BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW PRAWA FIZYKI I MATEMATYKI ZASTOSOWANE W BUDOWNICTWIE

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW • ARCHITEKTURA STAROŻYTNOŚCI

EGIPT • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Materiały budowlane jakie stosowano to: ił nilowy, glina, kamień, drewno; • Początkowo budynkami mieszkalnymi były lepianki z iłu w kształcie kopulastym, potem to prymitywne chaty w kształcie czworościennym - lepione lub murowane; • Mury stawiano tęgie, grube u dołu i zwężające się ku górze; • Bardzo małe okna i drzwi; • W świątyniach stosowano bardzo wąskie pomieszczenia

EGIPT • KOLUMNY Kolumna egipska nie pojawia się od razu w gotowym kształcie, początkowo podporą stropu jest czworograniasty filar. Z czasem, przez ścięcie krawędzi, filar otrzymuje przekrój ośmioboczny. Dalsze ścinanie krawędzi daje kolejno przekrój szesnastoboczny, wreszcie przechodzi w koło. Kolumny są tęższe u dołu i oparte na płaskim krążku zwanym bazą. Górna część kolumny uformowana jest w głowicę (kapitel), która utrzymuje formę zdobniczą, wykonaną po kamieniarsku i malowaną. Przykłady kolumn egipskich

EGIPT • GROBOWCE Grobowce w starożytnym Egipcie spełniały wielką rolę. Początkowo są to podziemne komory o małych rozmiarach, wyłożone cegłą lub drewnem, zabezpieczone drewnianym stropem. Później pojawia się nadbudowa w postaci prymitywnej chatki, następnie nadziemny blok o pochyłych ścianach i płaskim dachu. Arabowie nazwali grobowce „mastabami”. Grobowce, z biegiem czasu przekształciły się w formę o kilku pomieszczeniach. Powstały również rodzinne zespoły mastab.

EGIPT • PIRAMIDY Piramida była grobowcem faraona. Ma kształt ostrosłupa prostego na kwadratowej podstawie i ścianach nachylonych do podstawy pod kątem 500. Mumię wkładano w środkową komorę. Najstarsze piramidy to: Piramida w Sakkarze. Piramida w Dashur. Zbudowano ją na prostokącie Nazwano ją złamaną, ponieważ z małych bloków kamiennych, mniej więcej w połowie wysokości nadając jej kształt jej ściany są załamane i biegną ku zmniejszających się stopni. wierzchołkowi z mniejszym nachyleniem.

EGIPT • PIRAMIDY Trzy ważne piramidy wznoszą się koło wsi Giza, w pobliżu Kairu. Jest to; • Piramida faraona Chufu (Cheopsa) • Piramida faraona Chafra • Piramida faraona Mykerinosa

EGIPT • ŚWIĄTYNIE Potem tworzone świątynie skalne. Do ważniejszych świątyń wiodły aleje sfinksów, tzn. leżących lwów o ludzkich lub baranich głowach Plac przed świątynią akcentował obelisk (jednorodny, kamienny, graniasty filar zwężający się ku górze, zakończony tępą piramidką)

MEZOPOTAMIA • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Mury wznoszono z cegły suszonej, okładając ją w ważniejszych budowlach cegłą paloną; • Mury są tęgie, często wzmocnione pionowymi pasami pogrubiającymi; • Spoiwem w murach jest glina lub asfalt naturalny, potem także gips; • Domy prywatne zazwyczaj były parterowe, budowane z cegły surowej, zadowalając się tynkowaniem wnętrz;

MEZOPOTAMIA • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Rzeźba dekoracyjna reprezentowana jest przeważnie figurami uskrzydlonych geniuszów lub byków z ludzką twarzą, wykazujących przesadną anatomię.

PERSJA • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Budowle są skromne w formie i konstrukcji; • Mury wykonywano z palonej lub suszonej cegły, barwionej i formowanej po rzeźbiarsku; • Z kolorowych cegieł układano jako okładziny całe ściany:

GRECJA • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Styl grecki rozpada się na trzy kierunki, różniące się między sobą w proporcjach i szczegółach. Później nazwano je porządkami. Istnieją porządki : dorycki, joński i koryncki; • Jako materiał budowlany stosowano drewno, cegły i kamień ciosowy. Metale stosowano tylko z konieczności, np. z gwoździami, hakami. Mury często powlekano bardzo cienką warstwą gipsu, którą wygładzano i kolorowano;

GRECJA • PORZĄDEK DORYCKI • Kolumna składa się z dwóch części: trzonu i głowicy. Trzon zwęża się ku górze. Górna średnica trzonu mierzy ok,. 4/5 średnicy dolnej. Żłobkowany jest pionowo. Żłobki, w liczbie od 16 do 24 stykają się ze sobą, dając ostre krawędzie.

