OCHRONA ŚRODOWISKA

1. OCHRONA ŚRODOWISKA Wykłady - 10 h Ćwiczenia - 10 h Dl AFD

2. Formy zaliczenia: Wykłady – zaliczenie pisemne z oceną Ćwiczenia - zaliczenie z oceną DL – AFD oraz zaliczenie końcowe Kryteria oceny z zaliczenia wykładu i ćwiczeń podano w syllabusie (dysk S)

3. Kurs DL Celem projektu jest przedstawienie wybranych zagadnień z zakresu ochrony środowiska. Zakres tematów pozwala na pełniejsze zrozumienie związków i zależności pomiędzy człowiekiem, a otaczającą go przyrodą oraz zagrożeń środowiska powstałych wskutek działalności człowieka. Kurs Dl dzieli się na następujące moduły (7): • Ochrona środowiska (pojęcia, rodzaje zanieczyszczeń, sposoby ochrony środowiska) • Zanieczyszczenia klimatu • Wpływ zanieczyszczenia środowiska na stan zdrowia • Organizacje ochrony środowiska • Energia przyszłości • Unia Europejska a ochrona środowiska • Wykroczenia przeciwko środowisku

4. Kurs DL W kursie należy wykonać kilka ćwiczeń, które systematyzują wiedzę i przygotowują do rozwiązania problemów.

5. Literatura • Pyłka-Gutowska E., Ekologia z ochroną środowiska. Oświata, Warszawa 1996. 2. Umiński T., Ekologia środowiska przyrodniczego. WSziP, Warszawa 1990. 3. Duvigneaud P., Biosfera jako środowisko człowieka. PWRiL, Warszawa 1984. 4. Mackenzie A. i in. Ekologia. PWN, Warszawa 2005.

6. Literatura 5. Kozłowski S., Ekologiczne problemy przyszłości świata i Polski. Elipsa, Warszawa 1998. 6. Kozłowski S., Ekorozwój: wyzwanie XXI wieku. PWN, Warszawa 2002. 7. Machowski J., Ochrona środowiska – prawo zrównoważony rozwój. Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2003. 8. Ekologia i ochrona środowiska a wybrane aspekty rozwoju społeczno-gospodarczego. Praca zbiorowa pod red. J. Krupy, J. Strojnego i W. Tabasza,Wyd. Mitel, Rzeszów 2005.

7. Literatura 9. „Innowacje ekologiczne w rozwoju społeczno- gospodarczym”(red. L. Woźniak, J. Krupa, J. Grzesik), Wyd. WSIiZ, Rzeszów 2006. 10. Wolański N., Ekologia człowieka. Podstawy ochrony środowiska i zdrowie człowieka. Wyd. PWN, Warszawa 2006. 11. Stan środowiska w woj. podkarpackim w latach 2005-2008. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów 2009.

8. Tematyka wykładów: Wstęp do problematyki ochrony środowiska Pojęcia:EKOLOGIA i SOZOLOGIA Biosfera i jej elementy Ekosystem i jego elementy Biocenoza i jej cechy

9. Tematyka wykładów: Wybrane zagrożenia środowiskowe Program ochrony środowiska w woj. podkarpackim Eutrofizacja i dyrektywa azotanowa

10. „Najbardziej palącym problemem w dziedzinie ochrony przyrody jest obrona naszego gatunku przed nim samym”

11. „Nadszedł czas, aby zrozumieć, że przyroda bez człowieka będzie istniała, ale człowiek bez przyrody już nie”

12. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W ustawie Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku zapisano definicję zrównoważonego rozwoju.

13. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ - to rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli, zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

14. POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI W uchwalonej przez Sejm RP w 2003 r. „Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” przyjęte zostało założenie, że osiągnięcie celów polityki ekologicznej nie będzie możliwe bez aktywnego włączenia w proces ich realizacji wszystkich użytkowników środowiska.

15. POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI Polityką ekologiczną nazywamy świadomą i celową działalność państwa (lub grupy państw) polegającą na racjonalnym korzystaniu z zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, jego właściwej ochronie i umiejętnym kształtowaniu, na podstawie zdobytej przez ludzkość wiedzy teoretycznej i praktycznej.

16. POLITYKA EKOLOGICZNA POLSKI W obrębie kierunków działań polityki ekologicznej wskazano łącznie 24 obszary priorytetowe, m.in.: 1. racjonalizacja gospodarki energetycznej; 2. restrukturyzacja przemysłu; 3. zmniejszenie uciążliwości transportu; 4. racjonalizacja wykorzystania i zagospodarowania zasobów wodnych; 5. racjonalizacja wydobycia i użytkowania kopalin; 6. użytkowanie, ochrona, kształtowanie żywych zasobów przyrody.

17. Zadania dla Polski w dziedzinie ochrony środowiska Obowiązek zwiększenia produkcji energii ze źródeł odnawialnych (z 2% obecnie do 7% w 2012 r., oraz do 20% w 2020 r.); Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o połowę ich obecnej emisji.

18. Energia przyszłości Źródło: www.oze.opole.pl

19. Tradycyjne surowce energetyczne Twierdzi się, że światowe zasoby paliw kopalnych są na wyczerpaniu. Przy założeniu utrzymania dotychczasowego wydobycia wskaźnik wystarczalności zasobów  (International Energy Outlook 2002) wynosi: dla ropy 30 lat, gazu ziemnego 60 lat, węgla kamiennego 220 lat,  zaś paliw rozszczepialnych (uran) 210 lat.

20. EKOLOGIA - pojęcie, zadania Ekologia - dziedzina nauk przyrodniczych badająca wzajemne stosunki pomiędzy organizmami żywymi (lub ich grupami), a  otaczającym je światem zewnętrznym – środowiskiem. Ekologia tonauka o strukturze i funkcjonowaniu żywej przyrody. Cechą charakterystyczną ekologii ogólnej jest zainteresowanie strukturą i  funkcjonowaniem układów powyżej poziomu pojedynczego organizmu, np. populacja, biocenoza, biosfera.

21. EKOLOGIA - pojęcie, zadania Duże praktyczne znaczenie, ze względu na wzrastające zagrożenie środowiska życia człowieka, posiada ekologia środowiskowa(sozologia), zbliżająca ekologię do nowocześnie ujmowanej geografii, a  także ekologia człowieka. Główną zasadą ekologii jest jedność organizmu ze środowiskiem

22. EKOLOGIA - pojęcie, zadania ekologia (gr. oíkos- dom, siedlisko, gospodarowanie + logos - nauka), biol. - nauka o  siedlisku oraz przystosowaniu się do niego organizmów, wzajemnych zależnościach pomiędzy nimi. Współcześnie dotyczy także ochrony środowiska naturalnego

23. EKOLOGIA - termin Termin ekologia wprowadził do nauki w 1869 r. niemiecki zoolog Ernest Haeckel. Ekologia jest dziedziną nauki o charakterze interdyscyplinarnym

24. EKOLOGIA - patron Prekursorem myślenia w kategoriach ekologicznych był św. Franciszek z Asyżu, ogłoszony 1 listopada 1979 r. przez Jana Pawła II patronem ekologów (w 800. rocznicę jego urodzin w Asyżu).

25. ZADANIA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ 1. EDUKACJA EKOLOGICZNA (popularyzacja wiedzy o procesach przyrodniczych, ich wpływie na życie społeczeństw oraz o ochronie środowiska). 2.PODNOSZENIE ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ (zdolność do zdawania sobie sprawy z własnego zachowania i konsekwencji).

26. Świadomość ekologiczna Według D. Cichego „świadomość ekologiczna rozumiana jest jako obszar świadomości społecznej odniesionej do sfery środowiska przyrodniczego”. Świadomość ekologiczna to specyficzny wyraz stosunku człowieka do przyrody: współbrzmienie, współodczuwanie, współdecydowanie.

