690 likes | 1.92k Views
Mastitis. Meme dokusunun iltihabidirBlmleri 1. siddetli klinik mastitis(Perakut mastitis)2. hafif klinik mastitis3. Kronik (sregen) mastitis4. subklinik mastitis . Perakut mastitis (toksik mastitis). Memelerde Sisme , sicaklik artisi, sertlik, hassasiyet artisiSt Sulu, kanli, pihtili sek
E N D
1. SÜT SIGIRI HASTALIKLARI Prof Dr. Aslan KALINBACAK
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Iç Hastaliklari Anabilim Dali Baskani
2. Mastitis Meme dokusunun iltihabidir
Bölümleri
1. siddetli klinik mastitis(Perakut mastitis)
2. hafif klinik mastitis
3. Kronik (süregen) mastitis
4. subklinik mastitis
3. Perakut mastitis (toksik mastitis) Memelerde
Sisme , sicaklik artisi, sertlik, hassasiyet artisi
Süt
Sulu, kanli, pihtili sekildedir.
Sadece memede degil vücudun tamaminda
Beden isisi ve nabiz artar, depresyon, halsizlik, istahsizlik
4. Hafif klinik mastitis Sütte hafif azalma
Sütün kivaminda ve renginde degisme olur
Memelerde hafif
Siskinlik, kizariklik, hassasiyet olur
Vücudun tamamini etkilemez
5. Kronik mastitis Genellikle herhangi belirti göstermeyebilir
Zaman zaman alevlenmeler göstererek belirti olusturabilir
6. Subklinik mastitis Meme dokusunu ve sütün yapisini etkilemekle birlikte
Gözle muayene ile belirlenemez
Sütün incelenmesi ile ortaya konabilir
( hücre sayimi, etken izolasyonu)
Diger formlardan 40 kat fazla görülür
Fark edilmedigi için yayilir ve ekonomik kayiplara neden olur.
7. Nedenleri Mikroorganizmalar ve salgiladiklari toksinlerdir
( streptokoklar, enterokoklar, stafilokoklar, E.coli, enterobakter, klepsiella vb.)
Bu etkenler
Meme derisi, meme basi deligi,
Altliklarda, hayvanin derisi üzerinde bulunur
Sagim esnasinda içeri girerler.
8. Mikroorganizmalar ürerler bazilari toksin salgilarlar
Vücut savunma için
Lökositleri süte verir
Albumin, bikarbonat, tuz, geçer
pH degisir, süt yapimi azalir.
9. Mastitisin ortaya çikisi Mikroorganizmalar yaninda
1. çevresel faktörler
Ahirin genel hijyeni, altlik durumu, idrar olugu derinligi vb. sagim sekli,
2. hayvanlarin bireysel durumu
Büyük, sarkik meme, meme basinin büyüklügü, yapisi vb.
Yas ilerledikçe hastalik orani artar
10. Tedavi Süt bosaltilir
Uygun antibiyotiklerin yeterli sürelerde parenteral veya meme içine uygulanmasi ile yapilabilir.
11. Koruma Sagim sirasinda temizlik kurallarina uymak
Sagimdan sonra meme baslarinin islak ve bulasik kalmasinin önlenmesi( teat dipping)
Sagim makinelerinin bakim ve temizligi
Ahirin genel hijyene uygun hale getirilmesi
Sik sik subklinik mastitise karsi CMT ile kontrol,
12. TIRNAK HASTALIKLARI Sigirlarin düzenli araliklarla( 4-6 aylik periyotlarla) tirnak bakimlari alinmalidir
Ahirdan meraya çikista
Meradan ahira geçiste
Ayrica dogumdan 6-8 hafta önce
Ahir tabaninda sürekli diski idrar ile bulasik kalmak tirnagi yumusatir. Yapisini bozar.
13. Tirnaklarda enfeksiyon olusmadan korunmasi önemlidir.
Olustuktan sonra uzun süren zahmetli bir tedavi gerekecektir
Ekonomik olarak kayiplara neden olacaktir.
Ahir zemininin düzgünlügü ve hayvanlarin baglanma durumlari
14. Dengesiz besleme,
(yüksek karbonhidrat içerik nedeniyle kronik rumen asidozu, yüksek protein amonyak artisi nedeniyle tirnagi etkiler )
Kan damarlarindan zengin oldugundan metabolik olaylardan çok etkilenirler.
