OTWARTE FUNDUSZE EMERYTALNE

1. OTWARTE FUNDUSZE EMERYTALNE Małgorzata Charukiewicz

2. FUNDUSZ EMERYTALNY Wyodrębniony majątek przechowywany przez depozytariusza, mający osobowość prawną, obejmujący różnorodne lokaty i środki pieniężne, podzielony na jednostki rozrachunkowe (udziały); zarządzany przez powszechne towarzystwo emerytalne (w drugim filarze jako otwarty fundusz emerytalny) lub przez pracownicze towarzystwo emerytalne (w PPE jako pracowniczy fundusz emerytalny), prowadzące politykę inwestycyjną funduszu i dążące do osiągnięcia możliwie najwyższej stopy zwrotu przy zachowaniu ograniczeń, wynikających z przepisów "Ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych". Fundusze emerytalne powstały w ramach II i III Filaru nowego systemu ubezpieczeń społecznych. Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych z dnia 28. sierpnia 1997 roku weszła w życie w dniu 1. stycznia 1999 roku. Zakłada ona tworzenie tych funduszy jako otwartych lub pracowniczych, prowadzonych przez otwarte lub pracownicze towarzystwa emerytalne.

3. FUNDUSZ INWESTYCYJNY Forma zbiorowego lokowania środków pieniężnych wpłaconych przez przedsiębiorstwa, gminy, osoby prawne oraz osoby fizyczne. Nawet stosunkowo niewielkie wpłaty wielu uczestników tworzą znaczny kapitał, który umożliwia korzystne inwestycje mające na celu osiąganie zysków wyższych, niż tradycyjna lokata bankowa. Majątek funduszu inwestycyjnego lokowany jest na zasadzie dywersyfikacji ryzyka - tj. inwestowania w tak szerokie spektrum lokat, aby nawet spadek wartości jednej z lokat w niewielkim stopniu wpłynął na wartość całego portfela. Funduszem zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (Towarzystwo musi działać w formie spółki akcyjnej. Jego właścicielami są najczęściej renomowane firmy finansowe: banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, zagraniczne firmy wyspecjalizowane w inwestowaniu.) zatrudniające w tym celu doświadczonych doradców inwestycyjnych. Ich zadaniem jest zyskowne i bezpieczne inwestowanie środków funduszu zgodnie z zasadą ograniczenia ryzyka inwestycyjnego. Przed każdą decyzją o zakupie określonych papierów wartościowych dokonywana jest szczegółowa analiza opłacalności i bezpieczeństwa inwestycji.

4. otwarte fundusze emerytalne nie mogą odmówić prawa przystąpienia do funduszu ani zabronić zmiany funduszu, osobie, która chce to uczynić i spełnia wymagane warunki. w okresie członkostwa, członkowie funduszu nie mogą korzystać ze środków zgromadzonych na ich indywidualnych kontach w OFE. Kapitał zaoszczędzony w funduszu zostaje wypłacany ubezpieczonemu w momencie wykupieniu emerytury dożywotniej w zakładzie emerytalnym bądź w momencie nabycia prawa do renty inwalidzkiej. w funduszu emerytalnym wpływy od klientów są regularne – składki na ubezpieczenie społeczne. fundusze inwestycyjne mogą w swoim statusie określić kto może zostać członkiem danego funduszu (specjalistyczne otwarte) w zależności od rodzaju funduszu uczestnik może np. zażądać by fundusz odkupił od niego jednostki uczestnictwa. w funduszach inwestycyjnych inwestorzy zazwyczaj jednorazowo dokonują zakupu jednostek uczestnictwa w danym funduszu Różnice pomiędzy funduszem emerytalnym a inwestycyjnym

5. Fundusze inwestycyjne – kryterium prawne W zależności od przyjętych kryteriów możemy w różny sposób klasyfikować fundusze inwestycyjne. Dwa najważniejsze kryteria to kryterium prawne, wynikające z obowiązującej w Polsce Ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 roki o funduszach inwestycyjnych, oraz kryterium związane z dokonywanymi przez fundusze lokatami. Klasyfikacja prawna : fundusz inwestycyjny otwarty, specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty, fundusz inwestycyjny zamknięty, specjalistyczny fundusz inwestycyjny zamknięty, fundusz inwestycyjny mieszany.

