Ochrona Własności Intelektualnej

1. WARSZAWSKA SZKOŁA ZARZĄDZANIA SZKOŁA WYŻSZA dr inż. Andrzej KIJ Ochrona Własności Intelektualnej

2. CEL KSZTAŁCENIA Przekazanie podstawowych wiadomości o podmiotach i przedmiocie ochrony praw autorskich, związkach tej gałęzi prawa z prawem cywilnym, administracyjnym, pracy i karnym oraz o zagadnieniach uregulowanych w prawie własności intelektualnej.

3. STUDENT POWINIEN: • Znać (wiedzieć): • podstawowe zagadnienia w zakresie genezy, źródeł i zakresu przedmiotowego prawa autorskiego; • związki i zależności prawa autorskiego z innymi działami prawa (prawo cywilne); • system zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi • zadania i organizację Urzędu Patentowego.

4. STUDENT POWINIEN: • Umieć: • podstawowe pojęcia w zakresie ochrony własności intelektualnej; • rozróżnić rodzaje roszczeń związanych z ochroną praw autorskich; • rozróżnić rodzaje stosunków prawnych objętych normowaniem prawa własności intelektualnej (wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne, topografia układów scalonych, programy komputerowe); • dochodzić roszczeń z zakresu prawa własności.

5. TREŚCI PROGRAMOWE Przedmiot i podmiot prawa autorskiego i praw pokrewnych. Podstawowe definicje z zakresu ochrony własności intelektualnej. Aktualny stan ochrony własności intelektualnej w świetle przepisów polskich i unijnych. Normalizacja i jej prawne podstawy Korzystanie z utworów – prawa autorskie twórcy. Skuteczność zawierania umowy z twórcą – obrót prawami autorskimi – przeniesienie własności i licencjonowanie utworów Zasady sporządzania dokumentacji zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych Dozwolony użytek prywatny i publiczny. Prawo własności intelektualnej w Internecie Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji. Prawo autorskie a reklama Ochrona praw autorskich. Naruszenie praw autorskich – środki ochrony prawnej Postępowanie administracyjne i sądowo-administracyjne w sprawach własności przemysłowej, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznicy patentowi, Postępowanie przed Urzędem Patentowym, postępowanie sądowe

6. FORMA I WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU Przedmiot kończy się zaliczeniem nie na ocenę. Podstawą zaliczenia przedmiotu jest obecność i aktywność studenta na zajęciach oraz zaliczenie testu sprawdzającego wiedzę słuchacza

7. LITERATURA PODSTAWOWA • Literatura podstawowa • Barta J. (red.): Prawo autorskie, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2003; • Michniewicz G.: Ochrona własności intelektualnej, Wydawnictwo: C.H. Beck, 2010; • Nowak T.: Ochrona własności intelektualnej, wybrane zagadnienia, Wydaw. Politechniki Białostockiej, 2008; • Sieńczyło-Chlabicz, J.(red.): Prawo własności intelektualnej, LexisNexis Polska, 2009; • Załucki M. (red.): Prawo własności intelektualnej : repetytorium, "Difin", 2008; • Nowińska E.: Polskie prawo własności intelektualnej : prawo autorskie, prawo wynalazcze, prawo znaków towarowych. Twigger, 1998. LITERATURA UZUPEŁNIAJACA 1. Golat R.: Prawo autorskie i prawa pokrewne, C. H. Beck, Warszawa 20022. Sobczak J.: Prawo autorskie i pokrewne, IURIS, Poznań 2001 3. Zdziennicka-Kaczocha G.: Kodeks cywilny z komentarzem. Wzory umów. cywilnoprawnych. Wyd. Sigma, 2006 4. Poradnik wynalazcy. Zasady sporządzania dokumentacji zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych. Urząd Patentowy R.P. www.uprp.gov.pl . 5. Kuś. I., Senda Z.: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Poradnik przedsiębiorcy. www.parp.gov.pl/publikacja67.bhp . 6. Komisja Europejska: Wdrażanie dyrektyw opartych na koncepcji nowego globalnego podejścia - Przewodnik. www.mgip.gov.pl . 7. Jażdżewska B.: Program komputerowy w prawie autorskim. www.oeiizk.edu.pl/informa/jazdzewska/prawa.html

9. !owi4s

12. TEMAT 1: Przedmiot i podmiot prawa autorskiego i praw pokrewnych. Podstawowe definicje z zakresu ochrony własności intelektualnej. Aktualny stan ochrony własności intelektualnej w świetle przepisów polskich i unijnych. • ZAGADNIENIA: • Historia patentu • Podstawowe definicje z zakresu ochrony własności intelektualnej • Formy ochrony własności intelektualnej • Rodzaje i zakres ochrony • Patenty i wynalazki • Wzory użytkowe i przemysłowe • Aktualny stan ochrony własności intelektualnej w świetle przepisów polskich i unijnych.