Ayak banyolari koruma açisindan önemlidir. Önce tazyikli su sonrasinda antiseptikli
(% 5-10 Bakir sülfat vb)
21. Yabanci Cisimler Sigirlarin yemleri ile birlikte çesitli yaralayici yabanci cisimleri yemeleri sonucu retikulum ve çevresindeki organlarda travmatik yangilarin sekillenmesi.
Genellikle 5-6 yasin üzerindeki ergin sigirlarda gözlenir.
Diger gevis getirenlerde bu hastaliga rastlanmaz
22. Hazirlayici nedenler : Obur yaratilista olmalari
Aldiklari gidalari büyük lokmalar halinde çignemeden yutmalari
Yemek borularinin büyük ve bol salya kapasitesi sayesinde büyük lokmalari kolayca yutabilmeleri
Dil duyarliligi ve tat alma duyularinin az gelismis olmasi
Gebelik, laktasyon gibi durumlarda enerji ve mineral ihtiyaçlarinin artmasi
23. Yapici nedenler : Çivi, tel, igne vb delici, batici metalik yabanci maddeler
Hayvanlarin çöplerde, insaat alanlarinda, tel çitlerin yakinlarinda ve mahalle aralarinda otlatilmalari, kaba yemlerin balyalanmasinda kullanilan tellerin sorumsuzca ortaliga atilmasi,
Köylerde ahirlarda dikis ignesi, enjektör igneleri veya çuvaldizi denen kalin ignelerin ulasilabilecek yerlerde birakilmalari ve ahirda yapilan tamiratlar sonrasi çivilerin iyi temizlenmemesi önemlidir
24. Hastaligin olusumu Yabanci cisimler agirliklari nedeniyle ya direk retikuluma düser ya da önce rumene daha sonra retikuluma gelir. Kese seklindeki organin tabanina oturur ve ileri, geri hareket etmez.
Retikulum konsantrasyonlari ve intraabdominal basinci arttiran ( gebelik, dogum kontraksiyonlari, Rumen siskinligi,yokus asagi inis, ekstrem hareketler vb) ile mukozaya batar
27. Hastalik belirtileri Yaranin derinligi devresi ve boyutuna bagli olarak oldukça farklilik gösterir
Istahsizlik,
süt veriminde azalma,
yatip kalkmanin zor ve agrili olmasi,
hayvanin ayakta durmayi tercih etmesi,
dis gicirdatma,
kisa mesafede döndürülmeye ve yokus asagi yürütmeye direnme,
28. karin kaslarinin gerginliginin artmasi,
belini kambur tutar,
sol bacak vücuttan uzak tutulur,
ankoneal kaslarda titreme olur,
kaslar arasina parmakla bastirildiginda agri olusur
29. Baslangiçta ates, solunum sayisi ve nabiz artis olabilir ancak daha sonrasinda normale döner,
Rumen hareketleri durmustur, rumen gergin ve hafif timpani vardir, Ruminasyon durmustur.
Olay kroniklesince zaman zaman tekrarlayan istahsizlik ve siskinlik gelisir.
Agri deneylerine yanit azalir.
Tetrarlayan akut ataklar olusabilir.
Büyük kitlelere ulasabilen irin toplanmalari olusabilir.
Iltihap tüm karina yayilirsa sistemik belirtiler
( ates nabiz, vb ) olusur.
30. Tani : RPT nin tanimlayici semptomu yoktur.
Hastanin hikayesinde (Ani yem alimi ve su içmenin azalmasi, karnin sismesi, gevis getirmenin olmamasi süt verimi azalmasi)
Klinik bulgular
Agri deneyleri ( spesifik degildir, plöra, abomasum, omasum, akciger, karaciger, uterus, barsak, kemik hastaliklarinda bulunabilir)
31. Akut dönemde ve genel durumu iyi olanlar operasyona gönderilir
Operasyon uygulanabilmesi için ( akut dönemde olmasi, vücut isisi, nabiz ve solunum sayisi çok artmis olmamali, istahsizsa hemen yapilabilir, yoksa 24 saat bekletilir.)