GRECJA • PORZĄDEK DORYCKI • Budowle reprezentacyjne polichromowano kolorami czystymi, nasyconymi(białymi, błękitnymi, czerwonymi) • Najstarszą świątynią dorycką jest świątynia Hery w Olimpii

GRECJA • PORZĄDEK JOŃSKI • Budowle jońskie różnią się od doryckich tym, że wyglądają na lżejsze, smuklejsze. Słupy są wyższe w relacji do grubości. • Najwspanialszym dziełem porządku jońskiego to świątynia Artemidy w Efezie.

GRECJA • PORZĄDEK KORYNCKI • Nieznacznie różni się od jońskiego. Jedyną z różnic jest głowica, której głównym motywem jest liść akantu. • Słup koryncki jest smuklejszy od jońskiego. • Dużą budowlą koryncką jest świątynia Zeusa Olimpijskiego w Atenach.

RZYM • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Architektura rzymska dzieli się na porządki: joński i koryncki, będące bogaciej wyposażone w płaskorzeźby niż greckie. • Wprowadzono kopuły półkoliste; - Kolumna jest smuklejsza od greckiej i gęściej żłobkowana. Pod widnieje szyjka. Architraw i fryz są podobnie wykształcone jak w porządku greckim, ale architraw jest znacznie węższy od fryzu.

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW • ARCHITEKTURA WCZESNYCH WIEKÓW ŚREDNICH

OKRES ROMAŃSKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Podstawowym materiałem budowlanym jest kamień, zazwyczaj obrobiony w kostkę. Grube ściany wypełniają kamienie łożyskowe lub łupane, obficie zalane zaprawą wapienną; • Otwory w murach (drzwi i okna) są bardzo małe; • Dla okresu romańskiego charakterystyczne były następujące typy kolumn

OKRES ROMAŃSKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Dla wczesnego stylu typowa jest głowica kostkowa, powierzchnia obrotowa, zbliżona do półkuli, ścięta z czterech stron pionowymi płaszczyznami. Jest to więc kwadrat ozdobiony niezbyt skomplikowanym gzymsem; • Dużą rolę odgrywają filary o profilu kwadratowym. Jego baza i głowica są mało skomplikowane. Filar przyjmuje łęki i żebra, wtedy też jego przekrój poziomy znacznie się wzbogaca.

OKRES ROMAŃSKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Rzeźba romańska odznacza się wielką świeżością, np. ornament roślinny bywa traktowany z wielkim uproszczeniem, że nie można odgadnąć jaka roślina była dla rzeźbiarza pierwowzorem; • W malarstwie dominują tematy religijne, wykorzystując duże przestrzenie ścian; • Pojawienie się witrażu, kolorowych szkieł ułożonych w ornament dywanowy, łączonych paskami ołowiu;

OKRES ROMAŃSKI • POLSKA Między IX a X wiekiem Polska musiała mieć budowle mieszkalne, obronne i sakralne. Budowle te pierwotnie wznoszono z drewna. Dopiero ok. 1180r pojawiła się cegła, którą układa się w murze tzw. wiązaniem wendyjskim. System ten pod koniec XIII w ustępuje tzw. wiązaniu polskiemu

OKRES ROMAŃSKI • POLSKA Najprawdopodobniej najstarszą budowlą romańską w Polsce jest Rotunda N P Marii na Wawelu Drugą budowlą zasługującą na uwagę jest Rotunda św. Gotarda w Strzelinie A także Rotunda w Grzegorzewicach, kaplica zamkowa w Cieszynie, Rotunda w Stroni Śląskiej.

OKRES ROMAŃSKI • POLSKA Romańskich kościołów prostokątnych jest mniej więcej tyle samo co rotund. Ich przedstawicielami w Polsce jest kościół NMPanny w Górce pod Ślężą. A także kościół w Pożaryszczu, w Pełnicy i w Udaninie. Są to kościoły bezwieżowe, z kamienia łamanego. Dobrze znaną nam budowlą romańską jest katedra św. Wojciecha w Gnieźnie.

OKRES ROMAŃSKI • POLSKA KATEDRA ŚW. WOJCIECHA W GNIEŹNIE

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW • ARCHITEKTURA PÓŹNYCH WIEKÓW ŚREDNICH

OKRES GOTYCKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Jest to następstwo stylu romańskiego; • Sklepienie gotyckie operuje łukami ostrymi. Każdy z nich jest łukiem złożonym z dwóch odcinków kół, prawie zawsze symetrycznie rozmieszczonych. Zależnie od położenia środków tych kół otrzymujemy łuki mniej lub bardziej zaostrzone. Oprócz tych łuków występują łuki bardziej skomplikowane, taki jak np. • łuk Tudorów w Anglii

OKRES GOTYCKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Ośli grzbiet, zwany też przeginką • Łuk kotarowy, zamykający otwory okienne lub drzwiowe. • Uzyskanie sklepienia Krzyżowo-gwiazdowego i siatkowego

OKRES GOTYCKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE Doprowadziło to do powstania dość zawiłych, a nawet dziwacznych układów. Osobną pozycję stanowi ceglane sklepienie celkowe lub kryształowe

OKRES GOTYCKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE - Otwory ścienne w budynkach (drzwi i okna) są większe niż w okresie romańskim; • Rozwój witrażu; • Bardzo strome dachy; - Wzbogacenie wystroju wnętrz: bardziej skomplikowane profile filarów, dołączenie do nich dodatkowych kolumienek, listewek, itp..