13. Wyraz patent wywodzi się z języka łacińskiego, stanowiąc skrót wyrażenia litterae patentes oznaczającego list otwarty HISTORIA PATENTU

14. Najstarszy zidentyfikowany przywilejo charakterze patentowym i związany z urządzeniem technicznym pochodzi z roku 1315, kiedy to król czeski Jan Luksemburczyk nadał monopol konstruktorowi pompy odwadniającej do kopalń. Beneficjent przywileju (którym był prawdopodobnie wynalazca) otrzymywać miał korzyści uiszczane przez użytkownika kopalni.

15. Rok 1421 pomysł Filippo Brunelleschi prawo używania wymyślonej przez niego łodzi, umożliwiającej transport ciężkich bloków kamiennych we Florencji Stwierdzając, że Filippo Brunelleschi, człowiek o najbardziej bystrym intelekcie (...) wynalazł maszynę będącą rodzajem statku, przy pomocy którego on sądzi, że może łatwo, każdym czasie, zastosować i przewieźć przez rzekę Arno albo przez każdą inną rzekę lub wodę, ponosząc mniej kosztów niż zwykle, i uzyskując w ten sposób wiele innych korzyści handlowych i innych, oraz – że odmówił udostępnienia tej maszyny osobom zainteresowanym [...] i mając na względzie, że jeżeli uzyskałby jakieś przywileje (...) to ujawniłby wszystkim to, co utrzymuje w tajemnicy (...) I pragnąc, żeby to, co jest ukryte i nie przynosi owoców wydostało się na światło dzienne, aby przynieść korzyści zarówno Filippo, jak i naszemu całemu krajowi, a także innym; Ustanowi się przywilej dla wskazanego Filippo tak, że może go to pobudzić do żarliwości i jeszcze większej gonitwy, i stymulować do bardziej misternych poszukiwań.

16. Pierwszy akt prawny na świecie regulujący nadawanie uprawnień dla twórców nowych rozwiązań - ustawa weneckaz roku 1409 „Są wśród nas ludzie wielkiego geniuszu, zdolni do wynalezienia i odkrywania pomysłowych urządzeń; i mając na uwadze wspaniałość i cnoty naszego Miasta, więcej takich ludzi przybywa do nas każdego dnia z różnych stron. Przeto, gdyby były przepisy dotyczące prac i urządzeń odkrytych przez takich ludzi tak, że inni, którzy mogliby je zobaczyć nie mogliby ich zbudować i zabrać z sobą zaszczytu wynalazcy, więcej ludzi ofiarowywałoby swój geniusz, dokonywałoby odkryć i budowałoby urządzenia wielce użyteczne i przynoszące korzyści naszej wspólnocie”.

17. Dlatego też:Zostało postanowione, że na mocy uprawnień Rady, każda osoba, która zbuduje nowe i pomysłowe urządzenie w tym mieście, które nie było wcześniej wytworzone w naszej wspólnocie, powiadomi o tym właściwy urząd, gdy zostanie to urządzenie doprowadzone do doskonałości tak, że będzie mogło być używane i obsługiwane. Będzie zabronione innej osobie gdziekolwiek na naszych terytoriach i miastach wytwarzanie dalszych urządzeń dostosowanych do niego lub do niego podobnych, bez zgody i licencji autora, przez okres 10 lat. Jeżeli ktokolwiek zbuduje je naruszając ten zakaz, wskazany autor i wynalazca będzie uprawniony do wezwania go przed sędzią w tym Mieście, który nakaże temu naruszycielowi zapłatę stu dukatów; a urządzenie zostanie natychmiast zniszczone. Jednakże Rząd ma prawo używać takie urządzenie lub przyrząd do własnych celów, ale pod warunkiem, że jedynie autor może obsługiwać je.