27. Świadomość ekologicznato „stan wiedzy, poglądów i wyobrażeń ludzi o roli środowiska w życiu człowieka, jego antropogennym obciążeniu, stopniu wyeksploatowania, zagrożenia i ochrony, w tym także stan wiedzy o sposobach i instrumentach sterowania użytkowaniem i ochroną środowiska”.

28. Kultura ekologiczna jednostki składa się z następujących elementów: • całokształt wiedzy o środowisku przyrodniczym; • zdolność dostrzegania specyfiki i złożoności zjawisk przyrodniczych oraz odnajdywania w nich głównych związków współzależności i prawidłowości; • gotowość do podejmowania określonych zachowań w stosunku do środowiska przyrodniczego; • zdolność do otwartego, twórczego myślenia, warunkująca przydatność do wprowadzenia innowacji gwarantujących zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego.

29. EKOROZWÓJ „Edukacja dla rozwoju zrównoważonego to działanie podejmowane przez całe życie, to wyzwanie dla każdego z nas, dla instytucji i całych społeczeństw, by na życie patrzeć z perspektywy jutra jako dnia, który należy do nas wszystkich, albo…. nie będzie należał wcale”.

30. E k o r o z w ó j „Zrównoważony rozwój to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń”. Opiera się na dwóch podstawowych pojęciach:

31. SOZOLOGIA – pojęcie, zadania Sozologia - dziedzina wiedzy opisująca zmiany w  środowisku przyrodniczym (np. zanieczyszczenie wód, powietrza i  gleby), zachodzące zwłaszcza pod wpływem czynników postępu technicznego.

32. Sozologia – pojęcie, zadania sozologia - (gr. sodzo lub sozo - chronię, ratuję + logos - nauka), biol. - nauka o  zagrożeniach środowiska naturalnego oraz o metodach ich eliminacji lub ograniczania.

33. Sozologia – pojęcie, zadania Twórcą terminu sozologia (1962 r.) jest W. Goetel WaleryGoetel (1889-1972), taternik, narciarz, działacz sportowy i turystyczny, geolog. W latach 1939-1950 rektor Akademii Górniczej w Krakowie, członek PAN.

34. Ś R O D O W I S K O Środowisko przyrodnicze- ogólny termin oznaczający trójwymiarową powłokę kuli ziemskiej, stanowiącą miejsce przenikania się: LITOSFERY, ATMOSFERY, HYDROSFERY i  BIOSFERY.

35. Ś R O D O W I S K O Środowisko przyrodnicze jest miejscem zachodzenia wszystkich procesów geograficznych. Składa się z  komponentów: budowy geologicznej (geologia - gleby), klimatu i stosunków wodnych (hydrologia), rzeźby terenu (krajobraz), szaty roslinnej (flora) i  świata zwierzęcego (fauna).

36. Ś R O D O W I S K O Środowisko przyrodnicze cechuje się silnym zróżnicowaniem, będącym efektem występowania odmiennych cech komponentów w  różnych miejscach kuli ziemskiej. Stąd potocznie wyróżnia się środowiska przyrodnicze: polarne, górskie, leśne, pustynne, a  także rolnicze, miejskie,itp.

37. Ś R O D O W I S K O Środowisko to ogół elementów przyrody martwej i   ożywionej, pozostających w stanie naturalnym lub przekształconym przez człowieka i tworzących otoczenie, w  którym żyje człowiek.

38. Ś R O D O W I S K O Definicja encyklopedyczna: „Środowisko jest to ogół czynników abiotycznych(środowisko fizyczne), biotycznych(środowisko biologiczne)oraz społeczno-ekonomicznych (środowisko społeczne), mających bezpośrednie znaczenie dla życia i rozwoju organizmów żywych i społeczności ludzkich”.

39. Ś R O D O W I S K O - ochrona Ochrona środowiska - „działania lub zaniechanie, zmierzające do ochrony elementów przyrodniczych: wód, powietrza i  gleby, a  także krajobrazu, znajdujących się zarówno w  stanie naturalnym, jak i  zmienionym przez człowieka”. Zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej niezbędnej dla egzystencji człowieka.