Kroniklesme, genel durum bozuklugu, kaseksi, hayvanin 10 yasin üzerinde olmasi durumlarinda operasyon endike olmaz. Ekonomik olarak hayvanin eski durumunu alip alamayacagi degerlendirilir
32. Genel durumu iyi olmayanlar ve dogumuna 4-5 haftadan az kalanlar 5-6 gün antibiyotik ve vitamin uygulamasi, ön ayaklarin yükseltilmesi, sik ve az az besleme
Hastalik gelisenlerde miknatis yutturma denenebilir.
33. Koruma : Yemlerin miknatisla kontrolü
Düzenli, dengeli besleme
Hayvanlarin çöplere yaklasmasinin önlenmesi
Miknatis yutturma
34. ISKEMBEDE BATMAMIS YABANCI CISIMLER Naylon poset, çuval, bez parçasi, torba, ip, odun parçasi, konglobatlar, küt madeni cisimler
Bu maddeler sindirilemediklerinden ön midelerde kalirlar veya birikirler.
Hafif olan cisimler geçis bölgelerini tikarlar
35. RPT ile karistirilir, hatta 3-4 kez RPT veya indigesyonla ilgili müdahale de bulunulan ve sonuç alinamayan hayvanlarda akla gelir.
Naylon poset veya çuval olaylarinda istah zaman zaman artar hayvan çok yer ve arkasindan timpani sekillenir.
Rumenotomi ile yabanci cisimler uzaklastirilabilirse hayvan iyilesir.
Kardianin tikanmalarinda sonda uygulanmasi geçici çözüm saglar
36. MIDENIN YERDEGISTIRMESI Normalde karin boslugunun tabaninda bulunan abomasumun gaz ve siviyla dolarak, genislemis bir sekilde (dilatasyon) sola-yukari veya saga-yukari dogru yer degistirmesi
solda rumen ile sol karin duvari arasinda,
sagda bagirsaklar ile sag karin duvari arasinda yer almasidir.
37. Özellikle yüksek verimli süt ineklerinde doguma yakin ve dogumu izleyen dönemlerde görülen bir hastaliktir. Bu dönemde görülen metabolik hastaliklarla iliskilidir.
Ketozis
yagli karaciger sendromu
retentio secundinarum,
hipokalsemik dogum felci,
metritis,
mastitis,
kronik tirnak hastaliklari,
RPT, ruminitis, abomasitis,
38. 1. Abomasumun hipotonisi veya atonisi
konsantre yemden zengin, kaba yemden fakir beslemelerde açiga çikan fazla uçucu yag asitleri abomasum hareketlerinin azalmasina ve tonusun kaybolmasina neden olmaktadir.
üretilen gaz miktari önemlidir
Kaba yemin yetersiz alimi gidanin rumende kisa süre kalmasina ( gida ile birlikte gaz da geçer) ve UYA zengin olarak abomasuma geçmesine neden olmaktadir.
39. Ayrica mekanik olarak ileri gebelerde büyümüs olan uterus, rumenin altina dogru girerek rumeni yukari kaldirmakta ve abomasum üzerindeki baskiyi hafifleterek abomasumu normal pozisyonundan kaydirabilir dogumdan sonra ise uterus küçülüp kendi yerine çekildiginde bu sefer rumen eski normal yerine inerek abomasumu bulundugu yerde sikistirir ve yerini degistirmesine yolaçabilir.
40. Semptomlar
Hastaliga genellikle dogumuna az kalmis veya yeni dogum yapmis hayvanlarda çok rastlanir.
Anemnezde çogu kez, hayvaninin dogumdan beri istahsiz oldugu ögrenilir
Süt verimi düser,
hayvan zayiflar.
Karin duvari hafif gergin olabilir.
Karinda olusan asimetriyi saptamak zordur.
Nabiz, solunum ve beden isilari normal sinirlarda bulunur. Siddetli torsiyonlarda degisebilir
41. Torsiyonlar saga deplasmanlarda daha fazla sözkonusudur
Torsiyonda genel durum hizla bozulur, inleme, dis gicirdatma, sanci, konjuktivalar kirli sari, akut gelisir 1-3 günde ölüme neden olabilir,
sindirim sisteminde Rumen hareketleri ve ruminasyon azalmistir.