OKRES GOTYCKI • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Gładki mur ceglany, którego nie tynkowano, wykonywano umiejętnie na przemian z cegły czerwonej i czarnej, spiekanej do połysku, uzyskując efekty dywanowe

OKRES GOTYCKI • POLSKA - Pionierskimi dziełami stylu gotyckiego są • kościół Dominikanów pod wezwaniem Św. Jakuba w Sandomierzu (1227)

OKRES GOTYCKI • POLSKA • Kościół Franciszkański w Gnieźnie

OKRES GOTYCKI • POLSKA • Franciszkański kościół Św. Jakuba we Wrocławiu

OKRES GOTYCKI • POLSKA • Wawel w Krakowie

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW • ARCHITEKTURA RENESANSU

RENESANS • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Zwrot ku humanizmowi (inaczej mówiąc ku sprawom ludzkim); • Polska dzieli się na trzy okresy: • (1500-1550) - Okres włoski, działają tu przede wszystkim wyraźne wpływy włoskie • (1550-1600) – upowszechnienie stylu, przenikanie do szerokich sfer szlachty i mieszczaństwa, dostosowywanie nowej sztuki do lokalnego tła i obyczajowości • (1600-1650) – charakteryzuje się przerostem potęgi magnatów, upadkiem stanu mieszczańskiego i wzrostem nietolerancji religijnej

RENESANS • WŁOCHY – PODWALINY STYLU • Powstaje duża liczba pałaców, budynków użyteczności publicznej, rezydencji podmiejskich; • Utworzenie nowoczesnego wnętrza znacznych rozmiarów, wyposażonego w duże okna, nie dzielonego kolumnami, ani filarami; • Budynki tracą charakter obronny; • Architektura religijna ulega przeobrażeniu: wnętrza stają się mniej strzeliste; spore okna prostokątne lub koliste pozbawione witraży; • Dużemu rozpowszechnieniu ulegają sklepienia: Kolebkowe nieckowe zwierciadlane

RENESANS • WŁOCHY – PODWALINY STYLU • Do rozkwitu dochodzi zaniedbana przez wieki średnie kopuła , czasza kuli osadzona wprost na murze cylindrycznym, lub na kwadracie, jako tzw. sklepienie a-kopuła na trompach b- sklepienie żaglaste c- kopuła na żaglach d kopuła na bębnie

RENESANS • WŁOCHY – PODWALINY STYLU • Głowni budowniczy tego okresu we Włoszech to Filippo Brunellesco, Leone Battista Alberti, Miechelozza di Bartolommeo, Bernard Rosselini, Antonio Filarete, i inni. Filippo Brunellesco Antonio Filarete

RENESANS • POLSKA • Szereg renesansowych budowli w Polsce rozpoczyna zachodnie skrzydło zamku na Wawelu w Krakowie;

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW • ARCHITEKTURA BAROKU

BAROK • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Epokę te datuje się na koniec XVI lub początek XVII wieku; • Oznacza nieregularność i fantazyjność formy; • Nie pojawia się żadna nowatorska konstrukcja, wszystko oparte jest na elementach klasycznych- renesansowych; • Wprowadza się kolumny skręcone;

BAROK • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE - Podział ścian akcentują zwielokrotnione pilastry; - Obramienia drzwi i okien bywają silnie podkreślone; • Belkowanie w baroku przedstawia się bogato, a później giętko

BAROK • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • Pojawia się elipsa : sklepienie elipsoidalne, nadproża okien, drzwi i bram bywają półeliptyczne; • W baroku dużą rolę odgrywa wystrój rzeźbiarski: fantazyjne obramienia, wspaniale prowadzone linie, piękne kształty obramowań drzwi i okien, figury w dramatycznych pozach z rozwianymi sukniami, itp. • W baroku wprowadzono tzw. stiuk (odlew gipsowy, często z dodatkiem drobno mielonego marmuru, po stwardnieniu polerowany do połysku) • Panuje też fantazyjność w projektowaniu parków i ogrodów. Zaczyna się wytyczać ich geometryczne układy.

BAROK • POLSKA – CHARAKTERYSTYCZNE BUDOWLE BAROKU • Pałac Krasińskich w Warszawie

BAROK • POLSKA – CHARAKTERYSTYCZNE BUDOWLE BAROKU • Pałac w Nieborowie

BAROK • POLSKA – CHARAKTERYSTYCZNE BUDOWLE BAROKU • Kościół Św. Anny w Krakowie

BAROK • POLSKA – CHARAKTERYSTYCZNE BUDOWLE BAROKU • Kościół Św. Krzyża w Warszawie

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW • ARCHITEKTURA LAT 1750-1890

BUDOWNICTWO NA PRZESTRZENI WIEKÓW