Aanpak van lees- en spellingproblemen in de school

1. Aanpak van lees- en spellingproblemen in de school Anna M. T. Bosman KU Nijmegen Congres “Leven met dyslexie” 18 juni 2003 a.bosman@ped.kun.nl

2. In deze lezing zal aan bod komen • Wat belangrijk is • in een leesbehandeling • in een spellingbehandeling • Onbewezen stelling: lees- en spelling-problemen in Groep 3 dienen zonder uitstel en onmiddellijk te worden aangepakt a.bosman@ped.kun.nl

3. Onderzoek naar de effectiviteit van een leesbehandeling • is schaars • bewijst dat bijna elk type behandeling werkt • is vaak lastig te interpreteren, omdat • veel aspecten tegelijk geïmplementeerd zijn • een relevante controlegroep ontbreekt • generalisatie vaak niet mogelijk is • effect op langer termijn niet duidelijk is a.bosman@ped.kun.nl

4. De meeste leesbehandelingen • vinden eens per week plaats • worden uitgevoerd door professionals • worden gegeven als kinderen meer dan een jaar achterlopen • lijken systematisch • zijn gebaseerd op de gedachte dat lezen fundamenteel fonologisch gemedieerd is a.bosman@ped.kun.nl

5. hebben meer effect op het lezen van tekst dan het lezen van losse woorden • slagen er niet in om de achterstand van een leerling volledig weg te werken • zijn effectiever bij leerlingen met een kleinere achterstand • zijn effectiever bij kinderen zonder bijkomende problemen a.bosman@ped.kun.nl

6. Torgesen et al. (2001) • 60 leerlingen met leesproblemen • gemiddeld 10 jaar • woord lezen was 1.5 SD onder het gemiddelde • fonologische vaardigheid onder minimum • verbale intelligentie > 75 (Gemiddeld: 93) • 8 weken, dagelijkse interventie van 2 uur • 8 weken follow-up begeleiding in de klas • professionele behandelaars a.bosman@ped.kun.nl

7. Torgesen et al. (2001) • twee zeer systematische behandelingen • ADD: auditory discrimination in depth • EP: embedded phonics • metingen: voor, direct erna, 1 en 2 jaar later • lezen werd beoordeeld op: • accuraatheid; kwam en bleef op niveau • begrip; kwam en bleef op niveau • snelheid; kwam niet op niveau a.bosman@ped.kun.nl

8. Torgesen et al. (2001) a.bosman@ped.kun.nl

9. Aspecten die een leestraining effectief lijken te maken • intensief (twee maal 1 uur per dag) • elke dag • één-op-één • ervaren behandelaar • systematisch en afgestemd op het niveau • veel herhaling (overlearning) • (veel positieve feedback) a.bosman@ped.kun.nl

10. Onderzoek naar de effectiviteit van een spellingbehandeling • is zeer schaars • bewijst dat lang niet elk type behandeling werkt • is redelijk goed te interpreteren, omdat • gering aantal aspecten geïmplementeerd is • een relevante controlegroep aanwezig is • effect op langer termijn soms duidelijk is a.bosman@ped.kun.nl

11. Woorden met ambigue foneem-grafeem relaties Paleis Stouterd Kachel Rondje Vuilnis Modder Schildpad Miauwen Nagel Bloot Pantoffel “Hengel” van Leerdam, Bosman, & Van Orden (1998) a.bosman@ped.kun.nl

12. Percentage correct na 3x oefenen a.bosman@ped.kun.nl

13. Woorden met inconsistente foneem-grafeem relaties asperge bungalow champignon douane giraffe jeans jungle jus kangoeroe kievit (kieviet, sinds 1998) milieu niveau onmiddellijk passagier populair station Schiffelers, Bosman & van Hell, 2002 a.bosman@ped.kun.nl

14. Percentage correct na 3x oefenen a.bosman@ped.kun.nl

15. Een goede spellingmethode • is afgestemd op de leerling • leerlingen met aandachtsproblemen vragen een andere aanpak dan leerlingen zonder • leerlingen met spellingproblemen hebben meer oefening nodig dan leerlingen zonder • is afgestemd op het spellingprobleem • woorden met ambigue foneem-grafeem relaties vragen om een andere instructie dan woorden met inconsistente foneem-grafeem relaties a.bosman@ped.kun.nl

16. Aspecten die een spellingtraining effectief lijken te maken • staat dicht bij de vaardigheid zelf • wordt uit het hoofd geoefend • heeft een motorische component • betreft het hele woord • bevat directe feedback a.bosman@ped.kun.nl

17. Lees- en spellingachterstand • is zelden het gevolg van speelsheid • kan niet vroeg genoeg aangepakt worden • de behandeling ervan moet “voor alles gaan” ‘Een persoonlijk verhaal’ a.bosman@ped.kun.nl

18. Oproep tot deelname onderzoek om te bewijzen dat vrijwel alle lees- en spellingproblemen voorkomen kunnen worden als we vanaf de eerste lesdag weigeren te accepteren dat een kind achterloopt. Nodig: leerkrachten die wel in deze stelling geloven leerkrachten die niet in deze stelling geloven Aanmelding: a.bosman@ped.kun.nl a.bosman@ped.kun.nl

19. Dank voor uw aandacht a.bosman@ped.kun.nl