18. PATENTY W POLSCE Najstarszy przywilej o patentowym charakterze został wydany – za sprawą mieszczan Olkuskich – przez Władysława Jagiełłę w latach dwudziestych XV wieku na rzecz Piotra, mistrza sztuki ciesielskiej, na wybudowanie maszyny odwadniającej, przy której 12 ludzi zastąpić miało siłę pociągową 20 koni.

19. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ autorskie prawo w znaczeniu podmiotowym ogół przepisów zapewniających twórcom dzieł ochronę ich uprawnień osobistych i majątkowych. cytatprawo, a nie utarta praktyka, określa na jakich zasadach wolno cytować (czyli korzystać z fragmentów cudzego utworu) - otóż wolno w celu: wyjaśniania, analizy krytycznej, nauczania lub "w zakresie uzasadnionym prawami gatunku twórczości" przytaczać, w utworach stanowiących samoistną całość, urywki utworów lub drobne utwory w całości czas ochrony ograniczenie ochrony w czasie, dotyczy jedynie autorskich praw majątkowych (osobiste są ochronione bezterminowo). Są one chronione przez okres życia twórcy i przez 70 lat po jego śmierci

20. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ majątkowe prawa autorskie autorowi przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu plagiatnajpoważniejsze naruszenie praw autorskich polegające na przywłaszczeniu sobie cudzego autorstwa do całości utworu lub jego części umowa wydawnicza na jej mocy autor zobowiązuje się do dostarczenia utworu wydawcy i przeniesienia nań praw majątkowych do wydania / wydawania utworu, natomiast wydawca zobowiązuje się do wydania utworu i jego rozpowszechnienia oraz zapłacenia autorowi wynagrodzenia

21. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ utwórkażdy przejaw twórczości o indywidualnym charakterze, niezależnie od postaci, wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia Rodzaje utworów: literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe, plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, urbanistyczne, muzyczne, sceniczne, choreograficzne, pantomimiczne, audiowizualne. Utwór jest dobrem niematerialnym (przeniesienie nawet całości autorskich praw majątkowych do utworu nie jest wcale równoznaczne z przeniesieniem własności oryginału dzieła, w którym utwór został utrwalony i odwrotnie). Prawo chroni nie tylko ostateczną postać utworu lecz także jego plany, zarysy, szkice, modele, projekty itp.

22. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ użytek osobisty prawo zezwala na nieodpłatne korzystanie z już rozpowszechnionego utworu - bez zezwolenia twórcy - w zakresie własnego użytku osobistego (z wyjątkiem budowania według cudzego utworu architektonicznego). Krąg osobisty ograniczony jest do osób pozostających w związku rodzinnym lub towarzyskim użytek publiczny ustawa wprowadza ograniczenia łamiące monopol autorski na rozporządzanie dziełem, uzasadnione celem społecznym w zakresie potrzeb informacyjnych, oświatowych, naukowych i kulturalnych

23. WSKAZÓWKI DLA ORGANIZACJI KORZYSTAJĄCYCH Z UTWORÓW a) w działalności wydawniczej aby wydać jakikolwiek utwór (artykuł, referat, książkę itp.) w całości lub części, należy uzyskać na to zgodę autora lub właściciela autorskich praw majątkowych (chyba, że te już wygasły). b) w działalności szkoleniowej poza szczególnymi uprawnieniami instytucji naukowych i oświatowych oraz ośrodków informacji i dokumentacji naukowo-technicznej (użytek publiczny), powielanie artykułów lub książek dla celów szkolenia pracowników własnych lub osób trzecich jest niedozwolone. jeżeli instytucja organizująca szkolenie zamierza wykorzystać utwór, do którego nie ma autorskich praw majątkowych, powinna: ustalić autora, właściciela praw majątkowych, uzyskać zgodę uprawnionego na wykorzystanie utworu i uzgodnić wysokość wynagrodzenia za wykorzystanie w umówionym zakresie

24. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ ochrona autorskich praw majątkowych Właściciel tych praw może od osoby, która naruszyła jego prawa: żądać zaniechania naruszenia, żądać wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwilą jego dochodzenia, lub potrójnej jeśli naruszenie było zawinione, w razie winy naruszyciela - wyrównania wyrządzonej szkody, domagać się - na poczet należnego odszkodowania - przyznania przez sąd przedmiotów służących do bezprawnego wytworzenia egzemplarzy utworów lub przedmiotów, przy użyciu których dokonano naruszenia, żądać od naruszającego, jeśli naruszenia dokonał w ramach działalności gospodarczej podejmowanej w cudzym lub własnym imieniu (choćby na cudzy rachunek), aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną z przeznaczeniem na Fundusz Promocji Twórczości (suma ta nie może być niższa niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia).