6. OTWARTY FUNDUSZ INWESTYCYJNY Wyodrębniony majątek przechowywany przez depozytariusza (bank), mający osobowość prawną, obejmujący różne rodzaje lokat oraz środki pieniężne, podzielony na jednostki uczestnictwa (udziały); zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych - prowadzące politykę inwestycyjną funduszu i dążące do osiągnięcia przyjętego przez fundusz celu inwestycyjnego (przypisywanej stopy zwrotu), przy zachowaniu ograniczeń wynikających z przepisów "Ustawy o funduszach inwestycyjnych", a także w zgodzie z treścią statutu funduszu. Jednostka uczestnictwa stanowi prawo do udziału w majątku funduszu. Wartość jednostki uczestnictwa jest ustalana przez fundusz codziennie, na podstawie bieżących kursów papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, w które fundusz zainwestował, oraz liczby wszystkich zbytych jednostek uczestnictwa. W funduszach otwartych dochody uczestników funduszu są realizowane poprzez wzrost wartości jednostki uczestnictwa.

7. OTWARTY FUNDUSZ INWESTYCYJNY Otwarty Fundusz Inwestycyjny może lokować swoje środki (w ściśle określonych proporcjach) wyłącznie w: • papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski (np. obligacje), • papiery wartościowe dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, • papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu, nabywane w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej jeśli będą w ciągu roku notowane na rynku regulowanym (GPW, CeTO), • inne zbywalne papiery wartościowe i krótkoterminowe wierzytelności pieniężne, których wartość rynkowa może być ustalona w każdym czasie (do 10% aktywów).

8. ZAMKNIĘTY FUNDUSZ INWESTYCYJNY Fundusze zamknięte emitują certyfikaty inwestycyjne. Są to papiery wartościowe na okaziciela i dlatego mogą być notowane na giełdzie. Liczba uczestników funduszu zamkniętego jest ograniczona – może być ich najwyżej tylu, ile wyemitowano certyfikatów. Tak, jak inne papiery wartościowe notowane na giełdzie, certyfikaty podlegają codziennej wycenie rynkowej na sesjach giełdowych. W funduszu inwestycyjnym zamkniętym obligatoryjnie jako organ kontrolny działa rada inwestorów. Zamknięty fundusz inwestycyjny może być utworzony na określony czas. Trwanie funduszu kończy postępowanie likwidacyjne polegające na umorzeniu certyfikatów inwestycyjnych oraz wypłacie jego uczestnikom kwot odpowiadających liczbie i końcowej wycenie certyfikatów posiadanych przez poszczególnych uczestników.

9. ZAMKNIĘTY FUNDUSZ INWESTYCYJNY Zamknięty Fundusz Inwestycyjny może inwestować w: • papiery wartościowe, • wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności wobec osób fizycznych, • udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, • waluty, • prawa pochodne od praw majątkowych będących przedmiotem lokat, • transakcje terminowe, • zbywalne towary giełdowe (nabywane na giełdach towarowych).

10. OFI emituje jednostki uczestnictwa jest obowiązany odkupić jednostki uczestnictwa na żądanie uczestnika emituje jednostki uczestnictwa w sposób ciągły inwestuje w papiery wartościowe posiada nieokreślony czas działalności ZFI emituje certyfikaty inwestycyjne nie odkupuje na bieżąco swoich jednostek uczestnictwa od ich posiadaczy certyfikatami obraca się na giełdzie papierów wartościowych oprócz papierów wartościowych może inwestować w wierzytelności (wyłącznie osób prawnych), udziały spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, walutę, prawa pochodne oraz transakcje terminowe. posiada z góry określony czas trwania możliwość przystąpienia tylko w okresie subskrypcji Różnice pomiędzy otwartym a zamkniętym funduszem inwestycyjnym

11. OTWARTY FUNDUSZ EMERYTALNY Otwarte Fundusze Emerytalne to drugi filar systemu emerytalnego w Polsce. Przedmiotem działalności funduszy zgodnie z zapisami ustawy o organizacji i Funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Na ubezpieczenia emerytalne odprowadza się 19,52% wynagrodzenia brutto, z czego 12,22% otrzymuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach I filaru, a pozostałe 7,3% trafia do OFE (za pośrednictwem ZUS). Drugi filar jest (póki co) obowiązkowy i każda osoba pracująca na umowę o pracę (bądź bez takiej umowy, jednak płacąca składki do ZUS) ma obowiązek wyboru własnego funduszu emerytalnego w ciągu siedmiu dni od daty wejścia w życie umowy. Osoba występująca z wnioskiem o przyjęcie do funduszu wskazuje imiennie co najmniej jedną osobę, na rzecz której ma nastąpić po jej śmierci wypłata środków niewykorzystanych zgodnie z przepisami o rencie rodzinnej z ubezpieczenia społecznego. Dla każdego członka funduszu emerytalnego fundusz otwiera rachunek, na który wpłacane są składki, a w przypadku zmiany funduszu – wypłaty transferowe. Składki wpłacane do funduszu są przeliczane na jednostki rozrachunkowe.