40. OCHRONA Ś R O D O W I S K A Zagadnienie ochrony środowiska w  skali światowej zostało postawione po raz pierwszy w  raporcie sekretarza generalnego ONZ - U. Thanta „Człowiek i  jego środowisko” z  26 maja 1969 roku.

41. Ogłosił 1969 r. przygotowany na polecenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ raport „Człowiek i jego środowisko”, w którym przedstawiono skalę zagrożeń związanych z niszczeniem środowiska naturalnego. Raport udokumentowany danymi statystycznymi stwierdzał, że po raz pierwszy w historii ludzkości pojawił się ogólnoświatowy kryzys wywołany zniszczeniem środowiska naturalnego. U Thant zaapelował o podjęcie planowej międzynarodowej akcji ratowania środowiska naturalnego.

42. Raport zainicjował międzynarodowe konferencje poświęcone temu zagadnieniu. Pierwsza odbyła się w  czerwcu 1972 r. w Sztokholmie, jej następstwem było powołanie agendy ONZ pod nazwą Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska(United Nations Environment Programme - UNEP), której celem było, m.in. opracowanie wszechświatowego prawa ochrony środowiska.

43. Światowy Dzień Ochrony Środowiska • Dla przypomnienia głównych haseł konferencji z 1972 r., dotyczących zgodności rozwoju cywilizacji z rozwojem ekologicznym otaczającego nas świata dzień 5  czerwca obchodzony jest jako Światowy Dzień Ochrony Środowiska.

44. OCHRONA Ś R O D O W I S K A Inne inicjatywy to: Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i  Współpracy w Europie (Helsinki 1975),Konferencja Genewska (1979, 1984), Konferencja Monachijska (1984). Ich rezultatem było utworzenie tzw. klubu trzydziestu, grupy państw deklarujących zmniejszenie w swoich granicach emisji dwutlenku siarki o  30%.

45. Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju(ang.the World Commission on Environment and Development), zwana też „Komisją Brundtland”,została powołana w 1983 roku przez Gro Harlem Brundtland na zlecenie ówczesnego Sekretarza Generalnego ONZ.

46. Komisja jest najbardziej znana z wypracowania szerokiej koncepcji politycznej zrównoważonego rozwoju oraz opublikowania w kwietniu 1987 r. raportu „Nasza Wspólna Przyszłość”. Działalność Komisji przyczyniła się do zwołania Szczytu Ziemi w 1992 w Rio de Janeiro.

47. OCHRONA Ś R O D O W I S K A Rio de Janeiro, czerwiec 1992 r. – plan działania do przełomu XX i XXI w., tzw. Agenda 21, określający sposoby zrównoważonego rozwoju i powstrzymania degradacji środowiska naturalnego. Konferencja ta stała się punktem zwrotnym w dyskusji nt.zrównoważonego rozwoju świata.

48. Rio de Janeiro, czerwiec 1992 r. Podczas trwania konferencji przyjęto pięć dokumentów: • Agenda 21 (Globalny Program Działań); • Deklaracja z Rio na temat Środowiska i Rozwoju; • Konwencja klimatyczna; • Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej; 5. Deklaracja o lasach.

49. OCHRONA Ś R O D O W I S K A Ochrona środowiska przyrodniczego stanowitrzeci - po zachowaniu pokoju i zapewnieniu żywności- główny problem wymagający rozwiązania przez społeczność światową. Zagrożenie środowiska przeistoczyć się bowiem może w dramatyczną rzeczywistość, jeżeli ludzie nie zrozumieją, że konieczne jest tworzenie nowej globalnej cywilizacji opartej na ekoetyce (i ekoturystyka).

50. Nadzór nad przemysłowymi procesami produkcyjnymi obecnie sprawują: Właściciel przedsiębiorstwa– odpowiedzialny za sukces ekonomiczny (inaczej ta gra nie miałaby dla niego sensu), ale również za rozwój zrównoważony.