25. Wynalazki Wzory użytkowe Wzory przemysłowe Znaki towarowe Oznaczenia Odkrycia naukowe Utwory literackie, artystyczne, naukowe, itp. Programy komputerowe Know-how 3. Formy własności intelektualnej

26. Wynalazki Wzory użytkowe Wzory przemysłowe Znaki towarowe Know-how FORMY WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ

27. Formy sformalizowane • Patent - wynalazki • Prawa ochronne - wzory użytkowe, znaki towarowe, topografie układów scalonych • Prawa z rejestracji - wzory przemysłowe, oznaczenia geograficzne Formy niesformalizowane • Prawa autorskie • Tajemnica - Know-how • Ochrona „z ujawnienia” - część wzorów przemysłowych FORMY OCHRONY WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNEJ

28. Jeden produkt - wiele form własności intelektualnej OPATENTOWANA METODA OTWIERANIA Efekt pracy plastykaPRAWO AUTORSKIE ZNAK TOWAROWY ZAREJESTROWANYWZÓR PRZEMYSŁOWY TECHNOLOGIA WYTWARZANIE NAPOJU OKRYTA TAJEMNICĄ FIRMY

29. PODZIAŁ FORMALNY OCHRONY WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNEJ Ochrona sformalizowana Ochrona niesformalizowana

30. Aby uzyskać prawa ochronne na dany przedmiot własności intelektualnej konieczne jest spełnienie warunków określonych w przepisach prawa oraz wykonanie pewnych czynności nie związanych z procesem twórczym. • Patent, • Wzór użytkowy, • Znak towarowy, • Układ scalony Ochrona sformalizowana

31. Przepisy prawa gwarantują ochronę własności intelektualnej oraz określają jej zakres jak również sankcje za naruszenie praw właściciela • Utwór literacki, • Obraz, • Utwór muzyczny, • Tajemnica firmowa • itp. Ochrona niesformalizowana

32. Każdy przedmiot ochrony charakteryzuje się pewnym zakresem ochrony pod względem merytorycznym i formalnym • Autorstwo – niezależnym od okoliczności • Terytorialnym – gdzie jest chroniony • Czasowym – kiedy jest chroniony • Formalnym – jakie czynności formalne trzeba wykonać lub wykonano aby podlegał ochronie Zakres ochrony

33. Autorstwo utworu nie może być przypisane innej osobie niż ta, która stworzyła dany utwór. Związek twórczy autora z dziełem jest nierozerwalny. To samo dotyczy twórcy rozwiązania technicznego. Autorstwo nie jest ograniczona terytorialnie i czasowo Autorstwo nie jest równoznaczne z posiadaniem utworu lub rozwiązania technicznego, lub jego dysponowaniem Autor / twórca

34. Ochrona własności intelektualnej może być ograniczona terytorialnie • Patent obowiązuje tylko na terytorium kraju, w którym został udzielony • Autorskie prawa majątkowe obowiązują tylko w krajach gdzie utwór został upubliczniony • Znak unijny obowiązuje tylko na terytorium Unii • Ochrona firmy obowiązuje tylko na terytorium, na którym on działa Zakres terytorialny

35. Ochrona własności intelektualnej może być ograniczona czasowo • Patent może obowiązywać nie dłużej niż 20 lat • Ochrona znaku towarowego trwa 10 lat, ale może być przedłużana w nieskończoność na kolejne 10-cio letnie okresy • Autorskie prawa majątkowe obowiązują 70 lat po śmierci autora (lub ostatniego ze współautorów) • Czas ochrony Know-how może być określony w umownie Zakres czasowy