12. OTWARTY FUNDUSZ EMERYTALNY Jednostka rozrachunkowa określa procentowy udział członka funduszu w poszczególnych składnikach aktywów funduszu lub w całych aktywach funduszu. Członek funduszu emerytalnego nie może rozporządzać środkami zgromadzonymi na swoim rachunku. Wypłata tych środków następuje po osiągnięciu przez członka wieku emerytalnego, przez przeniesienie tych środków do wskazanego przez członka zakładu ubezpieczeń emerytalnych, który podejmie wypłatę należnych świadczeń. Zakłada się, że członek będzie mógł wykorzystać środki także w przypadku nabycia uprawnień do renty inwalidzkiej. Jeżeli wybór OFE nie zostanie dokonany, ZUS na drodze losowania wybiera OFE dla takich osób. Losowania odbywają się dwa razy w roku (styczeń, lipiec), a wybrać fundusz można praktycznie tuż przed samym losowaniem. Środki zgromadzone na rachunkach OFE miały być dziedziczone, jednak na dzień dzisiejszy nic w tym temacie nie wiadomo, dzięki politykom, którzy próbują różnych sposobów, aby ze środków na kontach OFE pokryć dziury w budżecie. Ostatnio coraz głośniej jest o nowych pomysłach polityków, takich jak dobrowolne uczestnictwo w II filarze, czy automatyczne uczestnictwo w państwowym (!) funduszu emerytalnym w przypadku nie wybrania OFE.

13. Jak najlepiej wybrać fundusz emerytalny? Przy wyborze funduszu należy brać pod uwagę: • stabilność inwestowania funduszu emerytalnego, • wyniki inwestycyjne w średnim i długim okresie, • od 1 stycznia 2010 roku opłaty w wszystkich OFE zostały wyrównane i wynoszą 3,5%. Dlatego w tej chwili opłat i kosztów nie bierze się już pod uwagę przy wyborze funduszu emerytalnego, • jakość obsługi Klienta przez fundusz emerytalny. Ewentualnie dodatkowo: • doświadczenie funduszy emerytalnych na rynkach finansowych, • wielkość funduszu emerytalnego, • ilość członków, • ocenę funduszu emerytalnego przez niezależnych ekspertów i instytucje.

14. Wyniki OFE od początku istnienia (od 1999 roku)

15. Wyniki OFE z ostatnich 6 miesięcy

16. Cena jednostki OFE

17. Skok na OFE - Propozycje zmian w systemie emerytalnym Resort pracy zaproponował: • aby ubezpieczeni w II filarze mieli prawo przeniesienia swojego zgromadzonego kapitału do ZUS, • aby mogli wypłacić z otwartych funduszy emerytalnych (OFE) zgromadzone środki. • zmniejszenie składki z 7,3 proc. podstawy do OFE będziemy wpłacać 3 proc., a 4,3 proc. zostanie przesunięte do ZUS, który łącznie będzie otrzymywał składkę w wysokości 16,5 proc. podstawy wymiaru. Projekty zmian w ustawach - o emeryturach kapitałowych, o funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych zostały przekazane przez ministerstwo pracy do konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych. (Przenosiny do ZUS, z całością lub częścią kapitału z OFE, zgodnie z ministerialnymi planami będą mogły nastąpić najwcześniej pięć lat przed emeryturą, a więc w przypadku kobiet - z chwilą ukończenia 55 lat, a w przypadku mężczyzn – 60 lat. Od tej chwili ZUS będzie dla tych osób instytucją zobligowaną do wypłaty emerytury. Ubezpieczeni po osiągnięciu 65. roku życia będą mogli także jednorazowo wypłacić środki zgromadzone w OFE, o ile wyliczona dla nich emerytura osiągnie co najmniej dwukrotność emerytury minimalnej (tj. dwa razy 675,10 zł). Wypłacona kwota będzie jednak pomniejszona o 19-procentowy podatek, chyba że pieniądze te trafią do ZUS lub na indywidualne konto emerytalne. Jeśli natomiast ubezpieczony z chwilą osiągnięcia 65 lat nie będzie miał środków wystarczających do wypłaty dwukrotności najniższego świadczenia, musiałby przenieść wszystkie środki z OFE do ZUS, w zamian za co miałby zagwarantowaną wypłatę do końca życia najniższej emerytury.)

