBEP OLAN EMİSYONLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (2010) • Yönetmelikte belirtilen teknik şartlara uymak • Şikayet olması halinde kokulu emisyonlarını ve dış ortamdaki koku seviyesinin ölçtürmek • Çevre mevzuatı kapsamında izinlerini almak Koku Oluşturan İşletmelerin Yükümlülükleri Deri, Hayvancılık, Tekstil, Kimya, Boya-vernik OSBler, Arıtma sisstemleri

33. KOKUYA SEBEP OLAN EMİSYONLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (2010) Şikayetlerin Değerlendirilmesi

34. KOKUYA SEBEP OLAN EMİSYONLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ (2010) C: Koku Önleme ve Kontrol Yöntemleri Kılavuzu İşletme Türüne Göre • Gıda Sanayi • Hayvan Çiftlikleri • Mezbaha ve Hayvansal Yan Ürünler • Balık unu ve Yağı • Atıksu Arıtma Tesisler • Tabakhaneler • Demir Çelik Tesisleri Önlem Yapısına Göre • Kaynakta önleme • Arıtma • Seyreltme • Etkinliğini azaltma/maskeleme

35. ENDÜSTRİYEL EMİSYON KONTROLÜ Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EU); Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü (IPPC) 2008/1/EC Büyük Yakma Tesisleri (LCP) 2001/80/EC Belirli faaliyet ve işletmelerde organik çözücü kullanılmasından kaynaklanan uçucu organik bileşik emisyonlarının kontrolü (1999/13/EC) TiO2 atıkları hakkındaki 78/176/EEC, 82/883/EEC, 92/112/EEC Atık Yakma Tesisleri 2000/76/EC Direktiflerini bünyesinde toplamıştır. Direktifin Ek-7 sinde Organik çözücüler bölümü yer almaktadır.

36. EMİSYON KONTROLÜ MEVZUATI Ulusal Emisyon Tavanları Direktifi(2001/81/EC) • Direktif, asidifikasyon, ötrofikasyon ve yer seviyesi ozon kirliliği ile mücadelede insan ve çevre sağlığı için uzun dönemli stratejilerin belirlenmesi ile dönemlik (2010 ve 2020 yılı) çevresel hedeflerin hayata geçirilmesini amaçlamaktadır. • Her üye ülke; SO2, NOX, VOC(uçucu organik bileşikler), NH3 emisyonları izlemek ve emisyonlarının aşamalı olarak azaltmak, • Ulusal tavan emisyon değerlerini belirlemek ve bu alanda önlemlerini almakla yükümlüdür.

37. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ • STRATEJİ • YÖNETMELİK • EYLEM PLANI • PROGRAM • KURUMSAL • YAPILANMA • 209 İSTASYON

38. HAVA KALİTESİ MEVZUATI HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ • (2008) • 96/62/EC sayılı Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi • Kardeş Direktifler: • 1999/30/EC: SO2, NO2, NOx, PM ve Pb • 2000/69/EC: Benzenve CO • 2002/03/EC: Ozon • 2004/107/EC: Arsenik, Kadmiyum, Cıva, Nikelve • Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAHlar)

39. HAVA KALİTESİ MEVZUATI HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ • HKDY Yönetmeliği çok daha iddialı, sıkı ve bağlayıcı hava kalitesi hedefleri ortaya koymuştur. • HKDY Yönetmeliği ile ülkemizde hava kalitesinin iyileştirilmesi için ülkemiz hava kalitesi sınır değerlerinden çok daha düşük olan AB hava kalitesi limit değerlerine ulaşmak hedeflenmektedir. • HKDY Yönetmeliğine göre dış ortam hava kalitesinin değerlendirilmesi ortak metot ve belirlenmiş kriterler esas alınarak gerçekleştirilecek ve sonuçları kamuoyu ile paylaşılacaktır. • HKDY Yönetmeliği, hava kalitesini iyileştirmek için temiz hava ve eylem planları gibi gerekli araçları sağlamaktadır. • Yönetmelik ayrıca, kirliliğin kontrolü ve hava kalitesi alanlarında izleme, yaptırım ve kurumsal güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

40. HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ 01.01.2014 tarihine kadar; • Tüm Türkiye’de, • hava kalitesi ön değerlendirme çalışmalarının tamamlanması, • “bölge” ve “alt bölge”lerin belirlenmesi, • temsili noktalarda ölçüm istasyonlarınınkurulması, • bölgesel ağ merkezlerinin oluşturulması, • laboratuvar altyapısının oluşturulması, • güvenli ve kaliteli verilerin sürekliliğini sağlayarak raporlanacak düzeyde temininin sağlanması, • yönetmelikteki kirletici emisyonlara ilişkin emisyon envanterinin elde edilmesi, • planların hazırlanması ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.

41. HAVA KALİTESİ STANDARLARI

42. HAVA KALİTESİ STANDARLARI

43. HAVA KALİTESİ GEÇİŞ SÜRECİ

44. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ

45. HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Herkes Soluduğu Havayı Bilecektir.

46. HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM AĞI SİSTEMİ • 81 İlde 116 istasyon ile hava kalitesini izliyoruz. • 2011 yılında Marmara Temiz Hava Merkezi ile birlikte 39 adet yeniistasyon kurulacaktır. İstasyon Sayısı 2014 yılında hava kalitesi Avrupa Birliği standartlarında toplam 209 istasyon ile izlenecektir.

47. HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM AĞI SİSTEMİ Veri Akış Şeması www.cevreorman.gov.tr http://www.havaizleme.gov.tr/Default.htm

48. HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM AĞI SİSTEMİ • Tüm istasyonlarda; • Partikül Madde ,Kükürt dioksit • Meteorolojik parametreler (Rüzgar yönü ve hızı, sıcaklık, nem ve basınç) Ölçümleri yapılmaktadır.

49. ULUSLAR ARASI SÖZLEŞME VE PROTOKOLLER • İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi • Kyoto Protokolü • Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi • Montrol Protokolü • Uzun Menzilli Hava Kirliliği Kontrolü Sözlşemesi ve Protokolleri

50. SERA GAZI EMİSYONU