42. Metalik çinlama sesi oskültasyon ve perküsyonun birlikte yapilmasiyla da duyulabilir Perküsyon çekici veya parmak yardimiyla fiske tarzinda ard arda hafif darbeler indirilir. Bu darbeler esnasinda ping sesleri (çinlama, tinlama) duyulur.
Diski koyu renkte, yagli, yapiskan, çamur kivaminda ve kan ihtiva edebilir (deplasman uzun süredir olmussa);
43. Genellikle subakut veya kronik seyirli olan hastalik tedavi edilmediginde, hayvanda ilerleyici bir zayiflama olusur ve genel durum bozuklugu sonucu birkaç haftada mecburen kesilir veya ölür.
44. Tedavi Operasyon uygulanir
Operasyon öncesinde gerekli ise sivi- elektrolit destegi yapilir,
Operasyon sonrasi, kaliteli kaba yemden zengin yem ve taze Rumen sivisi verilebilir, polivitamin, Ca, P preperatlari verilir.
45. RUMEN ASIDOZU Kolay sindirilebilir karbonhidratlarin fazla miktarlarda alinmasi sonucu rumen pH sinin normalin altina inmesi durumudur.
46. Semptomlar :
Semptomlar riskli yemin verilmesinden sonraki 8-12 saatlerde görülür
Istahsizlik, durgunluk
Rumen hareketlerinin durmasi
Dehidrasyon
Zayif ve hizli nabiz
Kas titremeleri, ayaga kalkamama, ve koma
47. Hastaligin seyri Hafif olaylar 2-3 gün içinde iyilesir
Siddetli olaylardan
Sagaltilmayanlarin % 90
Sagaltilanlarin % 30-40 i ölebilir.
48. Hayvan ayaga kalkamadigi, iskelet kaslarindaki tonusun azaldigi durumlarda olumsuzdur.
Ilk tedaviden sonraki 12. saatte düzelme göstermeyen vakalarin kesilmesi önerilir.
Koma halindekiler hemen kesilmelidir.
Orta ve siddetli asidozlu besi sigirlarinin ilaçla sagaltimi ekonomik degildir. Vakit geçirilmeden mecburi kesime gönderilmelidir.
Hafif ve orta derecedeki formlarda erken tedavi edilirse seyir iyidir
49. Sagaltim : Yemin tüketilmesini takibeden ilk saatlerde su verilmemeli
Yemin tüketilmesini takibeden 18. Saatten itibaren bol su verilmelidir.
Ilk gün hiçbir yem verilmez daha sonraki günler iyi kaliteli kuru ot verilir.
50. Erken dönemdeki vakalarda rumenotomi endikedir.
Hayvan ayakta
Rumen sert gidalarla dolu ise
Rumen açilip 2-3 kova su ile lavaj yapilir,
5-10 L. Taze Rumen içerigi
1-2 kg kiyilmis kuru ot
100 gr iz element karisimi konulup kapatilir
51. Üzerinden zaman geçmis olgularda içerik sondasi ile rumen içerigi mümkün oldugunca bosaltilmali ve normal çesme suyu( 10-20 L) ile birkaç kez lavaj yapilmalidir
Taze Rumen içerigi verilmelidir
( Bulunamazsa toz ekstresi)
52. Sürgüt ilaçlar ishal sekillenmemis ise verilir.
53. RUMEN SISKINLIGI
Rumende fermentasyon sonucu olusan gazlarin fazla miktarlarda toplanmasidir.
54. Normalde günde 500-600 L
( Metan, CO2 , H2 , H2S ve azot seklinde) gaz olusur.
Olusan bu gaz ruktusla disari atilir
55. Siddetli yeme bagli siskinlik Rumende gazla karisik içerik toplanmasi ile karekterizedir.
Etyoloji :
Kolay fermente olabilen besin maddelerinin asiri miktarlarda alinmasi ile
- Yonca, tirfil, fig gibi baklagiller familyasindan yem bitkileri
- Çiçeklenme dönemi öncesindeki yesil otlar,
- Patates, pancar gibi nisastali kök bitkileri
- Tane veya ögütülmüs hububat, diger konsantre yem maddeleri
56. Körpe ve yesil bitkilerde su miktarinin yüksek olmasi, köpük seklinde gaz olusumuna neden olan saponin, pektin ve hemisellüloz bakimindan zengin olmalari,
Körpe bitkilerin stoplazmalari içinde eriyebilir proteinlerin fazla olmasi, hücre duvarindaki odunlasma tam anlamiyla olusmadigindan bakterilerin çabuk penetre olmasi,
Hücre içindeki kloroplastlar köpürme özelligi göstermesi.