36. Ochrona własności intelektualnej może być uzależniona od spełnienia określonych czynności Przykład 1: Patent • Ochronie może podlegać rozwiązanie spełniające wymagania określone przepisami prawa • Aby uzyskać ochronę patentową konieczne jest dokonanie zgłoszenia, wnoszenie opłat itp. Przykład 2: Know-how • Ochronie podlega tylko to co została zapisane w umowie lub podane do wiadomości w sposób nie budzący wątpliwości, że stanowi część Know-how Zakres formalny

37. Przedmiotem wynalazku może być tylko rozwiązanie techniczne Nowość - rozwiązanie musi być nowe w skali światowej Wynalazek musi posiadać poziom wynalazczy Wynalazek musi nadawać się do przemysłowego stosowania PATENTY - WYNALAZKI

38. odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych, wytworów o charakterze jedynie estetycznym, planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier, wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki, programów dla maszyn cyfrowych, przedstawienia informacji. NIE UZNAJE SIĘ ZA WYNALAZKIW SZCZEGÓLNOŚCI:

39. których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym, lub dobrymi obyczajami: nie uważa się jednak za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystania z wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo, dotyczące odmian roślin i ras zwierząt oraz czysto biologicznych sposobów hodowli roślin i zwierząt (z wyłączeniem sposobów mikrobiologicznych i wytworów uzyskiwanych takimi sposobami), dotyczące sposobów leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi i terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach (nie dotyczy produktów np. substancji, mieszanin stosowanych w leczeniu lub diagnostyce). WYNALAZKI WYŁĄCZONE Z OCHRONY

40. Nowe i użyteczne rozwiązanie techniczne dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. WZORY UŻYTKOWE

41. wytworów o charakterze jedynie estetycznym, planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier, wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki NIE UZNAJE SIĘ ZA WZORY UŻYTKOWE:

42. Wzór użytkowy może dotyczyć tylko jednego rozwiązania Nie udziela się praw ochronnych na wzór użytkowy, którego wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym, lub dobrymi obyczajami: nie uważa się jednak za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystania ze wzoru tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo, WZORY UŻYTKOWE

43. nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację • wytwór - każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, w tym: • złożony (z wymienialnych części) • część składowa widoczna w wytworze złożonym • część składowa - jako przedmiot samodzielnego obrotu • obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych, WZÓR PRZEMYSŁOWY

44. WZÓR PRZEMYSŁOWY Materiał obiciowy Opakowanie Gorset ortopedyczny

45. Topografią układu scalonego jest: rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Topografie układów scalonych

46. parametry technologiczne, receptury, instrukcje, modele, wzorce, • umiejętności, doświadczenia, • metody kontroli, • nie opatentowane wynalazki, • wynalazki nie posiadające zdolności patentowej, • ulepszenia i udoskonalenia, • informacje handlowe. Know - how

47. Znaczna część wiedzy technicznej jest objęta tajemnica firmową i nie jest nigdy ujawniana osobom trzecim Dla zachowania tajemnicy konieczne jest zastosowanie procedur gwarantujących, że wiedza chroniona tajemnicą nie będzie ujawniana Jest to najskuteczniejsza metoda zachowania monopolu na wiedzę ale równocześnie najbardziej bezbronna przed wykorzystaniem przez konkurencję jeżeli zostanie ujawniona Tajemnica

48. za projekt racjonalizatorski może być uznane każde rozwiązanie nadające się do wykorzystania, nie będące wynalazkiem, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym lub topografią układu scalonego jakie rozwiązania i przez kogo dokonane są uznawane za projekt racjonalizatorski określa samodzielnie przedsiębiorca w regulaminie w szczególnych przypadkach projekt racjonalizatorski może stać się częścią Know-how PROJEKT RACJONALIZATORSKI

49. Firma Znak towarowy Oznaczenia geograficzne Znak handlowy Oznaczenia

50. Prawa pierwotne • Prawa wyłączne przysługują z mocy prawa twórcom rozwiązań lub utworów, • Prawa twórców do praw wyłącznych są w szczególnych sytuacjach ograniczone z mocy prawa lub na drodze umowy • Prawa współtwórców są takie same jak twórców indywidualnych i podlegają takim samym ograniczeniom Komu przysługują prawa wyłączne