18. Skok na OFE - Propozycje zmian w systemie emerytalnym Opinie ekspertów na temat propozycji resortu pracy są wyraźnie podzielone: • prof. Jerzy Żyżyński z Uniwersytetu Warszawskiego - Przesunięcie środków do ZUS zmniejszy deficyt budżetowy i ograniczy koszty systemu emerytalnego • Komisja Europejska nie zgodziła się, aby Polska zaliczała środki emerytalne zgromadzone w OFE do finansów publicznych, dlatego dopóki są one w funduszach - traktowane są jako środki prywatne i nie wpływają na ograniczenie deficytu - kryzys pokazał, że ZUS jest efektywniejszy niż otwarte fundusze emerytalne. • pyta : Obligacje skarbowe każdy może sobie sam kupić, po co ma przy tym płacić prowizję na rzecz OFE? • przyznaje, że i system ZUS-owski, oparty na wypłacie bieżących świadczeń z bieżących składek, ma swoje wady, przede wszystkim ciąży na nim ryzyko związane z bezrobociem. Jeśli ludzie nie mają pracy, to nie płacą składek i w rezultacie w systemie nie ma pieniędzy na wypłatę bieżących świadczeń. Taki sam efekt daje zjawisko starzenia się społeczeństwa oraz emigracja młodzieży za granicę - im mniej ludzi w wielu produkcyjnym opłacających składki, tym większa luka w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). • Paweł Pelc, były wiceprezes Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi • Propozycja przesunięcia części pieniędzy z OFE do ZUS jest groźna, ale mieści się w systemie. W ten sposób łatamy na bieżąco deficyt budżetowy, czyli mniej oszczędzamy na przyszłe świadczenia, a więcej wydajemy na bieżące wypłaty emerytur. Natomiast przeniesienie całej odpowiedzialności za wypłatę świadczeń na ZUS oznacza odwrót od reformy emerytalnej, której zasadą było wsparcie systemu ZUS filarem kapitałowym. Tymczasem w nowym układzie OFE staną się wkrótce zbędne. • ostrzega : Powrót do finansowania emerytur w całości z bieżących składek wymusi wzrost składki emerytalnej, obciąży rynek pracy i spowoduje dalsze narastanie bilionowych zobowiązań pozabilansowych systemu zabezpieczenia społecznego.

19. Skok na OFE - Propozycje zmian w systemie emerytalnym • dr Cezary Mech, były wiceminister finansów i były prezes UNFE • W tych propozycjach chodzi tylko o podreperowanie budżetu. Budżet będzie miał co roku kilka miliardów więcej do rozdysponowania • filar kapitałowy systemu emerytalnego, czyli OFE, należy co do zasady utrzymać, ale tak zreformować, aby zwiększyć efektywność funduszy, m.in. poprzez zmniejszenie prowizji od składek i opłat za zarządzanie naliczanych od kapitału oraz przywrócenie gry rynkowej i konkurencji pomiędzy funduszami w walce o klientów i ich składki. • Profesor Stanisław Gomułka • wycofanie części środków z funduszu kapitałowego z chwilą przejścia na emeryturę jest rozwiązaniem znanym na Zachodzie. - W Wielkiej Brytanii ubezpieczony otrzymuje do wyboru: albo pozostawić środki na koncie i mieć większą emeryturę, albo wypłacić część kapitału przy niższym świadczeniu. • Podkreśla jednak, że przeprowadza się to z chwilą przejścia na emeryturę, a nie kilka lat wcześniej, i bez możliwości całkowitego wycofania kapitału. • pieniądze przekazywane do ZUS są natychmiast wypłacane w formie bieżących świadczeń, więc z Punktu widzenia przyszłych emerytów mają charakter wirtualny, nie stanowią realnego kapitału. • Z uwagi na bezpieczeństwo oszczędności emerytalnych reforma powinna przybrać kierunek odwrotny od zapowiadanego, tj. polegać na wzmocnieniu II filara i liberalizacji przepisów - Chodzi m.in. o większą elastyczność lokowania środków OFE, dopuszczenie w większym zakresie inwestycji w instrumenty zagraniczne, także instrumenty pochodne i ryzykowne fundusze, które dają większy zwrot na kapitale. - OFE bardzo konserwatywnie podchodzą do inwestowania i można im zaufać