Yesil bitkilerin çiçeklenme devresi öncesi fermente olabilme özelliklerinin fazla olmasi,
57. Yesil bitkilerin kizismis olarak verilmesi
Yemlerin kiragili ve soguk olmasi
Tane ve yumrulu nisastaca zengin besinlerin su çekme özelliklerinin fazla olmasi kaba elyaf bakimindan fakir olmalari
Ruminantlar arasinda sigirlar en fazla duyarlidir.
58. Hayvanlara yemler ALISIK OLMADIKLARI MIKTARLARDA ve BIRDENBIRE yedirilecek olursa primer timpani ortaya çikar.
59. Gaz habbeleri içerikle karisik Pasta hamuru kivaminda rumenin her tarafini doldurur
Bu kitlenin gegirme yolu ile atilmasi mümkün degildir
Karin hacmi artar, Akcigerler üzerine basinç meydana gelir.
60. Belirtiler : Yemin yenmesinden sonraki birkaç saat içinde semptomlar görülür
Sol açlik çukurlugu belirgin oranda kabarir ve davul sesi verir.
Hastalar yemi suyu reddeder, gevis getirme durur.
Huzursuzluk, inleme, korkulu bakislar, sanci belirtileri, hayvan sik sik karnina bakar,
61. Kalp frekansi artar ( 130 a kadar yükselebilir)
Rumen hareketleri baslangiçta artar daha sonra durur
Karin siskinligine paralel olarak solunum güçlügü belirir, hayvan agzini açarak solunum yapar, mukozalar siyanotiktir,
Hastaligin seyri çok hizlidir, Iki saat içerisinde semptomlar ilerler genel durum hizla bozulur,
62. Sonda uygulandiginda az miktarda köpüklü içerik çikar. Uygulama sirasinda sonda kolaylikla uygulanir.
Rumene trokar uygulansa bile az bir miktar köpüklü gaz gelir.
Timpani teshisinin konmasi klinik bulgulara göre kolaydir
Timpaninin siddetine göre 3-4 saat içinde asfeksi sonucu ölüm görülebilir.
63. Sagaltim : Yapilacak ilk islem akcigerler üzerindeki basinci azaltmaktir
Köpük söndürücü ilaçlar
64. 20-30 dakika sonra iskembe tekrar sondalanarak serbest hale gelen gaz disari alinir.
Gem yapilarak hayvanin agzina takilir
Steteskopla özefagus dinlenerek ruktus kontrol edilir.
Sondalama islemi gegirme olusana kadar araliklarla yapilir
65. Sürgüt ilaçlar verilir, hayvan 12 saat aç birakilir
12 saat sonra az az kuru ot verilerek asamali olarak normal gidasina geçilir.
Köpük söndürücü ilaçlar her an el altinda bulundurulur.
Meraya çikarilirken alistirma dönemi geçirilmelidir.
Meraya çikmadan önce bir miktar kuru kaba yem hayvanlara verilebilir.
66. Tikanmaya bagli siskinlikler
Rumende olusan gazin ruktus yolu ile uzaklastirilamamasi sonucu gaz kitlesinin rumenin dorsalinde toplanmasidir.
Nedenler :
Her türlü özefagus tikanmalari
Yumrulu besinler
Tümör, apse, lenf yumrusu patolojileri vs.
67. Semptomlar. Sol açlik çukurlugunda siskinlik
Agizda yogun salya birikimi
Sik yutkunma hareketleri
Hayvanin boynunu ileri dogru uzatmasi
Rumen gaz sondasinin belirli bir yerden sonra ilerlememesi
Özefagus açildiginda veya trokar uygulandiginda karnin balon gibi sönmesi
68. Sagaltim : Sondalama ile özefagus açilmaya çalisilir, Trokar acil durumlarda uygulanabilir,